Służba cywilna w Polsce - historia, stan obecny, perspektywy

24 marca 2009 r. w KSAP odbyła się debata panelowa zatytułowana “Służba cywilna w Polsce - historia, stan obecny, perspektywy”. Wzięli w niej udział: Adam Leszkiewicz, minister, zastępca szefa Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, Władysław Stasiak, zastępca szefa Kancelarii Prezydenta RP, Robert Bartold, dyrektor generalny Ministerstwa Edukacji Narodowej, Dagmir Długosz, dyrektor Departamentu Służby Cywilnej i Państwowego Zasobu Kadrowego KPRM, Angelina Sarota, dyrektor Departamentu Prawnego KPRM oraz jako moderator Rafał Siemianowski, zastępca dyrektora Sekretariatu KPRM oraz prezes Stowarzyszenia Absolwentów KSAP. Debatę podsumował dr Jacek Czaputowicz, dyrektor KSAP. Spotkanie odbyło się w dniu wejścia w życie nowej ustawy o służbie cywilnej.

Historia polskiej służby cywilnej po 1990 roku.

Adam Leszkiewicz scharakteryzował proces kształtowania się służby cywilnej w ciągu ostatnich 20 lat.
Już na początku zmian w latach 1989–1990 podnoszono argumenty związane z potrzebą istnienia profesjonalnej, neutralnej politycznie służby cywilnej. Wtedy też rozpoczęto prace nad nową ustawą. Ale uchwalono ją dopiero 5 lipca 1996 r., a weszła w życie 1 stycznia 1997 r. Nie obywało się bez zastrzeżeń. Kwestionowano rzetelność rekrutacji prowadzonej na podstawie przepisów tej ustawy. Dlatego 18 grudnia 1998 r. uchwalono nową ustawę o służbie cywilnej, która weszła w życie 1 lipca 1999 r. Na jej mocy, korpus służby cywilnej rozbudowany został do 120 tysięcy osób, a w jego skład wchodziły wszystkie osoby zatrudnione w administracji publicznej, zarówno urzędnicy, jak i pracownicy służby cywilnej. Ustawa ta wprowadziła nowe, konkurencyjne zasady naboru oraz konkursy na stanowiska wyższe.

Zmiany dotyczyły również KSAP. W ich wyniku absolwenci Szkoły zostali zwolnieni z obowiązku odbywania służby przygotowawczej oraz otrzymali mianowanie. Ponadto prelegenci wyszczególniali słabości tej ustawy, między innymi problemy w obsadzaniu stanowisk dyrektorskich.

W 2005 r. rozpoczęto prace nad kolejną ustawą o służbie cywilnej i ustawą o państwowym zasobie kadrowym, które weszły w życie 27 października 2006 r. Stanowiska kierownicze zostały wyłączone ze służby cywilnej. Włączono je do państwowego zasobu kadrowego. Celem tych regulacji było zwiększenie elastyczności w prowadzeniu polityki kadrowej. Jednak praktyka związana z naborem na stanowiska wyższe (obsadzanie z dnia na dzień, bez uzasadnień), stała się przedmiotem skargi do Trybunału Konstytucyjnego.

Nowa ustawa o służbie cywilnej

W styczniu 2008 r. rozpoczęto prace nad nową ustawą. Uchwalono ją 21 listopada 2008 r., a obowiązywać zaczęła 24 marca 2009 r. Uchyliła ona poprzednio obowiązujące ustawy o służbie cywilnej i państwowym zasobie kadrowym. Stanowiska dyrektorskie włączone zostały do korpusu służby cywilnej, wprowadzono funkcję Szefa Służby Cywilnej. Nowym rozwiązaniem jest wprowadzenie uprawnienia obywateli Unii Europejskiej, którzy nieposiadają obywatelstwa polskiego, do podejmowania pracy w polskich urzędach. Jest to zgodne z zasadą swobodnego przepływu osób w UE.

Adam Leszkiewicz wskazał na trzy obszary służby cywilnej, które wciąż są wyzwaniem, zarówno dla ustawodawcy, jak i samego korpusu służby cywilnej. Pierwszy dotyczy systemu wynagrodzeń, który powinien opierać się na efektywności. Drugim problemem jest wizerunek służby cywilnej. Należy go poprawić zarówno w oczach polityków, jak społeczeństwa. Trzecim obszarem koniecznych zmian jest kultura organizacyjna w urzędach. Jej poprawa powinna sprzyjać ograniczeniu nadmiernej biurokracji.

Angelina Sarota oceniając ustawę z 1998 r. podkreślała, że jej sztywne regulacje przyczyniły się jednak do wypracowania dzisiejszych standardów. Kształtowały one także stopniowo świadomość polityków. Zauważyła, że jakość służby cywilnej zależy przede wszystkim od kultury politycznej. Za najważniejsze wyzwanie uznała również wizerunek służby cywilnej. Podkreśliła, że ulegnie on poprawie gdy uda się wprowadzić takie same standardy w całej administracji. Opowiedziała się za wzmocnieniem pozycji urzędnika służby cywilnej.

Z kolei zdaniem Władysława Stasiaka, nie należy odcinać służby cywilnej od polityki. Wprawdzie nie należy mylić ich odmiennych ról, ale polityka i administracja muszą współistnieć i współpracować. Wskazał, że model francuski jest godny naśladowania. Charakteryzuje się on elastycznością i mobilnością urzędników. Rozwiązaniem tej kwestii byłaby koncepcja korpusu służby cywilnej, z możliwością elastycznego zarządzania oraz z wymuszaniem realizacji zadań. Funkcją administracji publicznej jest rzetelne wykonywanie zadań. Natomiast za błąd uznał porównywanie administracji z biznesem, co ma miejsce gdy stosuje się kategorię klientów opisując odbiorców pracy administracji. Celem administracji jest realizowanie zadań państwa.

Robert Bartold zauważył, że zmiany w służbie cywilnej następują ewolucyjnie (z ustroju socjalistycznego poprzez okres transformacji, aż do stanu dzisiejszego). Osobiste doświadczenia dały mu wiarę, iż konkursy na stanowiska kierownicze przeprowadzane były w sposób przejrzysty i uczciwy. Stwierdził, że dziś nie trzeba przeprowadzać dyskusji czy służba cywilna ma być, ale jak ma być realizowana. Wyraził także pogląd, iż Państwowy Zasób Kadrowy nie był faktycznie służbą cywilną, ale zapewniał profesjonalizm, choć nie zawsze gwarantował najwyższe kompetencje wyselekcjonowanych osób. Zarządzanie zasobami ludzkimi nigdy nie daje stuprocentowej pewności doboru najlepszych kadr. Politycy powinni zrozumieć, że warto poświęcić się budowaniu administracji państwowej (dla następnej grupy politycznej), aby zapewnić ciągłość i skuteczność rządzenia.

Dagmir Długosz przypomniał, że w Polsce zaledwie kilka lat trwają procesy budowania nowoczesnego systemu zarządzania państwem (budowanie państwa prawa, administracja weberowska, wprowadzanie public management oraz zasady governance). Na Zachodzie trwają one od około 100 lat. U nas występuje wiele podziałów, między innymi podział na tle stosunku do niedawnej przeszłości komunistycznej, który negatywnie oddziałuje na administrację publiczną. Prelegent opisał także stosunek polityków do administracji. Ich cechą jest niezrozumienie mechanizmów administracji, takich jak m.in.: jej sytuacja finansowa, potrzeby różnych konsultacji, długoterminowe wprowadzanie zmian w prawie itd. Politycy w euforii wyborczej pragną błyskawicznych zmian. Kończy się to często rozczarowaniem na skutek wrażenia występowania oporu wśród urzędników i niemożności realizacji zamierzeń. Ta sytuacja dotyczy szczególnie polityków niedoświadczonych i niezaznajomionych z administracją. W czterech uchwalonych ustawach o służbie cywilnej, występują tylko dwa niewielkie zapisy o gabinetach politycznych (ekspertów politycznych). Wyraził w tym miejscu pogląd o potrzebie wprowadzenia dodatkowych regulacji dla zaplecza politycznego osób zarządzających administracją publiczną. Według prelegenta, powinien być położony nacisk na: apolityczność, zawodowość służby cywilnej oraz nowoczesność zarządzania zasobami ludzkimi.

KSAP jako think tank?

