Odpowiadając na pismo Pana Przewodniczącego z dnia 15 czerwca 2011 r., znak: SK/156/2011 pragnę przedstawić następujące wyjaśnienia dotyczące manifestowania poglądów politycznych przez członków korpusu służby cywilnej.
Pan Tomasz Ludwiński Przewodniczący Rady Sekcji Krajowej Pracowników Skarbowych NSZZ „Solidarność" w Warszawie
Dotyczy: manifestowania poglądów politycznych przez członka korpusu służby cywilnej
Odpowiadając na pismo Pana Przewodniczącego z dnia 15 czerwca 2011 r., znak: SK/156/2011 pragnę przedstawić następujące wyjaśnienia dotyczące manifestowania poglądów politycznych przez członków korpusu służby cywilnej.
Korpus służby cywilnej ma rangę konstytucyjną. Zgodnie z przepisem art. 153 ust. 1 Konstytucji RP, w celu zapewnienia zawodowego, rzetelnego, bezstronnego i politycznie neutralnego wykonywania zadań państwa, w urzędach administracji rządowej działa korpus służby cywilnej. Konkretyzację tej konstytucyjnej zasady wprowadzają przepisy ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej (Dz. U. Nr 227, poz. 1505, z późn. zm.), w szczególności w art. 1 i 78. Zakres wprowadzonych ograniczeń jest różnicowany w zależności od statusu prawnego osoby zatrudnionej w korpusie. W myśl tych przepisów członek korpusu służby cywilnej przy wykonywaniu obowiązków służbowych nie może kierować się interesem jednostkowym lub grupowym (art. 78 ust. 1 ustawy). Ponadto nie wolno mu publicznie manifestować poglądów politycznych (art. 78 ust. 2 ustawy). Natomiast urzędnik służby cywilnej nie ma prawa tworzenia partii politycznych ani uczestniczenia w nich (art. 78 ust. 5 ustawy). Jednocześnie należy zauważyć, że zakaz publicznego manifestowania poglądów politycznych dotyczy wszystkich członków korpusu służby cywilnej, w tym osób pełniących funkcje w związkach zawodowych.
Zakaz publicznego manifestowania przez członka korpusu służby cywilnej swoich poglądów politycznych jest pojęciem niedookreślonym. Ściśle wiąże się z obowiązującą w służbie cywilnej zasadą zachowania bezstronności i politycznej neutralności przy wykonywaniu zadań państwa. Pomocne przy stosowaniu i rozumieniu omawianych przepisów ustawy o służbie cywilnej mogą być przepisy Kodeksu Etyki Służby Cywilnej, stanowiącego załącznik do zarządzenia nr 114 Prezesa Rady Ministrów z dnia 11 października 2002 r. w sprawie ustanowienia Kodeksu Etyki Służby Cywilnej (M. P. Nr 46, poz. 683), który w § 4 i 5 zawiera przykłady pożądanych zachowań w tym zakresie. Ponadto zasada neutralności politycznej jest jedną z zasad etyki korpusu służby cywilnej wskazanych w projekcie zarządzenia Prezesa Rady Ministrów w sprawie wytycznych w zakresie przestrzegania zasad służby cywilnej oraz zasad etyki korpusu służby cywilnej.
Zgodnie z § 5 pkt 4 Kodeksu Etyki Służby Cywilnej, członek korpusu służby cywilnej w wykonywaniu zadań i obowiązków jest neutralny politycznie, a w szczególności dystansuje się otwarcie do wszelkich wpływów i nacisków politycznych, które mogą prowadzić do działań stronniczych, i nie angażuje się w działania, które mogłyby służyć celom partyjnym.
Zakaz publicznego manifestowania poglądów politycznych dotyczący wszystkich członków korpusu służby cywilnej powinien, w mojej opinii, dotyczyć nie tylko warunków pracy, ale rozciągać się poza życie zawodowe, jeżeli działania takie wpływałyby na rzetelne, bezstronne i politycznie neutralne wykonywanie obowiązków pracowniczych wynikających z ustawy o służbie cywilnej.
