Zapytanie
(nr 7987)
do ministra finansów
w sprawie projektu zniesienia Urzędu Skarbowego Poznań-Śródmieście

Szanowny Panie Ministrze!
W związku z informacjami o zaawansowanych pracach nad projektem reorganizacji urzędów skarbowych w Wielkopolsce, a w szczególności o zamiarze likwidacji Urzędu Skarbowego Poznań-Śródmieście, pracownicy tego urzędu przedstawili mi swoje wątpliwości i uwagi dotyczące przedmiotowej sprawy. Od kilku już lat poruszany jest temat połączenia tzw. średnich poznańskich urzędów: Wildy i Śródmieścia. Koncepcja ta uzasadniana była zmianami demograficznymi na terenie miasta Poznania, wyludnianiem się centrum miasta i osiedlaniem się dotychczasowych mieszkańców na terenach podpoznańskich gmin. W 2009 r. określono, iż planowana reorganizacja miałaby polegać na połączeniu obu urzędów i utworzeniu jednego dużego Urzędu Skarbowego Poznań-Centrum, obejmującego swym zasięgiem działania tereny obsługiwane dziś przez US Poznań-Śródmieście i US Poznań-Wilda. Jednakże jeszcze w 2009 r. zaprzestano prac nad tą koncepcją. Tymczasem 16 sierpnia br. dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu podczas spotkania z kierownikami komórek organizacyjnych US Poznań-Śródmieście, poinformował o nowym projekcie ? całkowitej likwidacji US PoznańŚródmieście. Dotychczasowy jego zasięg działania miałby wejść w zasięg działania US Poznań-Wilda. Jako główny powód podano problem połączenia komputerowych baz danych w jedną. W dniu 19 sierpnia br. na stronie internetowej Ministerstwa Finansów zamieszczono projekt z dnia 3 sierpnia 2010 r. rozporządzenia ministra finansów zmieniającego rozporządzenie w sprawie terytorialnego zasięgu działania oraz siedzib naczelników urzędów skarbowych i dyrektorów izb skarbowych, zgodnie z którym Urząd Skarbowy Poznań-Śródmieście i jego terytorialny zasięg działania ?uchyla się?. Brak natomiast jakichkolwiek regulacji dotyczących sposobu przeprowadzenia likwidacji, określenia zasad rozwiązania bądź zmiany stosunków pracy likwidowanego urzędu, likwidacji majątku rzeczowego, określenia trybu dalszego załatwiania spraw niezakończonych na dzień likwidacji urzędu.
Jedynie w uzasadnieniu projektu rozporządzenia zapisano, że jego wejście w życie nie spowoduje zwiększenia wydatków, nie będzie miało wpływu na rynek pracy, a koszty likwidacji oszacowano na kwotę ok. 435 tys. zł. Od kilku już lat systematycznie obniżany jest poziom zatrudnienia w US Poznań-Śródmieście z uwagi na, jak to określono, ?zbyt niskie obciążenie pracą?. W 2010 r. pomimo nałożenia nowych zadań nastąpiły kolejne redukcje tzw. etatów planistycznych. W efekcie w latach 2004?2010 redukcja etatów w US Poznań-Śródmieście wyniosła 16%. Systematyczne obniżanie ilości etatów oraz środków finansowych na wynagrodzenia i bieżącą działalność urzędu ma bezpośrednie przełożenie na poziom realizacji tzw. mierników. Z uwagi na ogromne braki w planie finansowym, nawet w okresie corocznej akcji zeznań podatkowych, urząd nie dysponował środkami na zatrudnienie odpowiedniej ilości osób na podstawie umów zlecenia.