Rafał Siemianowski, moderator debaty postawił pytanie o KSAP i jego ewentualną rolę jako think tank. Padło także pytanie, jak daleko jesteśmy w budowie polskiej ENA (francuska szkoła administracji publicznej - Ecole Nationale d'Administration) oraz czy absolwenci KSAP powinni angażować się w sferę polityczną.

Dagmir Długosz stwierdził, że KSAP powinien pełnić rolę nowoczesnego think tanku, który realizowałby wspólne projekty z administracją dotyczące public governance (jak w Wielkiej Brytanii). Analizy przypadków mogłyby przyczynić się do pogłębienia problematyki związanej ze zmianami, które trzeba przeprowadzić. Robert Bartold zauważył, że KSAP mógłby służyć także do szkolenia przyszłych kadr, a Angelina Starota wyraziła opinię, iż KSAP posiada predyspozycje, aby stać się think tankiem. Dodała również, że KSAP powinien kształcić apolitycznych specjalistów, którzy pracują ze wszystkimi partiami politycznymi. Władysław Stasiak stwierdził, że Szkoła powinna być takim ośrodkiem, ponieważ naucza szeroko o procesach zachodzących w państwie i nie zawęża się wyłącznie do nauki o pracy urzędniczej.

Dyrektor Jacek Czaputowicz podsumował debatę. Zgodził się z poglądem, że nowa ustawa zbliża nas do pragmatycznego modelu służby cywilnej w Polsce oraz z krytyką ustawy z 1998 r. za zbyt dużą liczbę osób zatrudnionych jako “pełniących obowiązki” i zbyt małą liczbą kandydatów przystępujących do konkursów. Ponadto dyrektor Czaputowicz omówił problemy reformy systemu wynagrodzeń w służbie cywilnej oraz zadanie niwelowania różnic pomiędzy urzędami, które wpływają zniechęcająco na mobilność.

Zgodził się ze stwierdzeniem o potrzebie współpracy polityków z administracją. Jednocześnie stwierdził, że jeśli KSAP-owicz wchodzi w politykę, traci swoją wiarygodność. Zarządzanie zasobami ludzkimi w administracji jest bardzo trudne a procesy selekcji - niedoskonałe. Cechą dobrego dyrektora czy menedżera jest podejmowanie dobrych decyzji, a umiejętność tę trudno jest zbadać za pomocą testów. Za ważne uznał także rozróżnienie ról urzędników i polityków; tych pierwszych charakteryzuje podejście długookresowe, tych drugich – krótkookresowe i doraźne. Urzędnicy służby cywilnej powinni myśleć kategoriami dalekiej przyszłości, mieć strategiczny ogląd sytuacji.

Z kolei na zapytanie moderatora o możliwość utworzenia think tanku, dyrektor KSAP uznał to za dobry pomysł. Zaznaczył, że KSAP pełni już rolę ważnego ośrodka intelektualnego, w którym poruszane są najważniejsze problemy dotyczące funkcjonowania państwa i administracji. Świadczą o tym liczne publikacje absolwentów i wykładowców, co widoczne jest również w Internecie. (opracowali Agnieszka Choynowska i Mikołaj Agaton Cholewicz, słuchacze XIX Promocji)

http://www.ksap.gov.pl/ksap/content/view/292/94/

Działania Urzędu Służby Cywilnej mające na celu poprawę funkcjonowania administracji publicznej.
Luty 2005 r.

1. WSTĘP
Dla sprawnego i niezależnego od wahań koniunktury politycznej i zmian rządów funkcjonowania państwo demokratyczne musi posiadać odpowiednie kadry – urzędników profesjonalnie, rzetelnie i bezstronnie wykonujących swoje zadania.

W Polsce rolę taką pełni korpus służby cywilnej, powołany do życia ustawą o służbie cywilnej z 18 grudnia 1998 roku (Dz. U. z 1999r., Nr 49, poz. 483 ze zm.)
Ustawa o służbie cywilnej z roku 1996 do korpusu służby cywilnej włączała tylko dzisiejszych urzędników służby cywilnej, na marginesie pozostawiając pozostałą większość – tj. pracowników służby cywilnej.

Cel funkcjonowania służby cywilnej został określony przez ustawodawcę jako zapewnienie zawodowego, rzetelnego, bezstronnego i politycznie neutralnego wykonywania zadań państwa.

Korpus służby cywilnej to dziś ponad 100 tysięcy pracowników i urzędników służby cywilnej, z czego ponad 20 tysięcy wykonuje swoje zadania w rządowej administracji centralnej (ministerstwach i urzędach centralnych), ponad 50 tys. w jednostkach jej podległych (w tym zdecydowana większość w administracji skarbowej), blisko 30 tys. w urzędach wojewódzkich, służbach, strażach i inspekcjach wojewodów, oraz ponad 1,2 tys. w służbach i inspekcjach powiatowych.

Ustawa o służbie cywilnej powierza rolę konstytucyjnego zwierzchnika korpusu służby cywilnej Prezesowi Rady Ministrów. Jego organem opiniodawczo-doradczym jest Rada Służby Cywilnej, składająca się z polityków reprezentujących wszystkie kluby parlamentarne, praktyków administracji i ekspertów.

Centralnym organem administracji rządowej właściwym w sprawach służby cywilnej jest Szef Służby Cywilnej. Do jego zadań
należy:
- czuwanie nad przestrzeganiem zasad służby cywilnej,
- kierowanie procesem zarządzania kadrami,
- gromadzenie informacji o służbie cywilnej,
- organizowanie i prowadzenie postępowania kwalifikacyjnego i konkursów na wyższe stanowiska oraz
- upowszechnianie informacji o służbie cywilnej i
- wydawanie Biuletynu Służby Cywilnej.

Aparatem pomocniczym Szefa Służby Cywilnej, zapewniającym mu realizację jego ustawowych zadań, jest Urząd Służby Cywilnej.
Niniejsze opracowanie prezentuje najważniejsze działania Szefa i Urzędu Służby Cywilnej, na przestrzeni ostatnich lat, mające na celu poprawę działania służby cywilnej, a przez to całej administracji rządowej. Dla uporządkowania informacji prezentacja została podzielona na cztery części odnoszące się do zagadnień związanych ze sprawnością organizacyjną, rozwojem, tożsamością służby cywilnej i kierunkami zmian w przyszłości.

Źródło: http://www.nik.gov.pl/

cdn...

. .
Władysław Stasiak – wzór postawy urzędnika państwowego

Zdaniem pierwszej dyrektor KSAP Marii Gintowt-Jankowicz Władysław Stasiak zawsze wyróżniał się dojrzałością w definiowaniu swych zainteresowań i przyszłych celów zawodowych.

– Na zawsze wpisał się w historię Szkoły – uważa dyrektor KSAP Jacek Czaputowicz.

A poseł Ryszard Kalisz – mimo różnic w poglądach – twierdzi, że powinien się on stać wzorem do naśladowania
dla wszystkich promocji opuszczających mury KSAP.

Konferencja, zorganizowana z inicjatywy Stowarzyszenia Absolwentów KSAP, odbyła się 25 marca 2011 r. Przed jej rozpoczęciem w holu głównym KSAP została uroczyście otwarta wystawa poświęcona Władysławowi Stasiakowi.

Eksponaty – wiele znaków zaszczytnych, zarówno polskich, jak i zagranicznych, które w swej karierze otrzymał – udostępniła ze swego prywatnego zbioru Barbara Stasiak, żona zmarłego ministra. Całość zaś uzupełniały liczne fotografie dokumentujące jego służbę na rzecz kraju.



Jacek Czaputowicz, dyrektor KSAP przypomniał o silnym związku Władysława Stasiaka z Krajową Szkołą Administracji Publicznej.
– Był on nie tylko absolwentem pierwszej promocji, pierwszym prezesem Stowarzyszenia Absolwentów KSAP, lecz także lubianym i cenionym przez słuchaczy wykładowcą z zakresu bezpieczeństwa narodowego.
Władysław Stasiak na zawsze wpisał się w historię Szkoły – mówił Dyrektor.

Sławomir Brodziński, szef służby cywilnej, skierował do uczestników konferencji list, w którym podkreślał przymioty Władysława Stasiaka. Paweł Banaś, prezes Stowarzyszenia Absolwentów KSAP, przedstawił zarys biografii i kariery zawodowej zmarłego.

Natomiast Barbara Stasiak podkreśliła, że dla jej zmarłego męża patriotyzm był wartością nadrzędną, a obowiązek służenia ojczyźnie zdominował ich życie rodzinne
– Zarówno w życiu zawodowym, jak i prywatnym zawsze był osobą ciepłą i życzliwą i te cechy pozwalały mu zaskarbić sympatię wielu ludzi – mówiła o zmarłym mężu Barbara Stasiak.