Warto również zauważyć, że według autorów Ustawa o służbie cywilnej. Komentarz (J. Jagielski, K. Rączka, Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2010, s. 326) zakaz publicznego manifestowania poglądów politycznych oznacza, że członek korpusu służby cywilnej nie może brać udziału w jakiejkolwiek publicznej formie działalności politycznej. W szczególności chodzi tu o manifestacje i innego rodzaju akcje polityczne, a także o publiczne wypowiedzi wyrażające polityczne preferencje członka korpusu. Poza wyjątkami przewidzianymi w przepisach prawa nie wolno mu także podejmować się funkcji, które wiążą się z publicznym prezentowaniem swoich poglądów politycznych.
Jednocześnie pragnę zauważyć, że ocena czy w konkretnym przypadku doszło do naruszenia przez członka korpusu służby cywilnej jego obowiązków (np. naruszenie zakazu publicznego manifestowania poglądów politycznych) - poprzez działania wskazane w pkt 3 pisma Pana Przewodniczącego - należy do dyrektora generalnego (kierownika) urzędu, który zgodnie z art. 25 ust. 4 pkt 2 ustawy o służbie cywilnej dokonuje czynności z zakresu prawa pracy wobec osób zatrudnionych w urzędzie oraz realizuje politykę personalną. Jest on również właściwy do wydania rzecznikowi dyscyplinarnemu polecenia wszczęcia postępowania wyjaśniającego (art. 125 ust. 1 ustawy o służbie cywilnej). Sprawy dyscyplinarne członków korpusu służby cywilnej są przeprowadzane w I instancji przez komisję dyscyplinarną urzędu, jednakże pragnę podkreślić, że jej orzeczenia nie są ostateczne. Zgodnie z art. 126 ust. 7 ustawy o służbie cywilnej, od orzeczeń tej komisji strony mogą odwołać się do Wyższej Komisji Dyscyplinarnej, w ciągu 14 dnia od dnia doręczenia orzeczenia. Z kolei od orzeczeń Wyższej Komisji Dyscyplinarnej stronom oraz Szefowi Służby Cywilnej przysługuje odwołanie do właściwego ze względu na miejsce zamieszkania obwinionego sądu apelacyjnego — sądu pracy i ubezpieczeń społecznych.
Równocześnie pragnę wyjaśnić, że nie jest możliwe udzielenie jednoznacznej odpowiedzi na wszystkie zadane przez Pana przewodniczącego pytania, gdyż zależą od konkretnych uwarunkowań, np. w zakresie pytania o udział w konwencjach wyborczych bardzo ważny jest charakter tego udziału.
Ponadto uprzejmie informuję, że przytoczone powyżej stanowisko w sprawie publicznego manifestowania poglądów politycznych było już kilkakrotnie prezentowane w indywidualnych sprawach przeze mnie rozpatrywanych. Natomiast nie jestem w posiadaniu orzeczeń komisji dyscyplinarnych I instancji.
Szef Służby Cywilnej
Sławomir Brodziński
==========
SK/156/2011 Radom, 2011-06-15
Pan
Sławomir Brodziński
Szef Służby Cywilnej
W związku z licznymi wątpliwościami związanymi z praktycznym stosowaniem art. 78 ust. 2 ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej („Członkowi korpusu służby cywilnej nie wolno publicznie manifestować poglądów politycznych”) uprzejmie proszę o odpowiedź na następujące pytania:
- Czy ograniczenie to dotyczy także członków korpusu służby cywilnej pełniących funkcje w związkach zawodowych, którzy w ramach działań związkowych kontaktują się i współdziałają z przedstawicielami partii politycznych, biorą udział w komitetach wyborczych partii kandydatów partii politycznych lub podejmują inne działania wspierające partie polityczne – także w związku z uchwałami właściwych władz związkowych (np. pełnią rolę mężów zaufania desygnowanych przez partię polityczną do udziału w pracach komisji wyborczych)?
- Czy członek korpusu służby cywilnej może realizować bierne prawo wyborcze poprzez kandydowanie do partii politycznych?
