<!--sizeo:3--><span style="font-size:12pt;line-height:100%"><!--/sizeo-->TRZYNASTKI DLA BUDŻETÓWKI - PROF. KRZYSZTOF WOJCIECH BARAN KATEDRA PRAWA PRACY I POLITYKI SPOŁECZNEJ NA UNIWERSYTECIE JAGIELLOŃSKIM<!--sizec--></span><!--/sizec-->
<!--quoteo--><div class='quotetop'></div><div class='quotemain'><!--quotec-->BEZ WZGLĘDU NA STAŻ
W zeszłym roku pracownica przebywała na urlopie macierzyńskim do 9 maja, a od 10 maja do 16 lipca na urlopie wypoczynkowym. Potem wzięła roczny urlop wychowawczy. Czy przysługuje jej trzynasta pensja za 2004 r.?
Tak, mimo że kobieta nie przepracowała w ubiegłym roku niezbędnego w innych przypadkach do nabycia trzynastki minimum 6 miesięcy. Osoby na urlopach wychowawczych należą do grona tych uprzywilejowanych pracowników, którym dodatkowe wynagrodzenie roczne należy się bez względu na posiadany staż pracy w danym roku. Tak wynika z art. 2 ust. 3 ustawy z 12 grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników sfery budżetowej (DzU nr 160, poz. 1080 ze zm.; dalej: ustawa). Trzynastka pracownicy nie będzie jednak zbyt wysoka, gdyż do jej podstawy wymiaru nie wlicza się zasiłków otrzymywanych podczas korzystania z różnych urlopów (np. macierzyńskich czy rodzinnych) oraz dodatków do zasiłków rodzinnych z tytułu opieki nad dzieckiem podczas urlopu wychowawczego. Nie są to bowiem świadczenia ze stosunku pracy, ale z ubezpieczenia społecznego (zasiłek macierzyński) lub socjalne, z budżetu państwa (zasiłek rodzinny i dodatki do niego). Podstawą wyliczenia trzynastki w tej sytuacji jest zatem tylko wynagrodzenie za urlop wypoczynkowy. Jeśli wyniosło ono np. 3000 zł, to trzynastka wyniesie 255 zł (3000 zł x 8,5 proc.).

Czy nauczyciel, który w 2004 r. przebywał przez 8 miesięcy na urlopie dla poratowania zdrowia, a przez 2 miesiące na zwolnieniu lekarskim, nabył prawo do trzynastej pensji?
Tak, ponieważ okres korzystania przez nauczyciela z urlopu dla poratowania zdrowia to jedna z niewielu usprawiedliwionych nieobecności w pracy, która uprawnia do trzynastki bez względu na czas faktycznie w danym roku przepracowany.

NA URLOPACH I ZASIŁKACH
Od 15 stycznia do 15 kwietnia 2004 r. pracownik pobierał świadczenie rehabilitacyjne. Potem do 7 lipca korzystał z urlopu wypoczynkowego. Następnie był na zwolnieniu lekarskim do 22 grudnia, podczas którego pobierał wynagrodzenie za czas choroby i zasiłek chorobowy. Czy nabył uprawnienie do trzynastki za zeszły rok?
Nie, gdyż nie przepracował faktycznie przynajmniej 6 miesięcy. Zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z 25 lipca 2003 r. (III PZP 7/03) do owego 6-miesięcznego stażu nie wlicza się usprawiedliwionych nieobecności w pracy poza kilkoma wymienionymi w art. 2 ust. 3 ustawy. Przy ustalaniu prawa do trzynastej pensji opisanego pracownika pomija się zatem czas otrzymywania przez niego świadczenia rehabilitacyjnego, wynagrodzenia i zasiłku chorobowego oraz czas przebywania na urlopie wypoczynkowym. Efektywnie w ubiegłym roku przepracował on niespełna miesiąc (od 1 do 14 stycznia oraz od 23 do końca grudnia). To zdecydowanie za mało, by dostać wynagrodzenie roczne.

Podjęłam pracę w jednostce budżetowej 12 lipca 2004 r. Wcześniej przebywałam na zasiłku przedemerytalnym? Czy przysługuje mi część nagrody rocznej?
Nie, gdyż nie przepracowała pani efektywnie w ubiegłym roku minimum 6 miesięcy.

Czy pracownica obsługi przedszkola (kucharka) zatrudniona od 1987 r. na czas nieokreślony, przebywająca na zwolnieniu lekarskim od 10 marca do 9 września 2004 r. jest uprawniona do dodatkowego wynagrodzenia rocznego proporcjonalnego do przepracowanego okresu?
Tak, gdyż na zwolnieniu przebywała 6 miesięcy. Zatem efektywnie pracowała przynajmniej 6 miesięcy. Zgodnie z kodeksem cywilnym za miesiąc liczy się 30 dni.

CO WLICZAĆ DO PODSTAWY
Czy do podstawy wymiaru trzynastki wlicza się dodatek stażowy za czas zasiłku chorobowego, macierzyńskiego i wynagrodzenia za czas choroby?
Dodatki stażowe to powszechny składnik wynagrodzenia pracowników sfery budżetowej. Ich wliczanie lub nie do podstawy wymiaru trzynastej pensji zależy od tego, czy przysługują one za czas faktycznie przepracowany, czy również za czas usprawiedliwionej absencji (np. z powodu urlopu czy choroby). Przeważnie nie należą się one za czas zwolnienia lekarskiego; wówczas wlicza się je do podstawy wymiaru trzynastki. Pracodawca może jednak w przepisach wewnątrzzakładowych (np. układzie zbiorowym pracy, regulaminie wynagradzania) postanowić, że wypłaca się je obok wynagrodzenia i zasiłku chorobowego czy zasiłku macierzyńskiego. W takiej sytuacji dodatki stażowe nie wchodzą do podstawy wymiaru wynagrodzenia rocznego. Są wówczas bowiem składnikiem wynagrodzenia przysługującym za czas usprawiedliwionej nieobecności w pracy, wyłączonym z tej podstawy wymiaru zgodnie z § 14 w związku z § 6 pkt 4 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop (DzU nr 2, poz. 14 ze zm.; dalej: rozp. urlopowe).

Czy w podstawie wymiaru trzynastki uwzględnia się wynagrodzenie za urlop okolicznościowy z tytułu śmierci członka rodziny oraz z tytułu opieki nad dzieckiem do 14 lat oraz zasiłek macierzyński. A co z odszkodowaniem za czas pozostawania bez pracy, wypłaconym osobie przywróconej do pracy na podstawie zawartej z nią ugody?
Zasadniczo do podstawy wymiaru nagrody rocznej wlicza się te składniki wynagrodzenia, które uwzględnia się przy obliczaniu ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany w naturze urlop wypoczynkowy. Z dwoma wyjątkami dotyczącymi wynagrodzenia za czas urlopu wypoczynkowego oraz za czas pozostawania bez pracy przysługującego osobie przywróconej do pracy. Te dwa elementy pensji wlicza się do podstawy ustalania trzynastki, mimo że pomija się je przy obliczaniu ekwiwalentu urlopowego. Odszkodowanie jestświadczeniem alternatywnym do wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy. Nie wlicza się go jednak do podstawy wymiaru trzynastki. Podobnie jak wynagrodzenia za wskazane w pytaniu urlopy okolicznościowe, gdyż są to wynagrodzenia za czas usprawiedliwionej nieobecności w pracy. Zasiłek macierzyński w ogóle nie jest świadczeniem ze stosunku pracy, lecz z ubezpieczenia społecznego.

Czy do postawy wymiaru trzynastki wlicza się wynagrodzenie za czas doraźnego zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy, przysługującego członkowi związku zawodowego na załatwienie spraw związkowych na podstawie art. 31 ustawy o związkach zawodowych?
Pracownik ma prawo do płatnego zwolnienia z pracy na czas niezbędny do załatwienia doraźnej (czyli mającej charakter jednorazowy lub incydentalny) czynności związkowej, jeśli nie może jej wykonać w czasie wolnym. Stanowi o tym art. 31 ust. 3 ustawy z 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (tekst jedn. DzU z 2001 r. nr 79, poz. 854 ze zm.). Wynagrodzenie za takie zwolnienie z pracy nie ma jednak wpływu na wysokość trzynastej pensji przysługującej takiej osobie. Jest bowiem wyłączone z jej podstawy wymiaru jako wynagrodzenie za czas usprawiedliwionej nieobecności w pracy (§ 14 w związku z § 6 pkt 4 rozp. urlopowego).

Z RÓŻNYCH SZUFLAD
Od maja 2004 r. pracowałem w resorcie na 1/10 etatu, a od sierpnia w pełnym wymiarze czasu pracy. Czy powinienem dostać trzynastkę?
Tak, gdyż wykazał się pan w zeszłym roku przynajmniej 6-miesięcznym stażem pracy w zakładzie. Nie ma przy tym znaczenia, czy pracował pan w pełnym, czy niepełnym wymiarze czasu pracy. Odbije się to natomiast na wysokości należnej panu trzynastki. Liczy się ją bowiem na podstawie wynagrodzenia rzeczywiście uzyskanego w ubiegłym roku, a pracując na 1/10 etatu, zarabiał pan zapewne odpowiednio mniej niż po przejściu na pełen etat.

Czy w podstawie wymiaru trzynastej pensji uwzględnia się wynagrodzenie za czas zwolnienia lekarskiego sędziego?
Tu rzeczywiście były wątpliwości. Rozp. urlopowe wyłącza wprawdzie z podstawy wymiaru trzynastek wynagrodzenia za czas usprawiedliwionej nieobecności w pracy, ale sędziowie nie są pracownikami. Sprawę rozstrzygnął SN w cytowanej uchwale, stwierdzając, że przy ustaleniu wysokości dodatkowego wynagrodzenia rocznego nie uwzględnia się wynagrodzenia otrzymywanego przez sędziego w okresie nieobecności w pracy z powodu choroby.
Rzeczpospolita 23.02.2005r. , Notowała RENATA MAJEWSKA <!--QuoteEnd--></div><!--QuoteEEnd-->

<!--sizeo:3--><span style="font-size:12pt;line-height:100%"><!--/sizeo-->Jak obliczyć TRZYNASTKĘ <!--sizec--></span><!--/sizec-->
<!--quoteo--><div class='quotetop'></div><div class='quotemain'><!--quotec-->> Po pierwsze: sprawdź uprawnienie danej osoby
By uzyskać trzynastkę za 2004 r., pracownik musiał przepracować efektywnie w ubiegłym roku u jednego pracodawcy ze sfery budżetowej przynajmniej 6 miesięcy. Przy obliczaniu tego stażu pomija się zatem z pewnymi wyjątkami (wymienionymi w art. 2 ust. 3 ustawy) czas usprawiedliwionych nieobecności w pracy.