Prof. Maria Gintowt-Jankowicz, sędzia Trybunału Konstytucyjnego, była dyrektor KSAP, prowadziła pierwszy panel konferencji „Administracja publiczna i służba cywilna”.
Podzieliła się też ze słuchaczami własnymi wspomnieniami o Władysławie Stasiaku.
– Już podczas egzaminów wstępnych wyróżniał się spośród innych kandydatów dojrzałością w definiowaniu swych zainteresowań i przyszłych celów zawodowych – wspominała.

Natomiast Jacek Skiba, członek Zarządu Narodowego Banku Polskiego, kolega Stasiaka z promocji i wieloletni jego współpracownik, przypomniał, że gdy pierwsza promocja rozpoczynała kształcenie, wszystkim słuchaczom towarzyszył nastrój optymizmu i szczerej wiary w wartości, z jakich zrodziła się idea powołania KSAP – odpowiedzialności, uczciwości, poświęcenia się obowiązkom. Dla Władysława Stasiaka te wartości nigdy nie straciły na znaczeniu – mówił.

Ryszard Kalisz, poseł na Sejm RP podkreślił, że choć różniły go z Władysławem Stasiakiem poglądy polityczne, cenił jego wiedzę, doświadczenie i zaangażowanie w służbie kraju. Jego zdaniem Władysław Stasiak powinien stać się wzorem do naśladowania dla wszystkich promocji opuszczających mury KSAP.

Jacek Jezierski, prezes Najwyższej Izby Kontroli, zwrócił uwagę, że podczas swej długiej i bogatej kariery urzędniczej Władysław Stasiak najdłużej związany był z NIK. Prezes krótko omówił też funkcjonowanie administracji państwowej z punktu widzenia tej instytucji. W kwestii obsady stanowisk w administracji publicznej uznał, że obowiązujące przepisy nie chronią wystarczająco urzędników przed wpływem polityków, którzy nieraz chcą podporządkować działania administracji swym partykularnym celom. Uznał też, że nieprzejrzysty system wynagrodzenia sprawia, iż dochodzi do sytuacji, gdy osoba na niższym stanowisku zarabia więcej od przełożonych.
– Należy zwiększyć płace pracowników administracji państwowej, gdyż w przeciwnym razie najlepsi specjaliści będą poszukiwać zatrudnienia w sektorze prywatnym – mówił prezes Jezierski.

Zbigniew Rykowski, zastępca dyrektora Departamentu Analiz Strategicznych w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, przeprowadził analizę czynników społecznych, które sprzyjają rozwojowi osobowości i kształtowaniu postaw propaństwowych. Podkreślał, że w przypadku Władysława Stasiaka kluczową rolę odgrywały autorytety, zarówno z grona rodziny jak i osób z najbliższego otoczenia, reprezentujących zbliżone poglądy i postawy.

Dr hab. Jacek Czaputowicz, dyrektor KSAP, moderował drugi panel konferencji: „Polska racja stanu, bezpieczeństwo i polityka zagraniczna”.

Dr hab. Bolesław Balcerowicz mówił, że bezpieczeństwo stanowi elementarną potrzebę każdego człowieka i było ono jedną z przyczyn powstawania państw. Bezpieczeństwo międzynarodowe, które jest kompilacją praw, układów i działań, należy budować na bazie bezpieczeństwa narodowego, którego czynnikiem sprawczym jest indywidualne i grupowe działanie państwa.  Profesor Balcerowicz przedstawił chronologicznie wszystkie strategie bezpieczeństwa, które funkcjonowały w Polsce od 1989 roku. Poruszył też zagadnienie profesjonalizacji armii i podsumował: zawsze będzie obowiązywać zasada, że armia zawodowa jest za duża na czas pokoju i za mała na czas wojny.

Jan Pastwa, ambasador RP w Republice Czeskiej i członek Rady KSAP, podkreślił bardzo bliskie związki pomiędzy urzędnikiem a dyplomatą, szczególnie w kontekście administracji spraw europejskich.
– Zawsze najistotniejsza jest siła najsłabszego ogniwa, czyli człowieka, dlatego też trzeba formować jego postawę i wychowywać. Jest to proces długotrwały i bardzo delikatny, dlatego tak istotny jest „esprit de corps” – mówił.
Ambasador zaprezentował własny podział kategorii urzędników – zimnego i gorącego profesjonalisty.
– Zimny ma wytyczone pole działania, poza które nie wychodzi w swych kompetencjach.
Władysław Stasiak był typem profesjonalisty gorącego, dla którego ważny był nowoczesny, żywy patriotyzm. Przejawiał zdolności do obrony własnego zdania, jednocześnie nie obrażając interlokutorów, co jest szczególnie ważne w kulturalnej wymianie poglądów. Wiedział jak ważne jest zaangażowanie, umiejętność dokonywania właściwych wyborów oraz cel, do którego się dąży – mówił Jan Pastwa.

Paweł Soloch, członek Rady Służby Cywilnej, omówił kilka projektów koordynowanych i wykoncypowanych przez Władysława Stasiaka: opracowanie „Warszawskiej Mapy Bezpieczeństwa”, dzięki której mieszkańcy przekazali szczególnie cenne informacje na temat najbardziej niebezpiecznych okolic; akcja „Sektor”, mająca za zadanie zwalczanie patologii w centrum Warszawy; „Razem Bezpieczniej”, rządowy programem ograniczania aspołecznych zachowań kierowany przez MSWiA.
– Dla Władysława Stasiaka szczególnie ważna była kwestia kultury urzędniczej.
Rozumiał przez to zachowanie ciągłości urzędniczej ludzi, którzy zajmują się poszczególnymi zagadnieniami w administracji – podkreślał Soloch.

Paweł Zołoteńki, były bliski doradca szefa Kancelarii Prezydenta RP, powiedział, że jego zwierzchnik zostawił po sobie m.in. koncepcję projektu „Rzeczpospolita”, na którego składały się dwa zasadnicze elementy: mocne państwo i wspólnota obywatelska oraz pomysł budowy lotniska międzykontynentalnego na terenie Polski.
– W kwestii polityki międzynarodowej był zwolennikiem polityki podmiotowości, tzn. mówienia własnym głosem w ważnych sprawach. Pragnął także, aby symbole nie były oderwane od treści, stąd zapewne zrodziła się jego idea państwowego święta Dnia Flagi Rzeczypospolitej Polskiej, które obchodzone jest od 2004 roku, zawsze 2 maja.

Źródło: KSAP Biuletyn Informacyjny Nr 3 Czerwiec 2011

\ /

Przegląd Służby Cywilnej nr 4 (13) lipiec-sierpień 2011

SPIS TREŚCI:
Od Redaktora Naczelnego - 1
Z prac Rady Służby Cywilnej - 2
Zatrudnienie w korpusie służby cywilnej na tle administracji publicznej - 3
Szef Służby Cywilnej na rzecz zwiększenia zatrudnienia osób niepełnosprawnych w służbie cywilnej - 8
Kto może zajmować wyższe stanowisko w służbie cy- wilnej? Niekaralność zakazem pełnienia funkcji związa- nych z dysponowaniem środkami publicznymi a zatrud- nienie na wyższym stanowisku w służbie cywilnej - 9
Równe traktowanie standardem dobrego rządzenia. Konferencja „Rząd równych szans. Administracja przeciw dyskryminacji”. KPRM, 29 czerwca 2011 r. - 12
Nowe usprawnienia w jednostkach administracji rządowej. Propozycje urzędów - 14
Jak poprawić komunikację wewnętrzną w urzędzie? Realizacja projektu „Wsparcie systemu komunikacji wewnętrznej w Lubuskim Urzędzie Wojewódzkim w Gorzowie Wielkopolskim” - 15
Benchmarking i co dalej? Usprawnienia w zakresie zarządzania ryzykiem, wartościowania stanowisk pracy i komunikacji zewnętrznej w Lubelskim Urzędzie Wojewódzkim w Lublinie - 17
Model kompetencyjny jako narzędzie integracji procesów HR w urzędzie. Opracowanie i wdrożenie modelu kompetencyjnego w Śląskim Urzędzie Wojewódzkim - 19
Administracja w krajach OECD. „Government at a Glance 2011” – zarządzanie publiczne w czasach kryzysu - 22
100-lecie budynku Zachodniopomorskiego Urzędu Wojewódzkiego w Szczecinie - 33
„Poradnik dotyczący przeprowadzania naboru do służby cywilnej”. KPRM, sierpień 2011 r. - 36
Nowelizacja ustawy o dostępie do informacji publicznej - 37
Pierwszy etap wdrożenia systemu elektronicznej Rady Ministrów - 37
http://www.dsc.kprm.gov.pl/userfiles/PSC_4_(13)_2011.pdf