Pojawiają się jednak wątpliwości dotyczące konstrukcji ?wskaźnika obciążenia pracą?. Być może na niekorzyść US Poznań-Śródmieście działa w tym przypadku bieżące aktualizowanie bazy danych podatników ? zamykanie kont nieaktywnych podmiotów, zamykanie obowiązków podatkowych itp. W urzędach w Wielkopolsce w praktyce ma zastosowanie dwojakie postępowanie. W jednych urzędach dla informacji składanych przez płatników dokonuje się otwarcia obowiązków podatkowych, w innych urzędach nie otwiera się ich. Podobne procedury mają zastosowanie dla podatników, względem których urząd jest w posiadaniu informacji dotyczących zgonu. Pojawiające się często pojęcie otwartych obowiązków podatkowych, jako jednego z elementów typujących US Poznań-Śródmieście do likwidacji, jest niemiarodajne (bo nie stosuje się równych kryteriów) i nie uwzględnia rzeczywistego nakładu pracy przy obsłudze różnych podatników. Wyraźnie należy wskazać, że ten obszar nigdy nie był poddany kontroli. Specyfikę US Poznań-Śródmieście charakteryzują m.in. następujące obszary, które stanowią zasadnicze źródło obciążenia pracą, a nie mają odzwierciedlenia w miernikach stanowiących źródło oceny:
1) urząd nie ponosi żadnych kosztów związanych z najmem powierzchni biurowych;
2) na terenie miasta Poznania mają swoje siedziby 74 kancelarie notarialne, z czego na terenie objętym właściwością miejscową naczelnika US PoznańŚródmieście swoje siedziby ma 56 kancelarii notarialnych. Zatem przy uwzględnieniu ogólnej liczby kancelarii notarialnych na terenie miasta Poznania urząd obsługuje 75,6% kancelarii notarialnych w Poznaniu. Ponadto od dłuższego czasu utrzymuje się tendencja wzrostowa, powstają nowe kancelarie notarialne objęte właściwością miejscową urzędu. Z wyżej wymienionego tytułu w okresie I?VIII 2010 r. wpłynęły następujące dokumenty:
a) 17 159 sztuk wypisów aktów notarialnych,
b) 1242 inne dokumenty związane z pełnieniem przez notariuszy funkcji płatnika, tj. informacje o kwocie podatku należnej poszczególnym gminom, rejestry podatku, pisma przewodnie do rejestrów i deklaracji, pisma wyjaśniające nieprawidłowości lub przyczyny korekt,
c) 446 deklaracji PCC-2,
d) 301 deklaracji SD-2.
Realizacja zadań związanych z przetworzeniem wyżej wymienionych dokumentów wymaga zaangażowania pracowników trzech komórek organizacyjnych, tj. Referatu Spraw Ogólnych Kadr i Szkolenia, Referatu Podatków Majątkowych i Opłat, Działu Rachunkowości Podatkowej oraz pociąga za sobą znaczne nakłady finansowe. Zauważyć należy, że liczba obsługiwanych przez US Poznań-Śródmieście notariuszy jest nieporównywalna z żadnym innym urzędem w Wielkopolsce. Pozostałe urzędy mają na swoim terenie najwyżej kilku, sporadycznie kilkunastu, notariuszy. Konsekwencją powyższego jest przygotowywanie comiesięcznych dystrybucji do jednostek samorządu terytorialnego w ilości ok. 200 (przy wskazanej ilości złożonych deklaracji PCC i SD). W przypadku kiedy na terenie danego urzędu siedzibę ma jedna kancelaria dystrybucja zamyka się w liczbie kilkunastu sztuk. System przekazywania dystrybucji posiada znaczne ograniczenia (wymusza wprowadzenie dodatkowych danych do wykonanych przelewów), powodując, że czynności te są bardzo czasochłonne i wykonywane pod presją czasu z uwagi na terminy ustawowe;
3) na terenie działania US Poznań-Śródmieście znajdują się sądy: rejonowe, okręgowy, wojskowy, które przekazują do realizacji wyroki w sprawie przepadku korzyści majątkowych (na dzień dzisiejszy jest 320 spraw do załatwienia). Załatwianie tych spraw jest procesem złożonym, wymagającym ciągłego wyjaśniania pojawiających się problemów. Wiąże się też z
wykonywaniem wielu czasochłonnych czynności;
4) US Poznań-Śródmieście jest jedynym na terenie miasta Poznania organem właściwym dla prowadzenia postępowań w sprawach o przestępstwa i wykroczenia skarbowe z zawiadomień prezydenta miasta Poznania w zakresie uchylania się bądź uporczywego niepłacenia podatków od środków transportowych, a także, decyzją Izby Skarbowej w Poznaniu, jedynym na
terenie woj. wielkopolskiego organem właściwym dla prowadzenia postępowań karnych skarbowych z zawiadomień Narodowego Banku Polskiego w zakresie naruszeń obowiązków określonych w ustawie Prawo dewizowe oraz zawiadomień prezesa Sądu Rejonowego Poznań-Nowe Miasto i Wilda w zakresie przestępstw z art. 79 pkt 4 ustawy o rachunkowości. W 2009 r. na ogólną liczbę 948 otrzymanych zawiadomień karnych (bez ?czynnych żali?), wpłynęły 154 zawiadomienia karne od prezydenta miasta Poznania, 89 zawiadomień karnych od Narodowego Banku Polskiego oraz 5 od prezesa Sądu Rejonowego Poznań-Nowe Miasto i Wilda. W zakresie spraw karnych skarbowych US Poznań-Śródmieście, pomimo iż należy do kategorii tzw. ?średnich urzędów?, od wielu lat rozpatruje najwięcej spraw karnych skarbowych w woj. wielkopolskim. Jak wynika z corocznych zestawień opracowywanych przez Izbę Skarbową w Poznaniu, US Poznań-Śródmieście prawie każdego roku znajduje się na pierwszym miejscu pod względem ilości otrzymanych zawiadomień, spraw załatwionych, wszczętych oraz zakończonych dochodzeń, skierowanych do sądu aktów oskarżenia oraz wniosków o udzielenie zgody na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności. Ponadto należy wziąć pod uwagę aspekt czysto ludzki. Organizacja pracy i realizacja nałożonych zadań przy obecnym poziomie zatrudnienia jest bardzo utrudniona, czasem wydaje się wręcz niemożliwa. Ogromnym problemem jest m.in. absencja z powodu długotrwałej choroby, często spowodowanej przeciążeniem, presją czasu oraz narastającym stresem związanym z terminowością realizacji zadań. Taka sytuacja ma negatywny wpływ na atmosferę w pracy, osłabia kondycję psychiczną oraz zmniejsza motywację pracowników.