> Po drugie: ustal podstawę wymiaru
Do podstawy wymiaru trzynastej pensji wlicza się pensję faktycznie uzyskaną przez daną osobę od 1 stycznia do końca grudnia ubiegłego roku. Chodzi tu o te wynagrodzenia i świadczenia ze stosunku pracy, które uwzględnia się przy obliczaniu ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany w naturze urlop wypoczynkowy. Z dwoma wyjątkami dotyczącymi wynagrodzenia za czas urlopu wypoczynkowego oraz za czas pozostawania bez pracy przysługującego osobie przywróconej do pracy. Te dwa elementy pensji wlicza się do podstawy ustalania trzynastki, mimo że pomija się je przy obliczaniu ekwiwalentu urlopowego.
Do podstawy wymiaru trzynastki nie wlicza się np. nagród uznaniowych i jubileuszowych, wynagrodzenia za czas usprawiedliwionej nieobecności w pracy, odpraw emerytalnych i rentowych.

> Po trzecie: pomnóż przez stopę procentową
Tak ustaloną podstawę wymiaru mnoży się przez 8,5 proc. <!--QuoteEnd--></div><!--QuoteEEnd-->

<!--sizeo:3--><span style="font-size:12pt;line-height:100%"><!--/sizeo-->TRZYNASTA PENSJA DLA BUDŻETÓWKI <!--sizec--></span><!--/sizec--> <!--quoteo--><div class='quotetop'></div><div class='quotemain'><!--quotec-->Przy obliczaniu trzynastej pensji dla pracowników sfery budżetowej nie uwzględnia się nagród uznaniowych oraz wynagrodzenia za czas usprawiedliwionej nieobecności w pracy, otrzymanych w danym roku kalendarzowym.
Jestem kadrową w samorządowej jednostce budżetowej. Obowiązujący w naszym zakładzie regulamin wynagradzania przewiduje nagrody uznaniowe dla wyróżniających się pracowników. Decyzję o ich przyznaniu podejmuje samodzielnie kierownik. Czy wlicza się je do podstawy wymiaru trzynastki? A co z wynagrodzeniem za 2 dni opieki na dzieckiem w wieku do 14 lat oraz za czas innego urlopu okolicznościowego? - pyta czytelniczka DOBREJ FIRMY.
Tzw. trzynastą pensję dla pracowników jednostek budżetowych określa ustawa z 12 grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej (DzU nr 160, poz. 1080 ze zm.). Zasadą jest, że "trzynastka" wynosi dla jednego zatrudnionego 8,5 proc. sumy wynagrodzenia, jakie otrzymał on podczas danego roku kalendarzowego. Do podstawy jej wymiaru nie wlicza się jednak wszystkich składników wynagrodzeń, jakie zainteresowany uzyskał w tym czasie.

CO W PODSTAWIE
Zgodnie bowiem z art. 4 ust. 1 ustawy w podstawie wymiaru "trzynastki" uwzględnia się - z pewnymi modyfikacjami - wynagrodzenia przyjmowane do obliczenia pieniężnego ekwiwalentu za niewykorzystany w naturze urlop wypoczynkowy. A więc te wymienione w rozporządzeniu ministra pracy i polityki socjalnej z 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop (DzU nr 2, poz. 145 ze zm.; dalej: rozp. urlopowe). Oprócz tego przy obliczaniu "trzynastki" bierze się również pod uwagę wynagrodzenie za:
- urlop wypoczynkowy,
- czas pozostawania bez pracy - przysługujące osobie przywróconej do pracy.
RENATA MAJEWSKA-Rzeczospolita 19.01.2005r. <!--QuoteEnd--></div><!--QuoteEEnd-->

<!--sizeo:3--><span style="font-size:12pt;line-height:100%"><!--/sizeo-->Czy osoba pracująca w 2004 r. przez 4 miesiące powinna otrzymać tzw. trzynastkę? <!--sizec--></span><!--/sizec-->
<!--quoteo--><div class='quotetop'></div><div class='quotemain'><!--quotec-->Udzielająca odpowiedzi Anna Telec wyjaśniała, że pracownik nabywa prawo do wynagrodzenia rocznego w pełnej wysokości po przepracowaniu u danego pracodawcy całego roku kalendarzowego. Pracownik, który nie przepracował u danego pracodawcy całego roku kalendarzowego, nabywa prawo do trzynastki w wysokości proporcjonalnej do okresu przepracowanego, pod warunkiem że okres ten wynosi co najmniej 6 miesięcy. Przepracowanie co najmniej 6 miesięcy warunkujących nabycie prawa do wynagrodzenia rocznego nie jest wymagane tylko w określonych w przepisach przypadkach. Jednak nie dotyczą one sytuacji naszego czytelnika, dlatego nie otrzyma on trzynastki. Wynika to z postanowień ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej.
Poza tym czytelnicy pytali, czy zasiłek macierzyński jest uwzględniany przy obliczaniu wysokości tzw. trzynastki. Odpowiedź na to pytanie jest przecząca. Według obowiązujących przepisów, nie jest możliwe wliczanie zasiłku macierzyńskiego do podstawy wymiaru dodatkowego wynagrodzenia rocznego.
Rzeczpospolita-27.01.2005r.<!--QuoteEnd--></div><!--QuoteEEnd-->

<!--sizeo:3--><span style="font-size:12pt;line-height:100%"><!--/sizeo-->Trzynastkowy zawrót głowy : <!--sizec--></span><!--/sizec-->
<!--quoteo--><div class='quotetop'></div><div class='quotemain'><!--quotec-->Prawidłowe obliczenie w tym roku trzynastych pensji należnych pracownikom sfery budżetowej za 2004 r. będzie nie lada wyczynem. Tymczasem czas goni - pieniądze mają trafić do rąk zainteresowanych do końca pierwszego kwartału. Winę za ten stan rzeczy ponoszą przede wszystkim lapidarne przepisy, czyli ustawa z 12 grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej (DzU nr 160, poz. 1080 ze zm.; dalej ustawa) oraz jej ostatnia nowelizacja z 4 marca 2004 r. Sporo wątpliwości wzbudziła też uchwała Sądu Najwyższego z lipca ubiegłego roku.

TYLKO DLA TYCH, KTÓRZY FAKTYCZNIE PRACOWALI
- Od maja ubiegłego roku pracuję w jednym z ministerstw. Koleżanka była w 2003 r. zatrudniona w tym samym resorcie przez siedem miesięcy, w tym przez trzy i pół miesiąca przebywała na urlopie macierzyńskim. Dostała trzynastkę za ten rok. W2004 r. byłam w podobnej sytuacji: faktycznie pracowałam cztery i pół miesiąca (maj, czerwiec, lipiec, sierpień i połowę września), a do końca roku korzystałam z urlopu macierzyńskiego. Zdziwiłam się więc, kiedy kadrowa odmówiła mi prawa do trzynastki. Ponoć nie wypracowałam minimalnego, sześciomiesięcznego stażu. Powołała się przy tym na jakąś uchwałę SN. Czy ma rację? - pyta czytelniczka DOBREJ FIRMY. Niestety, tak. W świetle ustawy trzynasta pensja przysługuje każdemu, kto przepracował w danym zakładzie przynajmniej sześć miesięcy. Sedno problemu tkwi w interpretacji pojęcia "przepracował". Do połowy ubiegłego roku przyjmowało się wersję korzystną dla zainteresowanych, tzn. że chodzi tu o czas pozostawania w stosunku pracy. Wobec tego do stażu przepracowanego uprawniającego do trzynastki zaliczało się np. czas absencji chorobowej czy przebywania na urlopie macierzyńskim. Dlatego też koleżanka czytelniczki dostała dodatkowe wynagrodzenie roczne za 2003 r., podczas którego przepracowała wymagane minimum sześć miesięcy (trzy i pół miesiąca rzeczywiście pracowała oraz trzy i pół miesiąca była na urlopie macierzyńskim). Tymczasem w uchwale z 25 lipca ubiegłego roku (III PZP 7/03) SN opowiedział się za zupełnie inną interpretacją zwrotu "przepracował". Jego zdaniem chodzi tu o czas efektywnie przepracowany, czyli taki, podczas którego osoba wykonywała swe obowiązki określone angażem, np. codziennie stawiała się w miejscu pracy, podpisywała listę płac, słuchała poleceń przełożonego. W świetle tej wykładni do okresu zatrudnienia uprawniającego do trzynastki nie wlicza się czasu usprawiedliwionych nieobecności w pracy (w tym urlopu macierzyńskiego). Zresztą sąd przyznał to wprost w uzasadnieniu do uchwały.
Reasumując: czytelniczce nie przysługuje trzynastka za ubiegły rok. A to dlatego, że nie przepracowała ona faktycznie w tymczasie wymaganych sześciu miesięcy, a tylko cztery i pół miesiąca. W świetle cytowanej uchwały do minimalnego stażu nie można jej zaliczyć trzyipółmiesięcznego urlopu macierzyńskiego.