Służba cywilna w latach 1996 - 2009
Uwarunkowania funkcjonowania

Lata 1996 r. do chwili obecnej, a więc do stycznia 2010 roku, to okres czasu nie mały, bo odpowiadający połowie okresu życia jednego pokolenia, ale także niezbyt długi, jeżeli wziąć pod uwagę okres trwałości Państwa.
Okres ten charakteryzuje się intensywnym dostosowywaniem warunków życia, także publicznego, do warunków życia w czołowych krajach Unii Europejskiej. Nie można zapominać, że Polska została państwem członkowskim Unii Europejskiej dopiero w 2004 r. i cały okres przed majem 2004 r. to okres dostosowawczy, przede wszystkim jeżeli chodzi o rozwiązania prawne, do prawodawstwa Unii Europejskiej.

Rok 1996 to zapoczątkowany okres znacznej reformy administracji publicznej, w tym okresie przede wszystkim rządowej. Rządy tworzone przez Sojusz Lewicy Demokratycznej przygotowywały i przeprowadziły tzw. reformę Centrum. W ramach tej reformy wprowadzono także służbę cywilną. Po sześciu latach przygotowywania projektu ustawy o służbie cywilnej i dwukrotnym wprowadzaniu przez rząd projektu o służbie cywilnej (pierwszy z projektów nosił tytuł o państwowej służbie publicznej) do sejmu i wycofywaniu go przez kolejny rząd w dniu 5 lipca 1996 r. uchwalono pierwszą w po II wojnie światowej ustawę o służbie cywilnej. Uchwalono tę ustawę, mimo, iż jeszcze nie zostały zakończone prace nad pierwszą po przemianach roku 1989 Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej.

Ustawa z dnia 5 lipca 1996 r. kreowała służbę cywilną, jako aparat urzędniczy zatrudniony na podstawie mianowania w urzędach przede wszystkim administracji rządowej.
Art. 1. 1. W celu zapewnienia zawodowego, rzetelnego, bezstronnego i neutralnego politycznie wykonywania zadań państwa ustanawia się służbę cywilną.
2. Korpus służby cywilnej tworzą pracownicy zatrudnieni, na podstawie ustawy, w urzędach określonych w art. 3, zwani dalej "urzędnikami służby cywilnej".
Art. 2. Urzędników służby cywilnej zatrudnia się na podstawie mianowania w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej.
Art. 3. 1. Przepisom ustawy podlegają urzędnicy służby cywilnej zatrudnieni w urzędach administracji rządowej, zwanych dalej "urzędami".
2. Przepisy ustawy stosuje się także do urzędników służby cywilnej zatrudnionych w innych urzędach niż wymienione  w ust. 1, jeżeli odrębne przepisy tak stanowią.
Art. 4. Urzędnikiem służby cywilnej może być osoba, która:
       1)        jest obywatelem polskim,
       2)        korzysta z pełni praw publicznych,
       3)        nie była karana za przestępstwo popełnione z winy umyślnej,
       4)        posiada kwalifikacje i predyspozycje wymagane do mianowania do służby cywilnej,
       5)        jest nieskazitelnego charakteru,
       6)        ma stan zdrowia pozwalający na zatrudnienie w służbie cywilnej,
       7)        może być zatrudniona w pełnym wymiarze czasu pracy.

Oznaczało to, że nie wszyscy pracownicy zatrudnieni w urzędach administracji rządowej tworzyli służbę cywilną – nie tworzyli jej pracownicy zatrudnieni na podstawie umowy o pracę, a tych było zdecydowanie więcej.
Wprowadzono, w zależności od wykonywanej funkcji i zadań cztery kategorie urzędnicze.
Określono podstawowe obowiązki urzędnika służby cywilnej, Były nimi:
Art. 47. Urzędnik służby cywilnej jest obowiązany postępować zgodnie ze złożonym ślubowaniem, a w szczególności:
       1)        przestrzegać Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej i innych przepisów prawa,
       2)        chronić interesy państwa oraz prawa człowieka i obywatela,
       3)        racjonalnie gospodarować środkami publicznymi,
       4)        rzetelnie, bezstronnie, sprawnie i terminowo wykonywać powierzone zadania,
       5)        dochowywać tajemnicy państwowej i służbowej,
       6)        rozwijać własną wiedzę zawodową,
       7)        godnie zachowywać się w służbie oraz poza nią.

Ustawa normowała organizację służby następująco:
1)        Rada Służby Cywilnej,
2)        Komisje służby cywilnej, kwalifikacyjna, odwoławcza i Wyższa komisja dyscyplinarna),
3)        Szef Służby Cywilnej
4)        Dyrektorzy generalni urzędów
Szef Służby Cywilnej był centralnym organem administracji rządowej właściwym w sprawach służby cywilnej, podlegającym Prezesowi Rady Ministrów.

Największym osiągnięciem ustawy było utworzenie stanowisk dyrektorów generalnych urzędów (częściowo zresztą ich status normowany był przepisami nadal obowiązującej ustawy z 16 września 1982 r, o pracownikach urzędów państwowych – Dz. U. Nr 136, poz. 704 z późniejszymi zmianami), co miało służyć zapewnieniu apolitycznych, stałych kadr urzędniczych przez oddzielenie sfery politycznego zarządzania (minister i jego zaplecze) od zarządzania personelem urzędu.
Odpowiedzialność dyscyplinarna dotyczyła mianowanych urzędników służby cywilnej.

W roku 1997, w dniu 2 kwietnia, została uchwalona Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, która w art. 153 usankcjonowała istnienie służby cywilnej – na co (by funkcjonowała służba cywilna w Polsce) zresztą naciskali eksperci zagraniczni w toku okresu przed akcesyjnego.
Konstytucja stwierdza, że: W celu zapewnienia zawodowego, rzetelnego, bezstronnego i politycznie neutralnego wykonywania zadań państwa, w urzędach administracji rządowej działa korpus służby cywilnej oraz, że Prezes Rady Ministrów jest zwierzchnikiem korpusu służby cywilnej.
Tym samym Konstytucja przesądziła, że w urzędach administracji rządowej musi być korpus służby cywilnej, nie narzucając tego rozwiązania dla pozostałych urzędów administracji publicznej. Przesądziła też, że zwierzchnikiem korpusu służby cywilnej jest Prezes Rady Ministrów – co powodowało, że służbę cywilną zawężono do administracji rządowej, gdyż trudno sobie wyobrazić, by, np. Prezes Rady Ministrów miał być zwierzchnikiem dla pracowników administracji Prezydenta RP, czy administracji parlamentarnej.

Jednocześnie zmiana Gabinetu w październiku 1997 r. i zakończenie okresu sprawowania władzy przez rząd tworzony przez Sojusz Lewicy Demokratycznej i utworzenie rządu przez Akcję Wyborczą Solidarność, spowodowało podjęcie prac nad nową ustawą o służbie cywilnej, która została uchwalona w dniu 18 grudnia 1998 r.
Ustawa ta rozszerzyła krąg osób tworzących korpus służby cywilnej, bowiem tworzyli ją zarówno urzędnicy mianowani, jak też pracownicy zatrudnieni na podstawie umowy o pracę, ale jedynie na stanowiskach urzędniczych – wszyscy w urzędach administracji rządowej.