- Czy za „manifestację poglądów politycznych” uznaje się:
a) pomoc kandydatom partii politycznych w kampaniach wyborczych (na przykład rozwieszanie plakatów)?
b) udział w komitetach wyborczych kandydatów partii politycznych?
c) udział w konwencjach wyborczych (wiecach) partii politycznych?
d) udział w komitetach wyborczych kandydatów na Prezydenta RP, prezydentów miast, wójtów, sołtysów? Czy znaczenie ma tutaj sytuacja, w której dany kandydat jest członkiem partii politycznej lub przeciwnie – nie należy do żadnej partii politycznej?
e) udział w konwencjach wyborczych (wiecach) kandydatów na Prezydenta RP, prezydentów miast, wójtów, sołtysów? Czy znaczenie ma tutaj sytuacja, w której dany kandydat jest członkiem partii politycznej lub przeciwnie – nie należy do żadnej partii politycznej?
Prosimy także o przedstawienie pism Szefa Służby Cywilnej, interpretacji KPRM (lub innych organów) oraz orzeczeń komisji dyscyplinarnych w sprawach dotyczących „manifestowania poglądów politycznych” i oceny konkretnych zaistniałych lub hipotetycznych sytuacji.
Ustawa o służbie cywilnej
Art. 78. 1. Członek korpusu służby cywilnej przy wykonywaniu obowiązków służbowych nie może kierować się interesem jednostkowym lub grupowym.
2. Członkowi korpusu służby cywilnej nie wolno publicznie manifestować poglądów politycznych.
Konstytucja RP
Art. 54.
1. Każdemu zapewnia się wolność wyrażania swoich poglądów oraz pozyskiwania i rozpowszechniania informacji.
KONWENCJA O OCHRONIE PRAW CZŁOWIEKA I PODSTAWOWYCH WOLNOŚCI
sporządzona w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r., zmieniona następnie Protokołami nr 3, 5 i 8 oraz uzupełniona Protokołem nr 2. (Dz. U. z dnia 10 lipca 1993 r.)
Artykuł 10
Wolność wyrażania opinii
1. Każdy ma prawo do wolności wyrażania opinii. Prawo to obejmuje wolność posiadania poglądów oraz otrzymywania i przekazywania informacji i idei bez ingerencji władz publicznych i bez względu na granice państwowe. Niniejszy przepis nie wyklucza prawa Państw do poddania procedurze zezwoleń przedsiębiorstw radiowych, telewizyjnych lub kinematograficznych.
2. Korzystanie z tych wolności pociągających za sobą obowiązki i odpowiedzialność może podlegać takim wymogom formalnym, warunkom, ograniczeniom i sankcjom, jakie są przewidziane przez ustawę i niezbędne w społeczeństwie demokratycznym w interesie bezpieczeństwa państwowego, integralności terytorialnej lub bezpieczeństwa publicznego ze względu na konieczność zapobieżenia zakłóceniu porządku lub przestępstwu, z uwagi na ochronę zdrowia i moralności, ochronę dobrego imienia i praw innych osób oraz ze względu na zapobieżenie ujawnieniu informacji poufnych lub na zagwarantowanie powagi i bezstronności władzy sądowej.
Wolność wypowiedzi, traktowana przez art. 10 ust. 1 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności jako jedna z podstaw funkcjonowania społeczeństwa demokratycznego, nie ma charakteru absolutnego. Jej ograniczenia, przewidziane w art. 10 ust. 2 Konwencji, stanowią jednak wyjątek od reguły i dlatego muszą być poddane ścisłej wykładni.
"nie jest możliwe udzielenie jednoznacznej odpowiedzi na wszystkie zadane przez Pana przewodniczącego pytania"
"ocena czy w konkretnym przypadku doszło do naruszenia przez członka korpusu służby cywilnej jego obowiązków (...) należy do dyrektora generalnego (kierownika) urzędu"
Czyli przed udaniem się na jakąś manifę trzeba by wystąpić z pismem do dyrektora generalnego (kierownika) urzędu czy wyraża zgodę?...
a Vincent mógł wstąpić do PełO? pytam się!
OK - nic nie może wpływać na obowiązki pracownicze np. analizę i weryfikację zeznań podatkowych.
Ale nic ponadto.
Po 15ej nie analizuję i nie weryfikuję zeznań podatkowych więc robię to, na co zezwala mi konstytucja RP. Wyrażam swoje poglądy jako: Jan Kowalski, obywatel RP mieszkaniec gminy..., powiatu..., województwa...., absolwent.... Wolno mi. Robię to prywatnie, tytuł komisarza skarbowego (członka KSC) zostawiam na portierni w urzędzie wychodząc z pracy.