PODSTAWA BEZ ZASIŁKÓW
Jeden z naszych pracowników przebywał w zeszłym roku trzy miesiące na zasiłku chorobowym. Domaga się wliczenia go do podstawy wymiaru należnej mu trzynastki, powołując się na jakiś artykuł w prasie. Tymczasem ja nigdy nie uwzględniałam zasiłków przy obliczaniu dodatkowego wynagrodzenia. Czyżby zmieniły się przepisy? Co robić? - pyta czytelniczka DF. Nie wliczać. Wprawdzie ustawa została w ubiegłym roku znowelizowana, ale zmiany nie dotyczyły sposobu obliczania trzynastek. Przypomnijmy więc, że przy ich ustalaniu uwzględnia się - z pewnymi wyjątkami - te wynagrodzenia i świadczenia ze stosunku pracy, które przyjmuje się przy obliczaniu ekwiwalentu za niewykorzystany w naturze urlop wypoczynkowy. Podkreślam, że chodzi tu o wynagrodzenia i świadczenia ze stosunku pracy, a do takich w żaden sposób nie kwalifikują się zasiłki chorobowe. Są to bowiem świadczenia z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Fakt - niektórzy pracodawcy (zatrudniający powyżej 20 osób zgłoszonych do ubezpieczenia chorobowego) są płatnikami zasiłków chorobowych dla swojego personelu. Pełnią jednak jedynie tu rolę pośrednika, gdyż zasiłki te finansuje ZUS.
RENATA MAJEWSKA - Rzeczpospolita 2.02.2005r. <!--QuoteEnd--></div><!--QuoteEEnd-->

<!--sizeo:3--><span style="font-size:12pt;line-height:100%"><!--/sizeo-->Trzynastki z wieloma niewiadomymi : <!--sizec--></span><!--/sizec-->
<!--quoteo--><div class='quotetop'></div><div class='quotemain'><!--quotec-->Do końca marca bieżącego roku pracodawcy sfery budżetowej mają wypłacić swoim pracownikom dodatkowe wynagrodzenia roczne za 2004 r. Wiążą się z tym liczne problemy dotyczące nabycia prawa oraz ustalenia wysokości trzynastej pensji. Powodem wątpliwości są: podjęta w lipcu 2003 r. uchwała Sądu Najwyższego oraz ostatnia nowelizacja ustawy z 12 grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników sfery budżetowej (dalej: udwr).

DLA TYCH, KTÓRZY FAKTYCZNIE PRACOWALI
Zgodnie z art. 2 ust. 1 udwr pracownik nabywa prawo do wynagrodzenia rocznego w pełnej wysokości po przepracowaniu u danego pracodawcy całego roku kalendarzowego. Istnieją wątpliwości, jak rozumieć warunek przepracowania roku kalendarzowego. W dotychczasowej praktyce "przepracowanie" utożsamiano z okresem pozostawania w stosunku pracy, a nie efektywnego świadczenia pracy. Pogląd taki był również prezentowany w literaturze prawa pracy. Problem rozstrzygnął Sąd Najwyższy w uchwale z 25 lipca 2003 r. (III PZP 7/03, OSN 2004, z. 2, poz. 26), zgodnie z którą warunkiem nabycia prawa do dodatkowego wynagrodzenia rocznego w pełnej wysokości jest efektywne przepracowanie u danego pracodawcy pełnego roku kalendarzowego. Moim zdaniem stanowisko to jest trafne, za czym przemawia porównanie kolejnych przepisów art. 2 udwr. Według nich pracownik, który nie przepracował u danego pracodawcy całego roku kalendarzowego, nabywa prawo do trzynastki w wysokości proporcjonalnej do okresu przepracowanego, pod warunkiem że okres ten wynosi co najmniej 6 miesięcy. W art. 2 ust. 3 udwr są natomiast wymienione przypadki, w których przepracowanie 6 miesięcy nie jest wymagane. Wśród nich znajdują się następujące okresy usprawiedliwionej nieobecności w pracy:
- powołania do czynnej służby wojskowej,
- skierowania do odbycia służby zastępczej,
- korzystania z urlopu wychowawczego, dla poratowania zdrowia, a przez nauczyciela lub nauczyciela akademickiego - z urlopu do celów naukowych, artystycznych lub kształcenia zawodowego.

Wobec tego wszystkie inne okresy nieświadczenia pracy (niewyliczone w art. 2 ust. 3 udwr) należy traktować jako nieprzepracowane. Najczęściej chodzi tu o niezdolność do pracy z powodu choroby czy przebywanie na urlopie macierzyńskim.
Zgodnie z art. 79 ust. 1 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy czas pobierania zasiłku dla bezrobotnych oraz stypendium wlicza się do okresu pracy wymaganego do nabycia lub zachowania uprawnień pracowniczych. Uważam jednak, że okresów tych nie można uwzględniać w stażu uprawniającym do trzynastki.

FORY DLA URLOPU WYPOCZYNKOWEGO
Pewne wątpliwości dotyczą wykorzystanego przez pracownika w ubiegłym roku urlopu wypoczynkowego. Czy wlicza się go do czasu efektywnie przepracowanego, uprawniającego do wynagrodzenia rocznego, czy nie? Udwr tego nie rozstrzyga. Wprawdzie podczasurlopu wypoczynkowego zatrudniony nie świadczy efektywnie pracy, ale wynagrodzenie za ten urlop wlicza się do podstawy wymiaru trzynastki. I ten argument przemawia za tym, by czas urlopu wypoczynkowego uznać za okres równoważny faktycznie przepracowanemu.

PODWÓJNIE UKARANY
Trzynastki są również środkiem oddziaływania na prawidłowe wywiązywanie się pracownika z jego obowiązków. Zgodnie bowiem z art. 3 udwr zatrudniony nie nabywa prawa do wynagrodzenia rocznego (choćby przepracował cały rok kalendarzowy) w razie:
- nieusprawiedliwionej nieobecności w pracy trwającej dłużej niż dwa dni,
- stawienia się lub przebywania w pracy w stanie nietrzeźwości,
- wymierzenia mu kary dyscyplinarnej wydalenia z pracy lub ze służby,
- rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia z jego winy.

Sposób uregulowania prawa do wynagrodzenia rocznego sprawia, że jest ono w istocie premią i ma charakter roszczeniowy. Nawet w poprzednim stanie prawnym, kiedy przepisy nazywały to świadczenie nagrodą, panował w literaturze pogląd, że była to w rzeczywistości premia (tak T. Zieliński, "Prawo Pracy. Zarys Systemu. Część II. Prawo stosunku pracy", Warszawa - Kraków 1986, s. 300). Zniknęły też wątpliwości co do wpływu nałożonej na pracownika kary porządkowej na prawo do trzynastki. Od 29 listopada 2002 r. nie istnieje bowiem zakaz kumulacji kary porządkowej i dodatkowego pozbawienia pracownika uprawnień wynikających z prawa pracy. Przewidujący ten zakaz art. 113 1 kodeksu pracy został skreślony przez nowelizację z 26 lipca 2002 r. (DzU nr 135, poz. 1146 ze zm.).
Obecnie pracownik, który dostał karę porządkową za naruszenia z art. 3 ustawy, tarci również dodatkowe wynagrodzenie roczne.

JAK USTALAĆ WYSOKOŚĆ
W świetle art. 4 ust. 1 udwr ustala się ją w wysokości 8,5 proc. sumy wynagrodzenia otrzymanego przez pracownika podczas roku kalendarzowego, za który przysługuje nagroda roczna. Uwzględnia się przy tym generalnie wynagrodzenie i inne świadczenia ze stosunku pracy przyjmowane do obliczenia ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy. Stosuje się zatem rozporządzenie z 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop (DzU nr 2, poz. 14 ze zm.; dalej: rozporządzenie). Zgodnie z jego § 6 bierze się pod uwagę wynagrodzenie i inne świadczenia ze stosunku pracy z kilkoma wyłączeniami. Z podstawy wymiaru pensji za urlop wykluczono wynagrodzenie za urlop oraz za czas pozostawania bez pracy; jednak oba te wynagrodzenia uwzględnia się przy ustalaniu wysokości wynagrodzenia rocznego zgodnie z art. 4 ust. 1 udwr.
Ustawę o trzynastkach i rozporządzenie urlopowe trzeba interpretować ściśle. Oznacza to, że przy ustalaniu wysokości wynagrodzenia rocznego nie można uwzględniać innych składników wynagrodzenia niż wymienione w tych przepisach.
Przykładowo: do podstawy wymiaru trzynastki nie można wliczać - ze względu na wyłączenie w § 6 rozporządzenia - świadczeń ubezpieczeniowych czy wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub za czas innej usprawiedliwionej nieobecności w pracy. Odesłanie do innych przepisów oraz wielość aktów prawnych regulujących wyliczenie wynagrodzenia i ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy dla poszczególnych grup zawodowych powodują spory i wątpliwości. Przykładem mogą tu być orzeczenia SN. Według cytowanej uchwały przy ustalaniu wysokości trzynastej pensji nie uwzględnia się wynagrodzenia otrzymanego przez sędziego w okresie nieobecności w pracy z powodu choroby. Z kolei w uchwale z 10 października 2000 r. (III PZP 22/00) sądstwierdził, że pomija się również wynagrodzenie otrzymane przez nauczyciela podczas urlopu dla poratowania zdrowia.

KŁOPOTLIWA POŁOWA DLA VIP-ÓW
Nowelizacja udwr z 4 marca 2004 r. (DzU nr 116, poz. 1202) pozbawiła prawa do trzynastych pensji liczną grupę osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe, urzędników samorządowych, posłów i senatorów oraz funkcjonariuszy tzw. służb mundurowych. Większość jej przepisów weszła w życie 1 stycznia 2005 r. Wyjątkiem jest art. 4 nowelizacji, który zaczął obowiązywać już 1 lipca ubiegłego roku. Zgodnie z tym przepisem osobom tym przysługuje jeszcze za 2004 r. dodatkowe wynagrodzenie lub uposażenie roczne w wysokości połowy dodatkowego wynagrodzenia lub uposażenia rocznego. Nie jest jednak jasne, jak wyliczyć owe 50 proc. Problem wynika stąd, że przepis ten wszedł w życie dopiero w połowie okresu, za który dane świadczenie przysługuje. Moim zdaniem wynagrodzenie to należy wyliczyć według zasad uregulowanych w ustawie, a następnie podzielić na pół. Taka interpretacja wynika z wykładni językowej, która powinna zawsze mieć decydujące znaczenie. Ponadto wydaje się, że taki właśnie był cel przepisu przejściowego. Osoby pozbawione prawa do trzynastek poczynając od 2005 r., za rok poprzedni zachowały prawo do połowy tego świadczenia.