Art. 1. W celu zapewnienia zawodowego, rzetelnego, bezstronnego i politycznie neutralnego wykonywania zadań państwa ustanawia się służbę cywilną oraz określa zasady dostępu do tej służby, zasady jej organizacji, funkcjonowania i rozwoju.
Art. 2. 1. Korpus służby cywilnej tworzą pracownicy zatrudnieni na stanowiskach urzędniczych w:
       1)        Kancelarii Prezesa Rady Ministrów,
       2)        urzędach ministrów i przewodniczących komitetów wchodzących w skład Rady Ministrów oraz urzędach centralnych organów administracji rządowej,
       3)        urzędach wojewódzkich oraz innych urzędach stanowiących aparat pomocniczy terenowych organów administracji rządowej podległych ministrom lub centralnym organom administracji rządowej,
       4)        Rządowym Centrum Studiów Strategicznych,
       5)        komendach, inspektoratach i innych jednostkach organizacyjnych stanowiących aparat pomocniczy kierowników zespolonych służb, inspekcji i straży wojewódzkich oraz kierowników powiatowych służb, inspekcji i straży, chyba, że odrębne ustawy stanowią inaczej,
zwanych dalej "urzędami".
2. Prezes Rady Ministrów, w drodze rozporządzenia, określa:
       1)        grupy stanowisk urzędniczych,
       2)        wykaz stanowisk w poszczególnych grupach,
       3)        kwalifikacje zawodowe pracowników wymagane do wykonywania pracy na stanowiskach urzędniczych, w zakresie nie uregulowanym w przepisach szczególnych.
3. Stanowiska urzędnicze w urzędach mogą zajmować także osoby oddelegowane na podstawie odrębnych przepisów do wykonywania zadań poza jednostką organizacyjną, w której są zatrudnione.
4. Prawa i obowiązki członków korpusu służby zagranicznej oraz zasady organizacji i funkcjonowania tej służby określa odrębna ustawa.
Art. 3. W rozumieniu ustawy:
       1)        pracownik służby cywilnej oznacza osobę zatrudnioną na podstawie umowy o pracę zgodnie z zasadami określonymi w ustawie,
       2)        urzędnik służby cywilnej oznacza osobę zatrudnioną na podstawie mianowania zgodnie z zasadami określonymi w ustawie,
       3)        członek korpusu służby cywilnej oznacza osobę, o której mowa w pkt 1 oraz w pkt 2.
Art. 4. W służbie cywilnej może być zatrudniona osoba, która:
       1)        jest obywatelem polskim,
       2)        korzysta z pełni praw publicznych,
       3)        nie była karana za przestępstwo popełnione umyślnie,
       4)        posiada kwalifikacje wymagane w służbie cywilnej,
       5)        cieszy się nieposzlakowaną opinią.

Trybunał Konstytucyjny wyrokiem z dnia 28 kwietnia 1999 r. sygn. akt K.3/99 – M. P. Nr 16, poz. 277 orzekł, że do służby cywilnej nie mogą być zaliczani pracownicy regionalnych izb obrachunkowych i samorządowych kolegiów odwoławczych, gdyż niezgodne z konstytucją jest włączenie do korpusu służby cywilnej osób zatrudnionych poza urzędami administracji rządowej – co jest bardzo ważnym stanowiskiem dla przyszłości służby cywilnej.
Ustawa z 1998 r. wprowadziła publicznie dostępną informację o stanowiskach w służbie cywilnej, a także zasadę, że pracownicy zatrudniani po raz pierwszy w służbie cywilnej byli na podstawie umowy o pracę na czas określony - zobowiązani byli (poza absolwentami Krajowej Szkoły Administracji Publicznej) do odbycia służby przygotowawczej trwającej nie krócej niż 6 miesięcy i kończącej się oceną.
O uzyskanie statusu mianowanego urzędnika służby cywilnej mogły ubiegać się osoby:
Art. 28. O uzyskanie mianowania w służbie cywilnej może ubiegać się osoba, która:
       1)        jest pracownikiem służby cywilnej,
       2)        odbyła służbę przygotowawczą, z zastrzeżeniem art. 27,
       3)        posiada co najmniej dwuletni staż pracy w służbie cywilnej,
       4)        posiada tytuł magistra lub równorzędny,
       5)        zna co najmniej jeden język obcy,
       6)        jest żołnierzem rezerwy lub nie podlega powszechnemu obowiązkowi obrony.

       Organizacja służby cywilnej była podobna do tej z ustawy z 1996 r., z tym, że utworzono dla obsługi Szefa Służby Cywilnej Urząd Służby Cywilnej, zaś Rada Służby Cywilnej stanowiła organ doradczy Prezesa Rady Ministrów.
Utrzymano stanowisko dyrektora generalnego urzędu.
Wprowadzono jednocześnie kategorię wyższych stanowisk w służbie cywilnej
Art. 41. 1. Stanowiska:
       1)        Sekretarza Rady Ministrów, dyrektora generalnego urzędu,
       2)        dyrektora departamentu (komórki równorzędnej) i jego zastępcy w urzędach, o których mowa w art. 2 ust. 1 pkt 1, 2 i 4, oraz dyrektora wydziału (komórki równorzędnej) i jego zastępcy w urzędzie wojewódzkim,
stanowią grupę wyższych stanowisk w służbie cywilnej.
2. Obsadzanie wolnych stanowisk, o których mowa w ust. 1, następuje w drodze konkursu.
Art. 42. 1. O wyższe stanowiska w służbie cywilnej może ubiegać się urzędnik służby cywilnej.
2. Jeżeli w wyniku dwukrotnego przeprowadzenia konkursu na stanowisko, o którym mowa w art. 41 ust. 1 pkt 2, nie zostanie wyłoniony kandydat spośród urzędników służby cywilnej, do udziału w następnym konkursie na to stanowisko dopuszcza się osoby, które nie są urzędnikami służby cywilnej.
3. Szef Służby Cywilnej może wyrazić zgodę na dopuszczenie osób nie będących urzędnikami służby cywilnej do konkursu na stanowisko, o którym mowa w art. 41 ust. 1 pkt 2, jeżeli do pracy na tym stanowisku niezbędne są szczególne doświadczenie lub umiejętności zawodowe. Przepisy art. 48 ust. 2 i 3 stosuje się odpowiednio.
Art. 43. 1. Konkursy na wyższe stanowiska w służbie cywilnej przeprowadza Szef Służby Cywilnej.
2. W celu przeprowadzenia konkursu Szef Służby Cywilnej powołuje zespół konkursowy liczący co najmniej 5 osób.
3. W toku konkursu sprawdzeniu podlega wiedza niezbędna do wykonywania zadań na stanowisku, na które przeprowadzany jest konkurs, predyspozycje i zdolności ogólne oraz umiejętności kierownicze. Wymagania dotyczące stanowiska, na które przeprowadzany jest konkurs, ustala prowadzący konkurs w porozumieniu z właściwym ministrem, kierownikiem urzędu centralnego lub wojewodą.
Nabór do służby przeprowadzali dyrektorzy generalni urzędów. Informacja o wolnym miejscu podlegała obowiązkowemu udostępnieniu w samym urzędzie i w Biuletynie Służby Cywilnej.
Określono na nowo obowiązki członka korpusu służby cywilnej, bardzo podobnie do obowiązków określonych ustawą z 1996 r.
Zgodnie, z przepisami nowej ustawy:
Art. 67. 1. Członek korpusu służby cywilnej jest obowiązany w szczególności:
       1)        przestrzegać Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej i innych przepisów prawa,
       2)        chronić interesy państwa oraz prawa człowieka i obywatela,
       3)        racjonalnie gospodarować środkami publicznymi,
       4)        rzetelnie i bezstronnie, sprawnie i terminowo wykonywać powierzone zadania,
       5)        dochowywać tajemnicy ustawowo chronionej,
       6)        rozwijać wiedzę zawodową,
       7)        godnie zachowywać się w służbie oraz poza nią.
2. Dyrektor generalny urzędu jest obowiązany zapewnić członkowi korpusu służby cywilnej właściwe warunki do wykonywania obowiązków określonych w ustawie.
Odpowiedzialności dyscyplinarnej poddano wszystkich członków korpusu służby cywilnej - zarówno mianowanych urzędników służby cywilnej,  jak i pracowników zatrudnionych na podstawie umowy o pracę.

Po raz pierwszy zaszła konieczność regulowania spraw przepisami przejściowymi.