Temat szeroko rozumianej reorganizacji, m.in. US Poznań-Śródmieście, trwa już ponad dwa lata. Przez tak długi okres, w związku z pojawiającymi się pogłoskami o niejasnych zasadach tej reorganizacji oraz systematycznym redukowaniem faktycznego stanu zatrudnienia, pracownicy pracują w bardzo negatywnym klimacie. Dodatkowo tej sytuacji towarzyszy ogromna fluktuacja kadry pracowniczej, zwłaszcza tej doświadczonej, która na skutek takiego traktowania sama, z własnej inicjatywy, odeszła do innych urzędów oraz do jednostki nadrzędnej (Izba Skarbowa w Poznaniu). Likwidacja urzędu może spowodować, że najbardziej doświadczeni i wartościowi pracownicy zrezygnują z pracy w administracji skarbowej. Skutkować to będzie chociażby obniżeniem jakości usług świadczonych przez urząd i brakiem możliwości przeszkolenia nowych pracowników. W takim stanie rzeczy, tj. przy ciągłej redukcji zatrudnienia, ograniczaniu kosztów funkcjonowania, zwiększaniu obszarów zadań przy zachowaniu maksymalnej staranności wynikającej nie tylko z zakresów czynności i obowiązków w najbliższej przyszłości praca jest bardzo
utrudniona. Dotychczasowa wielkopolska praktyka wskazywała, że zbyt duży urząd na pewnym etapie działania staje się niewydolny i że idea podziału na dwa mniejsze wygeneruje skuteczniejsze i bardziej efektywne działanie. W praktyce formuła dużych urzędów nie sprawdziła się. Właśnie takie są przesłanki odłączenia gmin od Pierwszego Urzędu Skarbowego w Poznaniu, obsługującego cały ponad 300-tysięczny powiat poznański ziemski. W chwili obecnej planuje się przyłączenie gmin podpoznańskich do innych urzędów, dużych już w chwili obecnej. Koniec i początek roku to okres wzmożonych prac przede wszystkim spowodowanych m.in. składaniem pierwszych zeznań podatkowych, realizacją zadań związanych z tzw. okresem przejściowym. W związku z powyższym trzeba liczyć się z dużym zagrożeniem niewykonania podstawowych zadań urzędu skarbowego związanych z poborem podatków oraz dystrybucją do budżetów jednostek samorządu terytorialnego oraz budżetu państwa. W tym kontekście proponowane rozwiązanie dotyczące likwidacji wydaje się dalece ryzykowne. Z uwagi na wszystkie powyższe względy pragnę skierować do Pana Ministra następujące pytania:
1. Dlaczego dominującym sposobem reorganizacji administracji skarbowej w Wielkopolsce ma być tworzenie dużych urzędów, skoro w wielu przypadkach widoczne są wady takiego rozwiązania (np. Pierwszy US w Poznaniu)?
2. Dlaczego nie jest możliwe przygotowanie projektu reorganizacji polegającej na przejęciu przez US Poznań-Wilda i US Poznań-Śródmieście po jednej z gmin podmiejskich lub dokonanie rozszerzenia terytorialnego zasięgu działania US Poznań-Śródmieście w zakresie ulic, a pozostawienie dwóch gmin podmiejskich we właściwości US Poznań-Wilda z uwzględnieniem wzrostu proporcji etatowych w stosunku do zwiększonej liczby podatników przewidzianych do obsługi?
3. Jeżeli rozpoczęcie funkcjonowania US Poznań-Wilda z uwzględnieniem przejęcia pracowników US Poznań-Śródmieście ma rozpocząć się już z dniem 1 stycznia 2011 r., to czy w tak krótkim okresie czasu można utworzyć sprawnie działający urząd, który przejmie dwukrotnie zwiększony zakres zadań?
4. Jak ma wyglądać tworzenie bazy danych, ręczne wprowadzanie obowiązków podatkowych, działanie dwóch, jeśli nie trzech odrębnych serwerów, z których część będzie przechowywała dane historyczne?
5. Jak w tak krótkim czasie dokonać przejęcia mienia, w sytuacji kiedy jeszcze nie ma pełnej informacji o bazie lokalowej?

Z wyrazami szacunku
Poseł Dariusz Lipiński
Warszawa, dnia 22 października 2010 r.