BOGUSŁAW CUDOWSKI
Autor jest profesorem w Katedrze Prawa Pracy Uniwersytetu w Białymstoku <!--QuoteEnd--></div><!--QuoteEEnd-->

<!--sizeo:3--><span style="font-size:12pt;line-height:100%"><!--/sizeo-->Czy przy ustalaniu wysokości tzw. trzynastki bierze się pod uwagę wynagrodzenia urlopowe? <!--sizec--></span><!--/sizec--> <!--quoteo--><div class='quotetop'></div><div class='quotemain'><!--quotec-->Udzielająca informacji Anna Telec, ekspert ds. prawa pracy, wyjaśniała, że tę kwestię reguluje art. 4 ustawy z dnia 12 grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej (Dz.U. nr 160, poz. 1080 z późn. zm).
Zgodnie z jego postanowieniami, wynagrodzenie roczne ustala się w wysokości 8,5 proc. sumy wynagrodzenia za pracę otrzymanego przez pracownika w ciągu roku kalendarzowego, za który przysługuje to wynagrodzenie, uwzględniając wynagrodzenie i inne świadczenia ze stosunku pracy przyjmowane do obliczenia ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy, a także wynagrodzenie za urlop wypoczynkowy oraz wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy przysługujące pracownikowi, który podjął pracę w wyniku przywrócenia do pracy.
Tak więc można jednoznacznie stwierdzić, że wypłacone pracownikowi wynagrodzenie za czas urlopu powinno być uwzględnione przy ustalaniu wysokości tzw. trzynastki.
Niektórzy czytelnicy pytali, czy w przypadku gdy po złożeniu wypowiedzenia umowy o pracę pracownik zachoruje, to termin rozwiązania umowy o pracę przedłuży się o czas, przez który przebywa on na zwolnieniu lekarskim. Odpowiedź na to pytanie jest przecząca. Przebywanie na zwolnieniu lekarskim po wypowiedzeniu umowy o pracę nie ma wpływu na termin rozwiązania stosunku pracy.
Gazeta Prawna 18.10.2005r. <!--QuoteEnd--></div><!--QuoteEEnd-->

<!--sizeo:3--><span style="font-size:12pt;line-height:100%"><!--/sizeo-->WSZYSTKO O TRZYNASTCE<!--sizec--></span><!--/sizec-->
<!--quoteo--><div class='quotetop'></div><div class='quotemain'><!--quotec--> Krok pierwszy - weryfikujemy uprawnienie
Samo zatrudnienie w sferze budżetowej nie gwarantuje otrzymania trzynastej pensji. Przywilej ten stracili np. najlepiej zarabiający oraz państwowi i samorządowi dygnitarze.
Dodatkowe wynagrodzenie roczne przysługuje pracownikom:
1) państwowych jednostek budżetowych i ich gospodarstw pomocniczych oraz państwowych zakładów budżetowych,
2) tych samorządowych jednostek budżetowych, ich gospodarstw pomocniczych oraz zakładów budżetowych, które prowadzą gospodarkę finansową zgodnie z ustawą o finansach publicznych,
3) niektórych urzędów organów władzy państwowej, kontroli, ochrony prawa, sądów i trybunałów, a konkretnie: Kancelarii Sejmu, Kancelarii Senatu, Kancelarii Prezydenta RP, Sądu Najwyższego, Naczelnego Sądu Administracyjnego, Trybunału Konstytucyjnego, Krajowej Rady Sądownictwa, sądownictwa powszechnego, Najwyższej Izby Kontroli, rzecznika praw obywatelskich, rzecznika praw dziecka, Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, generalnego inspektora ochrony danych osobowych, Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, Krajowego Biura Wyborczego, Państwowej Inspekcji Pracy oraz Rządowego Centrum Legislacji,
4) biur poselskich, senatorskich lub poselsko-senatorskich oraz klubów, kół albo zespołów parlamentarnych.

KOMU PIENIĄDZE NIE PRZYSŁUGUJĄ
KIEROWNICY PAŃSTWOWI prezydent, marszałkowie i wicemarszałkowie Sejmu oraz Senatu, premier i wicepremier, ministrowie, prezes Najwyższej Izby Kontroli, Trybunału Konstytucyjnego, Narodowego Banku Polskiego, Instytutu Pamięci Narodowej, rzecznik praw obywatelskich, rzecznik praw dziecka, generalny inspektor ochrony danych osobowych, przewodniczący Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji; wiceprezesi Trybunału Konstytucyjnego i Najwyższej Izby Kontroli, szefowie Kancelarii Sejmu i Senatu oraz ich zastępcy, szef Kancelarii Premiera, główny inspektor pracy i jego zastępcy, kierownik Krajowego Biura Wyborczego, ministrowie stanu, szef Kancelarii Prezydenta i jego zastępcy, zastępcy prokuratora generalnego, prezes Polskiej Akademii Nauk, sekretarze stanu, członkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, pierwszy zastępca prezesa Narodowego Banku Polskiego, sekretarz Komitetu Integracji Europejskiej, zastępcy rzecznika praw obywatelskich i generalnego inspektora ochrony danych osobowych, rzecznik ubezpieczonych, kierownicy urzędów centralnych, wiceprezesi Polskiej Akademii Nauk, wojewodowie i wicewojewodowie, zastępcy kierownika urzędów centralnych
SZEFOWIE SAMORZĄDÓW marszałkowie województwa, wiceprzewodniczący zarządu i pozostali członkowie zarządu województwa, starostowie, wicestarostowie i pozostali członkowie zarządu powiatu, wójtowie, burmistrzowie, prezydenci miast i ich zastępcy, sekretarze gmin i powiatów, skarbnicy gmin, powiatów i województw
SŁUŻBY MUNDUROWE żołnierze oraz funkcjonariusze Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Straży Granicznej, Służby Celnej, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Więziennej oraz Biura Ochrony Rządu.

Krok drugi - ustalamy staż, od którego zależy świadczenie
Dodatkowe wynagrodzenie roczne przysługuje temu, kto w zeszłym roku przepracował w jednym zakładzie przynajmniej sześć miesięcy.
Posiadanie stażu pracy odpowiedniej długości jest w zasadzie jedynym warunkiem nabycia trzynastej pensji. Ustawa wymaga od zainteresowanego, by przepracował w poprzednim roku przynajmniej sześć miesięcy w jednym zakładzie ze sfery budżetowej.

ZATRUDNIENIE NIE MUSI BYĆ CIĄGŁE
Chodzi o staż u pracodawcy, który wypłaca pieniądze. Nie musi być jednak ciągły. Wlicza się zatem do niego wszystkie okresy pracy w danej firmie bez względu na przerwy (uchwała Sądu Najwyższego z 15 stycznia 2003 r.; III PZP 20/02), np. na dwóch kolejnych umowach na czas określony zawartych w odstępie miesiąca.

Przykład 1:
W ubiegłym roku dozorca pracował w urzędzie na trzy czwarte etatu na czas określony od 1 lutego do końca maja. Od 1 października znowu się zatrudnił u tego samego pracodawcy, tym razem na cały etat, na czas określony do końca marca br. Powinien dostać trzynastą pensję, bo przepracował w zeszłym roku łącznie siedem miesięcy. W stażu gwarantującym jej uzyskanie sumuje się bowiem wszystkie okresy zatrudnienia w tym samym zakładzie, mimo że dzieliła je przerwa.

Nie ma przy tym znaczenia wymiar czasu pracy. W stażu uprawniającym do trzynastki uwzględnia się zatrudnienie zarówno na cały, jak i na część etatu. Rozmiar zatrudnienia, a co za tym idzie wysokość pensji, odbije się za to na wysokości samej trzynastki.

DECYDUJE DŁUGOŚĆ UMOWY
Przepisy nie precyzują, co to znaczy "przepracować". Nie wiadomo zatem, jak ustalać przynajmniej sześciomiesięczny staż warunkujący nabycie trzynastki. W uchwale z 25 lipca 2003 r. (sygn. III PZP 7/03) Sąd Najwyższy przyjął, że chodzi o czas aktywnie przepracowany, gdy: osoba rzeczywiście wykonywała swoje obowiązki, czyli codziennie stawiała się do pracy, podpisywała listę obecności, oraz o następujące rodzaje usprawiedliwionych nieobecności:
> powołanie do czynnej służby wojskowej albo skierowanie do odbycia służby zastępczej,
> podjęcie zatrudnienia po zwolnieniu z czynnej służby wojskowej albo po odbyciu służby zastępczej,
> korzystanie z urlopu wychowawczego, urlopu dla poratowania zdrowia, do celów naukowych, artystycznych lub kształcenia zawodowego przez nauczyciela lub nauczyciela akademickiego.
Pozbawione świadczenia są zatem osoby, które w zeszłym rokuprzebywały na urlopach macierzyńskich czy dłuższych zwolnieniach lekarskich.

Niektórzy eksperci oraz Departament Wynagrodzeń w Ministerstwie Pracy uważają jednak, że w stażu uprawniającym do dodatkowego wynagrodzenia rocznego przyjmuje się całe okresy pozostawania w stosunku pracy, w tym czas choroby lub korzystania z urlopu macierzyńskiego. Nie ma znaczenia, jak długo zainteresowany faktycznie pracował w zeszłym roku. Pieniądze dostanie, jeśli był zatrudniony przynajmniej sześć miesięcy. Służby płacowe sektora budżetowego są w trudnej sytuacji: którąkolwiek interpretację zastosują, narażają się na zarzuty: albo szefów, albo poszkodowanych. Według mnie do stażu należy wliczać okresy pozostawania w zatrudnieniu, bo jest to korzystniejsze dla pracowników. Dokonanie rachunków na podstawie uchwały z 2003 r. może spowodować odwołania do sądów tych, którym odmówi się wypłaty. Być może wkrótce dojdzie do legislacyjnego rozwiązania problemu, np. Sejm doprecyzuje ustawę lub Sąd Najwyższy rozstrzygnie go w uchwale w składzie siedmiu sędziów.