Ustawa stanowiła, że:
Art. 136. 1. Z dniem wejścia w życie ustawy pracownicy zatrudnieni na stanowiskach określonych w art. 2 stają się z mocy prawa pracownikami służby cywilnej, z zastrzeżeniem art. 137.
2. Wynagrodzenie miesięczne osób, o których mowa w ust. 1, ustalone zgodnie z przepisami niniejszej ustawy, nie może być niższe od ich dotychczasowego miesięcznego wynagrodzenia.
Art. 137. 1. Stosunki pracy nawiązane w urzędach, o których mowa w art. 2, przed dniem wejścia w życie ustawy, na podstawie mianowania na zasadach określonych w ustawie o pracownikach urzędów państwowych, pozostają w mocy nie dłużej niż do dnia 31 grudnia 2003 r., chyba, że wcześniej w sposób określony w niniejszej ustawie zostały przekształcone, rozwiązane lub wygasły.
2. Z dniem 1 stycznia 2004 r. dotychczasowe stosunki pracy osób zatrudnionych na podstawie mianowania na zasadach określonych w ustawie o pracownikach urzędów państwowych przekształcają się w stosunki pracy na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony.
Art. 138. 1. Do pracowników zatrudnionych na podstawie mianowania zgodnie z przepisami ustawy o pracownikach urzędów państwowych stosuje się art. 10 ust. 1a, 1b i 5, art. 13-16 oraz art. 27 ust. 3 tej ustawy.
2. Osoby odwołane z funkcji organu administracji państwowej lub innego stanowiska kierowniczego w administracji państwowej, które przed powołaniem na tę funkcję lub stanowisko były urzędnikami państwowymi mianowanymi zgodnie z przepisami ustawy o pracownikach urzędów państwowych, stają się pracownikami służby cywilnej i w stosunku do nich stosuje się odpowiednio art. 45 ust. 2 ustawy o pracownikach urzędów państwowych.
Art. 139. 1. Z dniem wejścia w życie ustawy urzędnicy służby cywilnej, mianowani na podstawie przepisów ustawy z dnia 5 lipca 1996 r. o służbie cywilnej (Dz. U. Nr 89, poz. 402, z 1997 r. Nr 106, poz. 679 oraz z 1998 r. Nr 58, poz. 366 i Nr 162, poz. 1126), stają się urzędnikami służby cywilnej w rozumieniu niniejszej ustawy.
2. Urzędnikom, o których mowa w ust. 1, przyznaje się najniższy stopień służbowy w służbie cywilnej.
3. Do wynagrodzenia urzędników, o których mowa w ust. 1, stosuje się przepisy o wynagrodzeniu w służbie cywilnej wydane na podstawie niniejszej ustawy.
4. Jeżeli wynagrodzenie urzędników, o których mowa w ust. 1, jest niższe od przysługującego poprzednio, przez okres 3 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy wypłaca się im dodatek wyrównawczy w wysokości różnicy między wynagrodzeniem przysługującym dotychczas a wynagrodzeniem aktualnym.
Art. 140. Do czasu wejścia w życie ustawy, o której mowa w art. 2 ust. 4, do członków korpusu służby cywilnej zatrudnionych w służbie dyplomatyczno-konsularnej stosuje się przepisy niniejszej ustawy ze zmianami i uzupełnieniami wynikającymi z aktów wykonawczych wydanych na podstawie ustawy o pracownikach urzędów państwowych.
Art. 141. Do członków korpusu służby cywilnej zatrudnionych w administracji celnej przepisy niniejszej ustawy stosuje się ze zmianami i uzupełnieniami wynikającymi z aktu wykonawczego wydanego na podstawie art. 47 ustawy o pracownikach urzędów państwowych.
Art. 142. Przepisy wydane na podstawie art. 2 pkt 1, art. 7 ust. 6, art. 21 ust. 3, art. 22 ust. 2, art. 23 ust. 2, art. 30 ust. 1, art. 471 ust. 3 w związku z art. 48 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy o pracownikach urzędów państwowych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy zachowują moc do czasu wydania przepisów, o których mowa w art. 48 w brzmieniu ustalonym niniejszą ustawą.
Art. 143. 1. Do pracowników służby cywilnej, którzy w dniu wejścia w życie ustawy mają co najmniej dwuletni staż pracy w administracji publicznej, nie stosuje się przepisu art. 28 pkt 2.
2. W okresie 2 lat od dnia wejścia w życie ustawy do stażu pracy w służbie cywilnej, o którym mowa w art. 28 pkt 3, zalicza się staż pracy w administracji publicznej.
Art. 144. 1. W okresie 5 lat od dnia wejścia w życie ustawy o stanowiska wymienione w art. 41 ust. 1 mogą ubiegać się osoby nie będące urzędnikami służby cywilnej.
2. Z osobami nie będącymi urzędnikami służby cywilnej ubiegającymi się o stanowisko, o którym mowa w art. 41 ust. 1 pkt 1, umowę o pracę zawiera Prezes Rady Ministrów.
3. Do osób nie będących urzędnikami służby cywilnej ubiegających się o stanowisko, o którym mowa w art. 41 ust. 1 pkt 2, przepisy art. 48 stosuje się odpowiednio.
Art. 145. 1. Stosunek pracy osób, które w dniu wejścia w życie niniejszej ustawy zajmują stanowisko Szefa Służby Cywilnej, Sekretarza Rady Ministrów i dyrektora generalnego urzędu powierzone im na podstawie art. 93 ustawy z dnia 5 lipca 1996 r. o służbie cywilnej, przekształca się z mocy prawa w stosunek pracy na podstawie powołania, trwający do dnia obsadzenia tego stanowiska na zasadach przewidzianych w niniejszej ustawie, nie dłużej jednak niż przez okres 2 lat od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy.
2. Szefa Służby Cywilnej oraz Sekretarza Rady Ministrów odwołuje Prezes Rady Ministrów, a dyrektora generalnego urzędu - Szef Służby Cywilnej.
3. Do osób, o których mowa w ust. 1, stosuje się przepisy niniejszej ustawy dotyczące pracowników służby cywilnej.
4. W stosunku do Sekretarza Rady Ministrów oraz dyrektora generalnego urzędu czynności, o których mowa w art. 30 ust. 3 oraz art. 40 ust. 1, dokonuje Szef Służby Cywilnej.
Art. 146. 1. Osoba zajmująca stanowisko Szefa Służby Cywilnej powierzone jej na podstawie art. 93 ustawy z dnia 5 lipca 1996 r. o służbie cywilnej może złożyć wniosek o mianowanie w służbie cywilnej do Prezesa Rady Ministrów w ciągu miesiąca od dnia wejścia w życie ustawy.
2. Mianowania osoby, o której mowa w ust. 1, dokonuje, w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej, Prezes Rady Ministrów.

Przepisy przejściowe stworzyły „furtkę” do odejścia od podstawowych zasad służby cywilnej, głównie poprzez art. 144 ustawy. Nadużywając tego przepisu jeszcze w 2001 r. powołano bez postępowania konkursowego dyrektorów generalnych w urzędzie Komitetu Integracji Europejskiej oraz w Komitecie Badań Naukowych, co ujął w swoim raporcie o służbie cywilnej, wskazanym w części 6 ekspertyzy, Pan K. Burnetko.
W roku 2001 zakończyła się misja rządu formowanego przez Akcję Wyborczą Solidarność i rząd utworzony został przez Sojusz Lewicy Demokratycznej. Także ten rząd wykorzystywał art. 144 do obsady wyższych stanowisk bez przeprowadzania konkursu powołanie dyrektora generalnego w Ministerstwie Skarbu Państwa.
Tym razem nowy rząd nie przygotował nowej ustawy o służbie cywilnej, lecz dokonał istotnych zmian w ustawie z 1998 r., m.in. poprzez wprowadzenie art. 144a
Art. 144a. (26) 1. W okresie do dnia 31 grudnia 2002 r., jeżeli jest to uzasadnione potrzebami urzędu, Szef Służby Cywilnej na wniosek dyrektora generalnego urzędu może w każdym czasie obsadzić wolne stanowiska, o których mowa w art. 41 ust. 1 pkt 2, przez osoby niebędące członkami korpusu służby cywilnej, spełniające warunki określone w art. 4.
2. W odniesieniu do stanowisk, o których mowa w art. 41 ust. 1 pkt 1, jeżeli jest to uzasadnione potrzebami urzędu, umowę o pracę z osobami spełniającymi warunki określone w art. 4 zawiera Prezes Rady Ministrów na wniosek właściwego ministra, kierownika urzędu centralnego lub wojewody, przedstawiony po zasięgnięciu opinii Szefa Służby Cywilnej.
3. W sytuacjach określonych w ust. 1 lub 2 stosuje się odpowiednio wymagania art. 22.
4. Z osobą niebędącą członkiem korpusu służby cywilnej, której powierzono pełnienie obowiązków zgodnie z ust. 1 lub 2, zawiera się umowę o pracę na czas określony, do dnia obsadzenia tego stanowiska w drodze konkursu, nie dłużej jednak niż na sześć miesięcy. Wcześniejsze cofnięcie powierzenia obowiązków ma skutki wypowiedzenia stosunku pracy przez pracodawcę.