Nigdy nie należy jednak podkreślać swego miejsca pracy, bo będzie to bliskie wspomnianej "manifestacji"
Między ustawą o służbie cywilnej a Konstytucją i Konwencją o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności jest pewnego rodzaju sprzeczność.
Konstytucja i konwencja dają mi możliwość wyrażania poglądów(Art. 8 Konstytucji mówi, że Przepisy Konstytucji stosuje się bezpośrednio, chyba że Konstytucja stanowi inaczej.) Zgodnie ze słonikiem języka polskiego wyrazić się — wyrażać się to:
1. «powiedzieć coś w określony sposób»
2. «wypowiedzieć się na jakiś temat»
3. «znaleźć w czymś swoje odbicie»
Tymczasem ustawa o służbie cywilnej mówi o zakazie manifestowania poglądów politycznych. Manifestacja to «ostentacyjne okazywanie swych poglądów lub uczuć».
Oczywiście w praktyce nie da się precyzyjnie wytyczyć granic między wyrażaniem a manifestowaniem poglądów.
Uważam, że sprawę powinien rozstrzygnąć Trybunał Konstytucyjny.
Dlaczego nauczyciele mogą być radnymi lub należeć do partii, czy to nie zagraża procesowi nauczania dzieci lub nie sprzyja ich indoktrynacji?
W pracy, doskonale rozumiem, nie powinienem się kierować ani wyrażać poglądów politycznych.
Poza pracą, jako osoba prywatna, mam do tego prawo jako pełnoprawny obywatel RP.
http://www.rp.pl/artykul/678224.html
Parę cytatów z powyższego tekstu:
"– Rzeczywiście, to klasyczny przykład sytuacji, w której konstytucyjna wolność wyrażania poglądów została ograniczona na skutek zbyt daleko idącej interpretacji art. 78 pkt 2 ustawy o służbie cywilnej – twierdzi prof. Andrzej Szewc z Uniwersytetu Śląskiego.
Konstytucja mówi o wyrażaniu poglądów, a wskazany wyżej przepis o ich manifestowaniu.
– Udział w wiecu politycznym bez czynnego uczestnictwa, a mam tu na myśli np. skandowanie haseł politycznych, nie uzasadnia postępowania dyscyplinarnego – tłumaczy prof. Szewc."
(...)
"Pomyłka czy celowe działanie
Konstytucjonaliści przywołują jednak ogólną zasadę z art. 31 ust. 3 ustawy zasadniczej, zgodnie z którą ograniczenia w korzystaniu z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanawiane tylko w ustawie i tylko z powodów wskazanych w tym przepisie.
– Jest tu zatem widoczna niekonsekwencja, no bo dlaczego w wypadku innych wolności konstytucyjnych ograniczenie jest zawarte w treści przepisu? Może to być niedbałość ustawodawcy albo celowe uznanie wolności wyrażania poglądów za powszechną. Jeśli tak założymy, słuszny okaże się argument, że mamy lukę w prawie, a zakaz manifestowania poglądów politycznych zarówno przez członków korpusu służby cywilnej, jak i pracowników innych zawodów (sędziów czy prokuratorów), może być wątpliwy pod względem formalnym – zwraca uwagę prof. Genowefa Grabowska z Uniwersytetu Śląskiego. Dodaje, że nawet europejska konwencja praw człowieka prawo do poszczególnych wolności ogranicza bezpośrednio.
Mecenas Stefan Płażek przekonuje dodatkowo, że lukę w prawie wyklucza semantyczne rozróżnienie znaczeń wyrażania i manifestowania poglądów."
Konstytucja i Konwencja dają prawo w y r a ż a n i a poglądów politycznych.
ustawa o sc zakazuje jedynie m a n i f e s t o w a n i a poglądów politycznych.
WYRAŻANIA nie zakazuje, bo ł a m a ł a b y Konstytucję i Konwencję.
A ściślej: czysta
Ps. Z góry "dziękuję" za rady typu: sprawdź...
To zależy od tego na kogo głosuje NUS.
Proste.