Przykład 2:
Do końca lutego zeszłego roku kobieta przebywała na urlopie macierzyńskim, a potem do końca kwietnia na urlopie wypoczynkowym. Następnie do końca sierpnia miała zwolnienie lekarskie. Do zakładu wróciła 1 września i pracowała do końca roku. Przysługuje jej trzynasta pensja, gdyż moim zdaniem staż uprawniający do jej otrzymania mierzy się okresem zatrudnienia. Bierze się zatem pod uwagę również czas urlopów macierzyńskiego i wypoczynkowego oraz choroby.

BEZ OKRESÓW POZAPRACOWNICZYCH
Istnieją również wątpliwości, czy w stażu warunkującym nabycie trzynastej pensji uwzględnia się inne okresy niż zatrudnienia, zaliczane na poczet uprawnień pracowniczych na mocy odrębnych przepisów. Dotyczy to np.:
> przebywania na zasiłku dla bezrobotnych czy stypendium przez osobę bezrobotną skierowaną przez starostę na szkolenie bądź staż lub przygotowanie zawodowe w miejscu pracy (art. 79 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy);
> udokumentowanych okresów zatrudnienia obywateli polskich za granicą bez względu na to, czy z tego tytułu odprowadzono w kraju składkę na Fundusz Pracy (art. 86 ww. ustawy);
> zawodowej służby wojskowej oraz służby w Policji, Straży Granicznej lub Państwowej Straży Pożarnej (art. 302 kodeksu pracy oraz art. 120 ustawy o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej);
> okres, za który sąd przyznał zatrudnionemu odszkodowanie z powodu niezgodnego z prawem rozwiązania umowy o pracę (art. 51 § 2 kodeksu pracy).
Większość ekspertów twierdzi, że okresów tych nie zalicza się do stażu zakładowego, nabytego u jednego pracodawcy. Inaczej trzeba by wypłacić trzynastkę temu, kto w ubiegłym roku przebywał osiem miesięcy na zasiłku dla bezrobotnych, a faktycznie pracował dwa miesiące - argumentują. Sumuje się je natomiast w ogólnym stażu pracy, wymaganym m.in. przy ustalaniu wymiaru urlopu wypoczynkowego lub prawa do nagrody jubileuszowej w sferze budżetowej.

Przykład 3:
Od października 2004 r. do końca maja zeszłego roku bezrobotny odbywał w jednostce budżetowej staż absolwencki finansowany przez urząd pracy. Od września ubiegłego roku zawarł z tym zakładem umowę o pracę na czas nieokreślony i zatrudnienie to trwa do dziś. Nie dostanie on nagrody rocznej. Do stażu warunkującego jej uzyskanie przyjmuje się bowiem długość zatrudnienia w danej jednostce budżetowej, które w tej sytuacji wynosi tylko cztery miesiące, od września do końca roku. Pomija się natomiast okres stażu u tego pracodawcy, bo w tym czasie nie łączyła ich umowa o pracę. W takiej sytuacji starosta kierujący bezrobotnego na staż spisuje umowę z pracodawcą.

MIESIĄC TO TRZYDZIEŚCI DNI
Wątpliwe jest również to, jak liczyć przynajmniej sześciomiesięczny staż uprawniający do trzynastej pensji. Według niektórych należy go mierzyć miesiącami kalendarzowymi. Większość ekspertów twierdzi jednak, że miesiąc liczy trzydzieści dni, a więc sześć miesięcy to 180 dni. Wynika to głównie z art. 300 kodeksu pracy, zgodnie z którym w kwestiach nieuregulowanych przepisami prawa pracy do stosunku pracy stosuje się odpowiednio kodeks cywilny, jeśli nie jest on sprzeczny z zasadami współżycia społecznego. Zgodnie zaś z art. 114 k.c. miesiąc obejmuje trzydzieści dni. Przyjęcie pierwszej interpretacji, iż chodzi o miesiące kalendarzowe, prowadziłoby do nierównego traktowania pracowników: jeden dostałby dodatkowe wynagrodzenie roczne np. po przepracowaniu 181 dni, a inny -184. Dlatego stanowisko, że chodzi o 180 dni, jest bardziej sprawiedliwe i korzystne dla zatrudnionych.
Do minimum sześciomiesięcznego zatrudnienia koniecznego do nabycia wynagrodzenia rocznego trzeba podejść elastycznie i wypłacić je temu, kto zaczął pracę 2, 3 lub 4 stycznia, pod warunkiem że był to pierwszy dzień roboczy tego miesiąca.

Przykład 4:
Kierowca pracował w zeszłym roku od 3 stycznia do końca czerwca. Przysługuje mu trzynasta pensja, gdyż przepracował w tym czasie minimum 180 dni. Należy przy tym przyjąć fikcję, że w styczniu pracował 30 dni. A to dlatego, że 3 stycznia był pierwszym dniem roboczym tego miesiąca.

Bez względu na długość zatrudnienia
Niektórzy pracownicy nie muszą przepracować minimum sześciu miesięcy, by dostać trzynaste pensje. Otrzymają je bez względu na to, ile czasu pracowali w zeszłym roku.

Chodzi o następujące sytuacje:
> nawiązanie stosunku pracy podczas roku z nauczycielem lub nauczycielem akademickim zgodnie z organizacją pracy szkoły lub szkoły wyższej,
> zatrudnienie kogoś do pracy sezonowej co najmniej na trzy miesiące,
>powołanie pracownika do czynnej służby wojskowej lub skierowanie do odbycia zastępczej służby wojskowej,
> rozwiązanie stosunku pracy w związku z:
- przejściem na emeryturę, rentę szkoleniową albo z tytułu niezdolności do pracy lub na świadczenie rehabilitacyjne,
- przeniesieniem służbowym, powołaniem lub wyborem,
- likwidacją pracodawcy albo zmniejszeniem zatrudnienia z przyczyn dotyczących pracodawcy,
- likwidacją jednostki organizacyjnej pracodawcy lub jej reorganizacją,
> podjęcie zatrudnienia:
- w wyniku przeniesienia służbowego,
- na podstawie powołania lub wyboru,
- w związku z likwidacją poprzedniego pracodawcy albo ze zmniejszeniem zatrudnienia z przyczyn dotyczących tego pracodawcy,
- w związku z likwidacją jednostki organizacyjnej poprzedniego pracodawcy lub jej reorganizacją,
- po zwolnieniu z czynnej służby wojskowej albo po odbyciu służby zastępczej,
> korzystanie:
- z urlopu wychowawczego,
- z urlopu dla poratowania zdrowia, przez nauczyciela lub nauczyciela akademickiego z urlopu na cele naukowe, artystyczne lub kształcenia zawodowego,
>wygaśnięcie stosunku pracy w związku ze śmiercią pracownika.

Krok trzeci - przestrzegamy, że nierzetelny traci
Pracownicy, którzy nie wywiązują się prawidłowo ze swoich obowiązków, nie mają szans na dodatkowe wynagrodzenia roczne. Nie otrzymają ich, nawet jeśli w zeszłym roku przepracowali co najmniej sześć miesięcy.
Zatrudniony nie nabywa prawa do wynagrodzenia rocznego (choćby przepracował cały rok kalendarzowy), jeśli:
> nie usprawiedliwił trwającej dłużej niż dwa dni nieobecności w pracy,
> stawił się lub przebywał w pracy w stanie nietrzeźwości,
> wymierzono mu karę dyscyplinarną wydalenia z pracy lub ze służby,
> rozwiązał z własnej winy umowę o pracę bez wypowiedzenia.
Szef może mu jednocześnie wymierzyć karę porządkową, np. upomnienia czy nagany. Obecnie nie ma bowiem zakazu kumulacji kary porządkowej i dodatkowego pozbawienia pracownika uprawnień wynikających z prawa pracy (zakaz taki nie istnieje od 29 listopada 2002 r.). Jeśli jednak pracownik dostał karę porządkową za inne przewinienia niż nieusprawiedliwiona absencja czy nietrzeźwość w miejscu pracy, nie wolno mu odebrać trzynastki z tego powodu. Taki sposób uregulowania prawa do trzynastej pensji sprawia, że jest ona w istocie premią i ma charakter roszczeniowy.

Krok czwarty - obliczamy, ile pracownik dostanie na rękę
Trzynastą pensję oblicza się tak jak ekwiwalent pieniężny za niewykorzystany w naturze urlop wypoczynkowy.
Wynosi ona 8,5 proc. sumy wynagrodzenia otrzymanego w zeszłym roku kalendarzowym. Do podstawy jej wymiaru nie wlicza się jednak wszystkich składników pensji i innych świadczeń ze stosunku pracy, jakie dostał on w tym czasie, lecz tylko te uwzględniane przy obliczaniu ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany urlop wypoczynkowy. Stosuje się zatem następujące rozporządzenia:
> ministra pracy i polityki socjalnej z 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop (Dz. U. nr 2, poz. 14 ze zm.),
> ministra edukacji narodowej i sportu z 30 października 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania okresów pracy i innych okresów uprawniających nauczyciela do nagrody jubileuszowej oraz szczegółowych zasad jej obliczania i wypłacania (Dz. U. nr 128, poz. 1418) - do nauczycieli,
> ministra edukacji narodowej z 2 października 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy nauczycieli akademickich oraz ekwiwalentu pieniężnego za okres niewykorzystanego urlopu wypoczynkowego (Dz. U. nr 121, poz. 1301) - do nauczycieli akademickich.
Bierze się ponadto pod uwagę wynagrodzenie za urlop wypoczynkowy oraz za czas pozostawania bez pracy osoby przywróconej do pracy, mimo że pomija się je przy ustalaniu ekwiwalentu.