Umożliwiał on obejmowanie wyższych stanowisk w służbie cywilnej przez osoby spoza korpusu tej służby i bez zachowania postępowania konkursowego.
Oznaczało to obsadzanie stanowisk z pogwałceniem zasady konkurencyjności, apolityczności i profesjonalizmu.
W roku 2002 rzecznik Praw Obywatelskich z inspiracji Stowarzyszenia Absolwentów Krajowej Szkoły Administracji Publicznej wystąpił do Trybunału Konstytucyjnego o zbadanie zgodności art. 144a z Konstytucją. Trybunał Konstytucyjny wyrokiem z 12 grudnia 2002 r. sygn. akt K 9/02 orzekł, iż art. 144a jest niezgodny z przepisami Konstytucji RP.
Stosowanie tego przepisu służbie cywilnej wyrządziło sporo szkód. Zatrudniono (wedle raportu o służbie cywilnej K. Burnetko, wskazanym w części 6 ekspertyzy) na jego podstawie aż 16 osób jako p.o. dyrektorów generalnych ministerstw i urzędów centralnych i wojewódzkich oraz 70 osób, jako dyrektorów departamentów i wydziałów oraz ich zastępców. Osoby te zwykle związane były z obozem politycznym ministra lub wojewody, co naruszało zasadę apolityczności.
Powoływanie osób na wyższe stanowiska w służbie cywilnej bez przeprowadzania konkursu powodowało, że na taki nabór nie miał żadnego wpływu Szef Służby Cywilnej, co naruszało organizacyjne zasady tej służby. Także faktyczna pozycja Rady Służby Cywilnej nie umacniała tej służby – nie zawsze brano pod uwagę opinie Rady a i Rada nie zawsze na czas opinie takie przedstawiała.

Po zmianie w 2005 r. rządu i uformowaniu tegoż przez Prawo i Sprawiedliwość opracowano nową ustawę o służbie cywilnej, która została uchwalona 24 sierpnia 2006 r.
Wprowadziła ona istotne zmiany w ukształtowaniu służby cywilnej. Do korpusu służby cywilnej należą pracownicy zatrudnieni na stanowiskach urzędniczych, ale tylko średniego szczebla zarządzania, koordynujących, samodzielnych, specjalistycznych i wspomagających w urzędach administracji rządowej.
Zniesiono stanowisko Szefa Służby Cywilnej oraz zlikwidowano Urząd Służby Cywilnej, zniesiono Radę Służby Cywilnej, przeniesiono uprawnienia Szefa Służby Cywilnej na Prezesa Rady Ministrów a zadania z zakresu służby cywilnej powierzono Szefowi Kancelarii Prezesa Rady Ministrów.

Naborem objęto osoby, które:

Art. 4. W służbie cywilnej może być zatrudniona osoba, która:
       1)        jest obywatelem polskim;
       2)        korzysta z pełni praw publicznych;
       3)        nie była karana za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe;
       4)        posiada kwalifikacje wymagane w służbie cywilnej;
       5)        cieszy się nieposzlakowaną opinią.

Wedle tej ustawy nabór do służby cywilnej organizują dyrektorzy generalni urzędów, podobnie jak w poprzedniej ustawie przewidziano publikację informacji o wolnych miejscach, teraz odbywa się ona w samym urzędzie i Biuletynie Informacji Publicznej Kancelarii Prezesa Rady Ministrów. Termin składania dokumentów skrócono do 10 dni od dnia opublikowania ogłoszenia, co poważnie ograniczało liczbę potencjalnych kandydatów.

Mianowania dokonywał Premier a z dniem mianowania dotychczasowy stosunek pracy przekształcał się w stosunek z mianowania.
Przeniesienia urzędnika służby cywilnej w obrębie tej służby dokonywał Szef kancelarii premiera.
Przewidywano możliwość przeniesienia na stanowisko urzędnicze w służbie cywilnej pracowników zatrudnionych w oparciu o ustawę o pracownikach urzędów państwowych, ustawę o pracownikach samorządowych i ustawę o Najwyższej Izbie Kontroli. Przeniesienia dokonywał dyrektor generalny urzędu, w którym pracownik miał być zatrudniony w porozumieniu z dotychczasowym pracodawcą, a o przeniesieniu informowano Premiera.
Obowiązki urzędnicze ukształtowano bardzo podobnie do określonych w poprzednich ustawach o służbie cywilnej, a mianowicie
Art. 47. 1. Członek korpusu służby cywilnej jest obowiązany w szczególności:
       1)        przestrzegać Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej i innych przepisów prawa;
       2)        chronić interesy państwa oraz prawa człowieka i obywatela;
       3)        racjonalnie gospodarować środkami publicznymi;
       4)        rzetelnie i bezstronnie, sprawnie i terminowo wykonywać powierzone zadania;
       5)        dochowywać tajemnicy ustawowo chronionej;
       6)        rozwijać wiedzę zawodową;
       7)        godnie zachowywać się w służbie oraz poza nią.
2. Dyrektor generalny urzędu jest obowiązany zapewnić członkowi korpusu służby cywilnej właściwe warunki do wykonywania obowiązków określonych w ustawie.

Ustawa nie zawierała przepisów dotyczących obsadzania w służbie cywilnej wyższych stanowisk, bowiem zasady naboru oraz zatrudniania tej kadry regulowane były przepisami nowej, innej ustawy – ustawy z dnia 24 sierpnia 2006 r. o państwowym zasobie kadrowym i wysokich stanowiskach państwowych.
Oznaczało to wyłączenie tej grupy zatrudnionych w urzędach administracji rządowej z korpusu służby cywilnej.
Jednocześnie, wbrew zarzutowi, jaki stawiano podejmując trud przygotowania nowej ustawy o służbie cywilnej a mianowicie zarzut, iż dotychczasowa sprzyjała praktyce upolitycznienia tej służby – nowa ustawa z 2006 r. tworzyła zdecydowanie korzystniejsze warunki do upolitycznienia służby cywilnej, choćby poprzez wykonywanie zadań służby przez zdecydowanie polityczne umocowane osoby.
Po zmianie rządu w 2007 r. i uformowaniu go przez Platformę Obywatelską przystąpiono do tworzenia nowej ustawy o służbie cywilnej, którą uchwalono 21 listopada 2008 r.
Nowa ustawa nie tylko uchyliła poprzednią ustawę o służbie cywilnej z 2006 r. ale także ustawę o państwowym zasobie kadrowym i wysokich stanowiskach państwowych, niwelując tym samym wyłączenie urzędników wyższego szczebla z kręgu korpusu służby cywilnej.
Krąg osób tworzących korpus służby cywilnej jest podobny do tego, jaki (poza ustawą z 2006 r.) określały poprzednie ustawy.
Wprowadzono możliwość zatrudniania w służbie cywilnej cudzoziemców, obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej lub innych państw, jeżeli umowy międzynarodowe dają im prawo podejmowania pracy na terytorium Polski – ale na stanowiskach, na których praca nie polega na bezpośrednim lub pośrednim udziale w wykonywaniu władzy publicznej lub funkcji mających na celu ochronę generalnych interesów Państwa. Stanowiska, na jakich mogą być zatrudnieni tacy cudzoziemcy określa przeprowadzający nabór do służby dyrektor generalny urzędu w ogłoszeniu o wolnym stanowisku. Znajomość języka polskiego będzie sprawdzana w toku naboru.
Tym samym kryteriami naboru stały się:
Art. 4. W służbie cywilnej może być zatrudniona osoba, która:
       1)        jest obywatelem polskim, z zastrzeżeniem art. 5;
       2)        korzysta z pełni praw publicznych;
       3)        nie była skazana prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe;
       4)        posiada kwalifikacje wymagane na dane stanowisko pracy;
       5)        cieszy się nieposzlakowaną opinią.
Art. 5. 1. Dyrektor generalny urzędu, upowszechniając informacje o wolnych stanowiskach pracy, wskazuje, za zgodą Szefa Służby Cywilnej, stanowiska, o które, poza obywatelami polskimi, mogą ubiegać się obywatele Unii Europejskiej oraz obywatele innych państw, którym na podstawie umów międzynarodowych lub przepisów prawa wspólnotowego przysługuje prawo podjęcia zatrudnienia na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
2. Osoba nieposiadająca obywatelstwa polskiego może zostać zatrudniona na stanowisku pracy, na którym wykonywana praca nie polega na bezpośrednim lub pośrednim udziale w wykonywaniu władzy publicznej i funkcji mających na celu ochronę generalnych interesów państwa, jeżeli posiada znajomość języka polskiego potwierdzoną dokumentem określonym w przepisach wydanych na podstawie ust. 3.
3. Prezes Rady Ministrów określi, w drodze rozporządzenia, rodzaje dokumentów potwierdzających znajomość języka polskiego, kierując się charakterem pracy wykonywanej przez członków korpusu służby cywilnej i potrzebą zapewnienia odpowiedniego poziomu wykonywania przez nich zadań.

Zlikwidowano jednak możliwość przenoszenia na stanowiska w służbie cywilnej pracowników zatrudnionych na podstawie przepisów ustawy o pracownikach urzędów państwowych, o pracownikach samorządowych i o Najwyższej Izbie Kontroli.
Utworzono urząd Szefa Służby Cywilnej, jako centralny organ administracji rządowej właściwy w sprawach służby cywilnej, podlegający Prezesowi Rady Ministrów. Szef Służby Cywilnej działa przy pomocy dyrektorów generalnych urzędów, a obsługę jego zapewnia Kancelaria Prezesa Rady Ministrów.
Szef Służby Cywilnej nie jest powoływany na kadencje, ale określono wymogi, jakie musi spełnić kandydat i jakie są warunki jego odwołania .
Art. 11. 1. Szefem Służby Cywilnej może być osoba, która:
       1)        jest obywatelem polskim;
       2)        korzysta z pełni praw publicznych;
       3)        nie była skazana prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe;
       4)        posiada tytuł zawodowy magistra lub równorzędny;
       5)        zna co najmniej jeden język obcy spośród języków roboczych Unii Europejskiej;
       6)        cieszy się nieposzlakowaną opinią;
       7)        nie była karana zakazem zajmowania stanowisk kierowniczych w urzędach organów władzy publicznej lub pełnienia funkcji związanych z dysponowaniem środkami publicznymi;
       8)        posiada co najmniej pięcioletnie doświadczenie na stanowisku kierowniczym w administracji rządowej lub co najmniej siedmioletnie doświadczenie na stanowisku kierowniczym w jednostkach sektora finansów publicznych;
       9)        nie jest i w okresie ostatnich 5 lat nie była członkiem partii politycznej.
2. Osoba zastępująca Szefa Służby Cywilnej, o której mowa w art. 10 ust. 5, powinna spełniać warunki, o których mowa w ust. 1 pkt 1-7 i 9, oraz posiadać co najmniej pięcioletnie doświadczenie na stanowisku kierowniczym w administracji rządowej.
Art. 12. Prezes Rady Ministrów odwołuje Szefa Służby Cywilnej z zajmowanego stanowiska w przypadku:
       1)        złożenia rezygnacji;
       2)        jeżeli przestanie spełniać którykolwiek z warunków określonych w art. 11 ust. 1 pkt 1-4, 7 lub 9;
       3)        niewypełniania obowiązków na skutek długotrwałej choroby, stwierdzonej orzeczeniem lekarskim.
Art. 13. 1. Prezes Rady Ministrów może odwołać Szefa Służby Cywilnej, po zasięgnięciu opinii Rady Służby Cywilnej, w przypadku:
       1)        odrzucenia sprawozdania, o którym mowa w art. 15 ust. 7, w terminie 3 miesięcy od dnia jego złożenia;
       2)        sprzeniewierzenia się złożonemu ślubowaniu;
       3)        gdy przestał spełniać warunek określony w art. 11 ust. 1 pkt 6.
2. Zwracając się do Rady Służby Cywilnej z pisemnym wnioskiem o zaopiniowanie, Prezes Rady Ministrów wskazuje przyczyny uzasadniające odwołanie Szefa Służby Cywilnej. Przyczyny odwołania oraz opinia Rady Służby Cywilnej stanowią informację publiczną.
3. Rada Służby Cywilnej przedstawia opinię, o której mowa w ust. 1, w terminie 14 dni. Niewyrażenie opinii w tym terminie nie wstrzymuje możliwości odwołania Szefa Służby Cywilnej.

Utworzono Radę Służby Cywilnej liczącą 15 członków, która działa przy Prezesie Rady Ministrów.
Nabór prowadzą dyrektorzy generalni urzędów (ustawa określa w jakich urzędach tworzy się takie stanowisko). Wprowadzono zasadę publikacji ogłoszeń o wolnych stanowiskach nie tylko w samym urzędzie oraz w Biuletynie Informacji Publicznej Kancelarii Prezesa Rady Ministrów ale także w Biuletynie Informacji Publicznej tego urzędu. Zmodyfikowano zasady naboru (niezwłocznie uruchamia się nabór na wyższe stanowisko w służbie cywilnej) i nałożono obowiązek niezwłocznego informowania o wynikach naboru w sposób taki sam, jak przy ogłaszaniu naboru.
Stosunek pracy ukształtowano podobnie, jak to miało miejsce w poprzednich ustawach o służbie cywilnej, przy czym nie określono sztywno okresu służby przygotowawczej – ten winien być dostosowywany indywidualnie.
Przywrócono wyższe stanowiska w służbie cywilnej (tworzą je obok dyrektorów generalnych, kierujący departamentami (równorzędnymi jednostkami) i ich zastępcy.
Co istotne zlikwidowano obowiązek planowania środków na wynagrodzenia w służbie cywilnej w rozbiciu na składniki wynagrodzenia i zniesiono limity zatrudnienia w tej służbie.

Obowiązki członka korpusu służby cywilnej ukształtowano podobnie, jak robiły to poprzednie ustawy
Art. 76. 1. Członek korpusu służby cywilnej jest obowiązany w szczególności:
       1)        przestrzegać Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej i innych przepisów prawa;
       2)        chronić interesy państwa oraz prawa człowieka i obywatela;
       3)        racjonalnie gospodarować środkami publicznymi;
       4)        rzetelnie i bezstronnie, sprawnie i terminowo wykonywać powierzone zadania;
       5)        dochowywać tajemnicy ustawowo chronionej;
       6)        rozwijać wiedzę zawodową;
       7)        godnie zachowywać się w służbie oraz poza nią.
2. Dyrektor generalny urzędu jest obowiązany zapewnić członkowi korpusu służby cywilnej właściwe warunki do wykonywania obowiązków określonych w ustawie.

Ustawa z 2008 r. obowiązuje od 24 marca 2009 r.

Kwestie szkoleń i kształtowania stosunku pracy są regulowane podobnie w całym okresie od 1996 r., zaś odpowiedzialność dyscyplinarna jest podobnie kształtowana od czasu ustawy z 1998 r.

Zdaniem naszym jeszcze dwa elementy powinny mieć istotne znaczenie, przede wszystkim od maja 2004 r. (od momentu nabycia członkostwa w Unii Europejskiej) dla służby cywilnej.

Otóż w dniu 6 września 2001 r. Parlament Europejski uchwalił, w formie rezolucji, Europejski Kodeks Dobrej Administracji opracowany, z inicjatywy parlamentarzysty europejskiego Roy’a Perry, przez Jacoba Södermana, ówczesnego Ombudsmana (rzecznika praw obywatelskich) Unii Europejskiej, który wcześniej był rzecznikiem praw obywatelskich Finlandii.
Polskie tłumaczenie tytułu tego kodeksu jest wadliwe, winien on brzmieć Europejski Kodeks Dobrego Postępowania Administracji a właściwie Europejski Kodeks Dobrych Praktyk Administracji.
Kodeks ten zawiera szereg zasad, które winny być stosowane także w polskich urzędach administracji rządowej a tym samym realizowane przez korpus służby cywilnej.


EKSPERTYZA SPORZĄDZONA W WYKONANIU UMOWY NR DSC-143/09/ID-513/DSC/09
w ramach projektu “Strategia zarządzania zasobami ludzkimi w służbie cywilnej”
współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
PRZEZ SPÓŁKĘ I & Z SP. Z O.O.
02-520 Warszawa, ul. Wiśniowa 57 m. 6
Warszawa, styczeń 2010 r.

Czym zajmuje się ta Rada poza pobieraniem pensji za przychodzenie. I dlaczego jest aż 15 osób ?

Bo przy 14 osobach, w przypadku głosowania, nie można byłoby ustalić większości  

To nigdy nie mają nieobecności z powodu choroby ?