Nie wlicza się więc:
> jednorazowych i nieperiodycznych wypłat za spełnienie określonego zadania bądź za konkretne osiągnięcie (np. nagród uznaniowych); uwzględnia się tylko składniki stałe i periodyczne, czyli wynagrodzenie zasadnicze według stałej stawki miesięcznej lub stawki godzinowej, akordowej czy prowizyjnej, premie. Przyjmuje się, że świadczenia periodyczne to takie, które gwarantują przepisy płacowe (jeśli chodzi o sferę budżetową, mogą to być układy zbiorowe pracy, regulaminy wynagradzania, a nawet ustawy) z pewną regularnością. Słowem - z takich regulacji musi wynikać roszczeniowy charakter dodatku. Ostrożnie jednak z premiami! Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z 20 lipca 2000 r. (I PKN 17/00; OSNP 2002/3/77) przy obliczaniu trzynastek nie uwzględnia się tzw. premii uznaniowej niemającej charakteru roszczeniowego. Z innego wyroku Sądu Najwyższego z 22 września 2000 r. (I PKN 33/00; OSNP 2002/8/182) wynika z kolei, że premia wypłacana co pewien czas za okresy zróżnicowane co do ich długości jest świadczeniem periodycznym ujmowanym w dodatkowym wynagrodzeniu rocznym.

Wlicza się do niego również - w świetle uchwały Sądu Najwyższego z 10 sierpnia 1976 r. (I PZP 39/76; OSNC 1977/2/24) wynagrodzenie za godziny nadliczbowe, nawet za te przepracowane na rzecz innego przedsiębiorstwa, do którego macierzysty zakład skierował pracownika, i opłacane przez to przedsiębiorstwo na podstawie umowy zawartej z macierzystym zakładem, >wynagrodzenia za czas gotowości do pracy oraz niezawinionego przez pracownika przestoju,
> nagrody jubileuszowe,
> wynagrodzenia za czas innej niż urlop wypoczynkowy usprawiedliwionej nieobecności w pracy,
> ekwiwalent pieniężny za urlop wypoczynkowy,
> dodatkowe wynagrodzenia radcy prawnego z tytułu zastępstwa sądowego,
> wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną,
>nagrody z zakładowego funduszu nagród, dodatkowe wynagrodzenie roczne, należności z tytułu udziału w zysku lub w nadwyżce bilansowej,
> odprawy emerytalne i rentowe oraz inne odprawy pieniężne, np. z tytułu zwolnienia z przyczyn niedotyczących pracownika,
> odszkodowania przysługujące w razie rozwiązania stosunku pracy.

Bierze się ponadto pod uwagę:
> wynagrodzenie za czas urlopu wypoczynkowego,
> wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy przysługujące pracownikowi, który podjął pracę w wyniku przywrócenia do pracy.

Generalnie do podstawy wymiaru trzynastej pensji nie wlicza się zatem:
> nagród uznaniowych,
> wynagrodzenia za dwa dni opieki nad dzieckiem do 14 lat,
> zasiłków z ubezpieczenia chorobowego (chorobowych, macierzyńskich, opiekuńczych, świadczenia rehabilitacyjnego,
> wynagrodzenia dla nauczyciela przeniesionego w stan spoczynku (uchwała Sądu Najwyższego z 10 października 2000 r.; III ZP 22/2000),
> wynagrodzenia dla sędziego za czas nieobecności w pracy z powodu choroby (uchwała Sądu Najwyższego z 25 lipca 2003 r.; III ZP 7/03),
> wynagrodzenia dla nauczyciela za czas urlopu dla poratowania zdrowia (uchwała dodatków Sądu Najwyższego z 10 października 2000 r.; III ZP 22/2000),
> nauczycielskich dodatków mieszkaniowych,
> świadczeń z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych.
Przykład 5:
W ubiegłym roku pracownik był zatrudniony w urzędzie przez siedem miesięcy. W tym czasie dostał od pracodawcy: 20 tys. zł pensji zasadniczej, 2,5 tys. zł wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy, 2 tys. zł nagrody uznaniowej, 1500 zł zasiłku chorobowego, 300 zł bezzwrotnej pożyczki z funduszu socjalnego. Do podstawy wymiaru trzynastki wlicza się jedynie płacę zasadniczą i wynagrodzenie urlopowe (razem 22,5 tys. zł). Pomija się nagrodę uznaniową, zasiłek chorobowy i pożyczkę z funduszu socjalnego. Trzynastka wynosi zatem 1912,50 zł (8,5 proc. z 22 500 zł).
<!--sizeo:3--><span style="font-size:12pt;line-height:100%"><!--/sizeo-->
RENATA MAJEWSKA, dziennikarka "Rzeczpospolitej" 3.02.2006 <!--sizec--></span><!--/sizec--> <!--QuoteEnd--></div><!--QuoteEEnd-->

Jakie są zasady wypłacania pracownikom trzynastych pensji w sferze budżetowej
<!--quoteo--><div class='quotetop'></div><div class='quotemain'><!--quotec-->Pracodawcy ze sfery budżetowej muszą do końca pierwszego kwartału wypłacić swoim pracownikom trzynastki, czyli dodatkowe wynagrodzenia roczne za rok 2006. Mimo że świadczenie to pracownicy otrzymują od lat, wciąż warunki jego obliczania i przyznawania budzą wiele kontrowersji.

Czy państwowa firma może nie płacić trzynastek

Na początku ubiegłego roku zmieniłem pracę. Zatrudniłem się w państwowej firmie. Poprzednią pracę także wykonywałem przez wiele lat w przedsiębiorstwie państwowym. Zawsze otrzymywałem trzynastkę. Okazuje się, że w nowej firmie trzynastek nie płacą. Czy państwowa firma może nie wypłacać dodatkowego rocznego wynagrodzenia?

TAK Wszystko wskazuje na to, że w poprzedniej firmie obowiązywał zakładowy układ zbiorowy pracy lub była ona objęta ustawą gwarantującą pracownikom trzynaste pensje (np. górnictwo). Tylko w takich przypadkach przedsiębiorstwa państwowe mogą wypłacać pracownikom dodatkowe wynagrodzenia roczne. Pracownicy takich przedsiębiorstw nie są traktowani jak pracownicy sfery budżetowej i dlatego nie ma do nich zastosowania ustawa z dnia 12 grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym. Status przedsiębiorstw państwowych reguluje ustawa o przedsiębiorstwach państwowych traktująca je jako odrębne podmioty gospodarcze, które same finansują swoją działalność.

Czy urlop na żądanie pozbawia trzynastki

W ubiegłym roku wykorzystałam w pełnym wymiarze tak zwany urlop na żądanie. Musiałam tak robić, bo pracodawca nie chciał mi dać wolnego, wtedy gdy tego potrzebowałam. Dopiero niedawno od koleżanek dowiedziałam się, że pracownik nie ma prawa do trzynastki, gdy ma co najmniej dwa dni nieusprawiedliwionej nieobecności w pracy. Czy urlop na żądanie jest taką nieobecnością i pozbawia prawa do trzynastki?

NIE Fakt wykorzystania przez pracownika urlopu na żądanie nie wpływa na uprawnienie pracownika do dodatkowego rocznego wynagrodzenia. Jest on bowiem częścią normalnego urlopu wypoczynkowego i w związku z tym nieobecność w czasie jego trwania jest usprawiedliwiona. Trzeba jednak pamiętać, że prawo do trzynastki pracownik może stracić nie tylko w wyniku nieusprawiedliwionej absencji chorobowej. Zgodnie z ustawą z dnia 12 grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym pracownik nie nabywa prawa do wynagrodzenia rocznego także w przypadkach stawienia się do pracy lub przebywania w pracy w stanie nietrzeźwości czy rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika. Ponadto trzynastka przepada, jeżeli pracownikowi zostanie wymierzona kara dyscyplinarna w postaci wydalenia z pracy lub ze służby.

Czy otrzymanie nagany oznacza utratę trzynastki

Pracodawca w ubiegłym roku udzielił mi nagany z wpisaniem do akt. Przyczyną był brak należytego nadzoru nad siecią komputerową urzędu, w którym pracuję. W wyniku moich zaniedbań doszło do poważnej awarii systemu komputerowego, którą trzeba było przez kilka dni usuwać. Czy w związku z udzieleniem mi nagany równocześnie straciłem prawo do trzynastki.

NIE Ustawa z 12 grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym wyraźnie określa sytuacje, w których pracownik z powodu dopuszczenia się ciężkiego naruszenia swoich obowiązków pozbawiony jest trzynastki. Udzielenie jednej z kar porządkowych nie pozbawia rocznego wynagrodzenia dodatkowego, chyba że przyczyną jej udzielenia było stawienie się lub praca w stanie nietrzeźwym albo nieusprawiedliwiona absencja pracownika trwająca dłużej niż dwa dni.

Czy umowa na zastępstwo liczy się do stażu trzynastkowego

W ubiegłym roku udało mi się dostać pracę w tak zwanej budżetówce. Od sierpnia zostałam zatrudniona na podstawie umowy o pracę. Wcześniej w ubiegłym roku przez trzy miesiące pracowałam w zastępstwie chorującej pracownicy. Okazało się, że bardzo szybko zastępowana osoba ze względu na stan zdrowia musiała odejść z pracy i ja zajęłam jej miejsce. Czy umowa na zastępstwo jest uwzględniana przy obliczaniu stażu rocznego w firmie, od którego zależy prawo i wysokość trzynastki.

TAK Pracownik, który nie przepracował u danego pracodawcy całego roku kalendarzowego, nabywa prawo do dodatkowego wynagrodzenia rocznego w wysokości proporcjonalnej do okresu przepracowanego, pod warunkiem że okres ten wynosi co najmniej sześć miesięcy. Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 15 stycznia 2003 r. (sygn. III PZP 7/03) stwierdził, że ustalając staż na potrzeby ustalenia prawa do dodatkowego wynagrodzenia rocznego, trzeba sumować wszystkie okresy pracy u danego pracodawcy bez względu na wymiar pracy, jak i ewentualne przerwy w zatrudnieniu. Trzeba pamiętać, by liczyć tylko czas zatrudnienia w charakterze pracownika. Nie liczy się do stażu trzynastkowego okres, w jakim praca na rzecz jednostki budżetowej była wykonywana na podstawie umowy zlecenia. Umowa na zastępstwo to szczególny rodzaj umowy o pracę, więc oczywiście powinna być uwzględniona.

Czy urlop na poratowanie zdrowia daje prawo do trzynastki

W pracy nabawiłam się zwyrodnienia kręgosłupa. Niezbędna była rehabilitacja. Dlatego w ubiegłym roku korzystałam z urlopu na poratowanie zdrowia. Czy w związku z tym mogę spodziewać się, że dostanę trzynastkę.

TAK W pewnych sytuacjach pracownicy mają prawo do dodatkowego rocznego wynagrodzenia w pełnej wysokości niezależnie od tego, jak długo w danym roku faktycznie świadczyli pracę dla podmiotu, który ich zatrudnia. Do tych sytuacji zaliczany jest także fakt korzystania z urlopu na poratowanie zdrowia. Ponadto trzynasta pensja przysługuje pracownikom w przypadku:
• nawiązania stosunku pracy w trakcie roku kalendarzowego z nauczycielem i nauczycielem akademickim, zgodnie z organizacją pracy szkoły (szkoły wyższej),
• zatrudnienia pracownika do pracy sezonowej, jeżeli umowa o pracę została zawarta na sezon trwający nie krócej niż trzy miesiące,
• powołania pracownika do czynnej służby wojskowej albo skierowania do odbycia służby zastępczej,
• rozwiązania stosunku pracy w związku z: przejściem na emeryturę, rentę szkoleniową albo rentę z tytułu niezdolności do pracy lub świadczenie rehabilitacyjne, przeniesieniem służbowym, powołaniem lub wyborem, likwidacją pracodawcy albo zmniejszeniem zatrudnienia z przyczyn dotyczących pracodawcy, likwidacją jednostki organizacyjnej pracodawcy lub jej reorganizacją,
• podjęcia zatrudnienia: w wyniku przeniesienia służbowego, na podstawie powołania lub wyboru, w związku z likwidacją poprzedniego pracodawcy albo ze zmniejszeniem zatrudnienia z przyczyn dotyczących tego pracodawcy, w związku z likwidacją jednostki organizacyjnej poprzedniego pracodawcy lub jej reorganizacją, po zwolnieniu z czynnej służby wojskowej albo po odbyciu służby zastępczej,
• korzystania: z urlopu wychowawczego, z urlopu dla poratowania zdrowia, przez nauczyciela lub nauczyciela akademickiego z urlopu do celów naukowych, artystycznych lub kształcenia zawodowego,
• wygaśnięcia stosunku pracy w związku ze śmiercią pracownika.

Czy wliczana jest pensja przywróconego do pracy

W ubiegłym roku jednostka budżetowa, w której pracowałem, zwolniła mnie z pracy. Wystąpiłem do sądu pracy z powództwem o przywrócenie do pracy. Sąd przyznał mi rację w sporze z pracodawcą i przywrócił mnie do pracy. Oczywiście zasądził na moją rzecz wynagrodzenie za okres, w którym nie pracowałem. Czy pracodawca powinien je uwzględnić ustalając wysokość trzynastej pensji.

TAK Zgodnie z art. 4 ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym, dodatkowe wynagrodzenie roczne ustalane jest w wysokości 8,5 proc. sumy wynagrodzenia otrzymanego przez pracownika uprawnionego do tej nagrody w ciągu roku kalendarzowego, za który wynagrodzenie to przysługuje. Przy ustalaniu wysokości trzynastki należy uwzględnić wynagrodzenie i inne świadczenia ze stosunku pracy. Dotyczy to świadczeń ze stosunku pracy przyjmowanych do obliczenia ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy oraz wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy oraz wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy przysługującego pracownikowi, który podjął pracę w wyniku przywrócenia do pracy.

Czy nagroda jubileuszowa jest wliczana do trzynastki

W ubiegłym roku dostałam nagrodę za 30 lat pracy. Czy jest ona brana pod uwagę przy obliczaniu wysokości trzynastki. Gdyby tak było, bardzo bym na tym skorzystała.

NIE Do ustalenia wysokości trzynastki bierze się pod uwagę takie same składniki wynagrodzenia pracownika jak przy ustalaniu ekwiwalentu za niewykorzystany urlop. Zgodnie z rozporządzeniem ministra pracy i polityki socjalnej z dnia 8 stycznia 1997 roku w sprawie szczegółowych zasad ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu wypoczynkowego oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop nie bierze się pod uwagę nagród jubileuszowych, a także:
• jednorazowych lub nieperiodycznych wypłat za spełnienie określonego zadania bądź za określone osiągnięcie,
• wynagrodzenia za czas gotowości do pracy oraz za czas niezawinionego przez pracownika przestoju,
• wynagrodzenia za czas urlopu wypoczynkowego, a także za czas innej usprawiedliwionej nieobecności w pracy,
• ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy,
• dodatkowego wynagrodzenia radcy prawnego z tytułu zastępstwa sądowego,
• wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną,
• nagród z zakładowego funduszu nagród, dodatkowego wynagrodzenia rocznego,
• należności przysługujących z tytułu udziału w zysku lub w nadwyżce bilansowej,
• odpraw emerytalnych lub rentowych albo innych odpraw pieniężnych, np. za zwolnienia grupowe,
• wynagrodzenia i odszkodowania przysługującego w razie rozwiązania stosunku pracy.

PODSTAWA PRAWNA
■ Ustawa z dnia 12 grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym (Dz.U. nr 160, poz. 1080 z późn. zm.).
■ Rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej z dnia 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu wypoczynkowego oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop (Dz.U. nr 2, poz. 14 z późn. zm.).
Tomasz Zalewski<!--QuoteEnd--></div><!--QuoteEEnd-->
Gazeta Prawna 15.02.2007 r.

Trzynastka przy krótkim okresie zatrudnienia
<!--quoteo--><div class='quotetop'></div><div class='quotemain'><!--quotec-->1) W marcu 2008 r. jeden z pracowników odejdzie na emeryturę. Czy powinniśmy, wraz z wypłatą trzynastki przysługującej za rok ubiegły, wypłacić także trzynastkę za przepracowane w 2008 r. miesiące?

Nie. Zasady przyznawania i wypłacania popularnych trzynastek reguluje ustawa z dnia 12 grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej (Dz. U. nr 160, poz. 1080 z późn. zm.). Termin wypłaty omawianych świadczeń określa art. 5 tej ustawy, który stwierdza, że dodatkowe wynagrodzenie roczne wypłaca się nie później niż w ciągu pierwszych trzech miesięcy roku kalendarzowego następującego po roku, za który przysługuje to wynagrodzenie. W dniu rozwiązania umowy o pracę trzynasta pensja może być wypłacona jedynie pracownikowi, z którym rozwiązano stosunek pracy w związku z likwidacją pracodawcy. Z pytania wynika, że z taką sytuacją nie mamy tu do czynienia.
W przedstawionej sytuacji pracodawca powinien więc naliczyć i wypłacić wspomnianemu pracownikowi - w terminie do końca marca 2008 r. - trzynastkę za rok 2007. Natomiast za rok bieżący trzynasta pensja zostanie wypłacona wraz z wypłatą dla pozostałych pracowników, tj. nie później niż do końca marca 2009 r.

2) W 2007 r. jeden z pracowników, w związku z przejściem na emeryturę, przepracował tylko 4 miesiące, osiągając za ten okres wynagrodzenie w wysokości 4.670 zł. Trzynastkę dla tej osoby naliczyliśmy w następujący sposób: 4.670 zł x 8,5% : 12 x 4 = 132,32 zł. Z takim wyliczeniem nie zgadza się pracownik, który twierdzi, że powinien otrzymać kwotę 396,95 zł. Kto ma rację?

Prawidłowym jest wyliczenie przedstawione przez pracownika. Wysokość trzynastej pensji odpowiada 8,5% sumy wynagrodzenia za pracę otrzymanego przez pracownika w roku, za który trzynastka przysługuje. Jeżeli pracownik nabywa prawo do trzynastki, mimo nieprzepracowania pełnego roku kalendarzowego, jej wysokość ustala się proporcjonalnie do okresu przepracowanego u danego pracodawcy. Zasady te wynikają z art. 4 ww. ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym.
Jeżeli pracownik nie przepracował pełnego roku, to automatycznie otrzymał odpowiednio niższe wynagrodzenie i tym samym naliczona od niego trzynastka będzie proporcjonalnie pomniejszona. W tym konkretnym przypadku wyliczenie powinno więc przedstawiać się następująco: 4.670 zł x 8,5% = 396,95 zł. Wynika stąd, że zastosowany przez pracodawcę sposób liczenia jest nieprawidłowy i krzywdzący dla pracownika, który otrzymałby trzynastkę zaniżoną o 264,63 zł, a tym samym miałby prawo dochodzenia roszczeń odszkodowawczych.<!--QuoteEnd--></div><!--QuoteEEnd-->
Biuletyn Informacyjny dla Służb Ekonomiczno-Finansowych nr 2 z 10.01.2008 r.

Trzynastka za minimum 180 dni efektywnej pracy
<!--quoteo--><div class='quotetop'></div><div class='quotemain'><!--quotec-->Jak liczyć trzynastki, gdy pracownik przepracował w danym roku sześć miesięcy i nie opuścił żadnego dnia pracy?

Ustalam prawo do trzynastki dla pracownicy ministerstwa, która była w ubiegłym roku zatrudniona od 2 maja do 31 października 2007 r. W trakcie trwania umowy nie opuściła żadnego dnia pracy. Czy przysługuje jej dodatkowe wynagrodzenie roczne?

Nie ma jednoznacznej odpowiedzi na to pytanie. Ustawa wymaga, by pracownik ze sfery budżetowej przepracował w danym roku minimum sześć miesięcy w jednym podmiocie. Nie ma przy tym konieczności, by umowa o pracę trwała bez przerwy tyle czasu. Ustalając wymagany staż, wliczamy wszystkie okresy zatrudnienia w jednym podmiocie w poprzednim roku. Tyle mówi ustawa, a resztę uzupełnia orzecznictwo i wyjaśnienia ekspertów. Według Sądu Najwyższego chodzi o czas faktycznie przepracowany (uchwała z 25 lipca 2003 r.; III PZP 7/03). Z całego okresu zatrudnienia w danym roku odliczamy zatem nieobecności usprawiedliwione, jak urlop macierzyński czy choroba z pewnymi wyjątkami. Więcej na temat tego problemu i innych związanych z przyznawaniem dodatkowego wynagrodzenia rocznego piszemy na str. 9.
To niejedyne trudności, jakie występują podczas liczenia trzynastek. Ile konkretnie dni faktycznie przepracowanych mieści się w owych sześciu miesiącach – 180 czy np. 183? Większość ekspertów przyjmuje, że 180 dni. Skoro założyliśmy, że miesiąc to 30 dni, to konsekwentnie sześć miesięcy ma 180 dni.
To nie wszystkie wątpliwości. Pozostaje ich mnóstwo nawet po ustaleniu, że sześć miesięcy to 180 dni. Przykładem jest problem opisany w pytaniu czytelnika. Chodzi o takie osoby, które nie przepracowały sześciu pełnych miesięcy kalendarzowych, ale dało to w sumie 180 dni kalendarzowych.
– Nie ma innego wyjścia, jak ustalać minimalny staż trzynastkowy metodą sekwencyjną – wyjaśnia prof. Krzysztof Wojciech Baran z Uniwersytetu Jagiellońskiego. – Sumujemy zatem również wszystkie dni wolne, niedziele i święta wtedy, gdy przypadają między dniami roboczymi. Inaczej grupę uprawnionych do trzynastek okroilibyśmy do garstki.
Popiera go prof. Krzysztof Rączka z Uniwersytetu Warszawskiego. Trzymając się tej metody, w opisanej sytuacji kobieta przepracowała efektywnie 182 dni, mimo że nie objęło to pełnych sześciu miesięcy kalendarzowych. A skoro tak, to przysługuje jej trzynasta pensja za poprzedni rok. Dostanie ją jednak stosownie obniżoną. Trzynastka wynosi bowiem 8,5 proc. wynagrodzeń, jakie zatrudniony otrzymał podczas czasu faktycznie przepracowanego.
Renata Majewska 23-01-2008<!--QuoteEnd--></div><!--QuoteEEnd-->

Źródło : Rzeczpospolita

Nie każdy ma prawo do otrzymania trzynastki
<!--quoteo--><div class='quotetop'></div><div class='quotemain'><!--quotec-->31 marca 2008 r. mija termin wypłat dodatkowego wynagrodzenia rocznego dla pracowników sfery budżetowej. W praktyce wielu pracodawców ma problemy z wypłatą tych świadczeń. Komplikacje pojawiają się przy ustalaniu uprawnień do trzynastek, ale także liczeniu podstawy ich wymiaru.
Prawo pracowników do trzynastki w pełnej wysokości jest uzależnione przede wszystkim od przepracowania u danego pracodawcy całego roku kalendarzowego. Pracownik, który go nie przepracował, nabywa prawo do dodatkowego wynagrodzenia rocznego w wysokości proporcjonalnej do czasu przepracowanego, pod warunkiem że wynosi on minimum sześć miesięcy. Przy ustalaniu wymaganego okresu sześciu miesięcy bez znaczenia jest to, czy ktoś przepracował sześć miesięcy bez przerwy, czy też na okres ten składało się kilka umów o pracę z tą samą jednostką - nawet jeśli między poszczególnymi angażami występowały przerwy (uchwała SN z 7 września 1995 r., I PZP 23/95, OSNP 1996/5/73).

Okres przepracowany

Jednym z najpoważniejszych problemów przy weryfikacji uprawnień do trzynastek jest ustalenie okresu przepracowanego w danym zakładzie pracy. W praktyce występują w tej sprawie dwa stanowiska, oparte na uchwałach Sądu Najwyższego.
W uchwale z 25 lipca 2003 r. SN stwierdził, że warunkiem nabycia prawa do dodatkowego wynagrodzenia rocznego w pełnej wysokości jest efektywne przepracowanie u danego pracodawcy pełnego roku kalendarzowego (III PZP 7/03, OSNP 2004/2/26). Tym samym przepracowanie oznacza faktyczne wykonywanie pracy, a nie tylko pozostawanie w stosunku pracy. Tylko okresy zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy, takie jak: okres urlopu wychowawczego, urlopów dla poratowania zdrowia, dla celów naukowych, artystycznych lub kształcenia zawodowego, a także służby wojskowej i zastępczej należy traktować jako przerwy w przepracowaniu okresu wymaganego do nabycia prawa do trzynastki. Okresy wszystkich innych usprawiedliwionych nieobecności w pracy i zwolnień są okresami nieprzepracowanymi. Stosownie do takiej interpretacji pracownik, który przepracował mniej niż połowę roku, a przez resztę czasu był niezdolny do pracy z powodu choroby i przebywał na zwolnieniu lekarskim nie nabywa prawa do dodatkowego wynagrodzenia. Stanowisko takie wyklucza zatem z kręgu uprawnionych do trzynastki również osoby przebywające na urlopach macierzyńskich.
W kolejnej uchwale z 13 grudnia 2005 r. Sąd Najwyższy stwierdził, że w stażu uprawniającym do dodatkowego wynagrodzenia rocznego uwzględnia się okresy pozostawania w stosunku pracy (II PZP 9/05, OSNP 2006/7-8/109). Zatem zdaniem SN przy ustalaniu uprawnień danego pracownika do trzynastki powinien liczyć się sam fakt pozostawania w zatrudnieniu, a nie faktyczne świadczenie pracy. Konsekwencją uznania takiego stanowiska jest przyznanie uprawnienia do tego dodatkowego wynagrodzenia rocznego wszystkim pracownikom, którzy z różnych usprawiedliwionych powodów, mimo pozostawania w stosunku pracy, pracy tej nie świadczyli. Zatem biorąc powyższe pod uwagę trzynastą pensję mogłyby otrzymać również osoby, które w ubiegłym roku przebywały na długich zwolnieniach lekarskich czy urlopach macierzyńskich. Podobny pogląd prezentuje także departament wynagrodzeń Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej.

Podstawa wymiaru

Trzynastkę ustala się w wysokości 8,5 proc. sumy wynagrodzenia za pracę otrzymanego przez pracownika w ciągu roku kalendarzowego. Podstawę dodatkowego wynagrodzenia rocznego oblicza się tak jak ekwiwalent pieniężny za niewykorzystany w naturze urlop wypoczynkowy. Wyjątkiem od przedstawionej zasady jest wynagrodzenie za urlop wypoczynkowy oraz pensja za czas pozostawania bez pracy przysługująca pracownikowi, który podjął pracę w wyniku przywrócenia do pracy. Składniki te powinny bowiem zostać wliczone do podstawy trzynastki.
Do podstawy wymiaru dodatkowego wynagrodzenia rocznego nie wlicza się:
-  jednorazowych lub nieperiodycznych wypłat za spełnienie określonego zadania bądź za określone osiągnięcie,
- wynagrodzenia za czas gotowości do pracy oraz niezawinionego przez pracownika przestoju,
- nagród jubileuszowych,
- wynagrodzenia za czas innej niż urlop wypoczynkowy usprawiedliwionej nieobecności,
- ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy,
- dodatkowego wynagrodzenia radcy prawnego za zastępstwo sądowe,
- wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wskutek choroby,
- nagród z zakładowego funduszu nagród, dodatkowego wynagrodzenia rocznego, należności z tytułu udziału w zyskach lub nadwyżce bilansowej,
- odpraw emerytalnych lub rentowych albo innych odpraw pieniężnych,
- wynagrodzenia i odszkodowania przysługującego w razie rozwiązania stosunku pracy.

PRZYKŁAD - WYSOKOŚĆ TRZYNASTKI
Jak ustalić wysokość dodatkowego wynagrodzenia rocznego dla pracownika, który przez cały 2007 r. pozostawał w zatrudnieniu i miał wypłacone następujące elementy pensji:
- płaca zasadnicza - 45 420 zł,
- miesięczne premie regulaminowe - 9350 zł,
- wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych - 1650 zł,
- wynagrodzenie chorobowe za 33 dni zwolnienia lekarskiego - 1084,71 zł,
- zasiłek chorobowy za pięć dni zwolnienia lekarskiego - 164,35 zł,
- wynagrodzenie za czas urlopu wypoczynkowego - 3363,65 zł,
- wynagrodzenie z art. 188 k.p. - 346,25 zł.
1. Ustalamy uprawnienia
Pracownik przez cały 2007 rok pozostawał w zatrudnieniu. Tylko przez 38 dni przebywał na zwolnieniu lekarskim, zatem efektywnie świadczył pracę przez ponad dziesięć miesięcy. Przysługuje mu więc prawo do dodatkowego wynagrodzenia rocznego.
2. Określamy podstawę wymiaru
Przy obliczaniu wysokości trzynastki należy uwzględnić te składniki wynagrodzenia, które są przyjmowane do obliczenia ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy.
W związku z powyższym w celu ustalenia podstawy naliczenia dodatkowego wynagrodzenia rocznego sumujemy płacę zasadniczą, miesięczne premie regulaminowe, wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych. Oprócz tego w podstawie tej bierzemy pod uwagę wynagrodzenie za czas urlopu wypoczynkowego, pomijamy natomiast wynagrodzenie chorobowe i zasiłek oraz wynagrodzenie z art. 188 k.p.
Ustalamy podstawę wymiaru dodatkowego wynagrodzenia rocznego:
45 420 zł + 9350 zł + 1650 zł + 3363,65 zł = 59 783,65 zł.
3. Obliczamy wysokość trzynastki
Podstawę wymiaru mnożymy przez 8,5 proc.:
59 783,65 zł x 8,5 proc. = 5081,61 zł.
DOROTA TWARDO - specjalista ds. kadr i płac Audyt Doradztwo Finanse Lidmar

PODSTAWA PRAWNA
■  Ustawa z 12 grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej (Dz.U. nr 160, poz. 1080 ze zm.).
■  Rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej z 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop (Dz.U. nr 2, poz. 14 ze zm.).<!--QuoteEnd--></div><!--QuoteEEnd-->
Gazeta Prawna 28.02.2008 r.