Interpelacja nr 19514 do ministra finansów w sprawie umożliwienia organom wszystkich gmin będących miastami na prawach powiatu występowania jako organ egzekucyjny w odniesieniu do należności, co do których organ gminy jest właściwy do ich ustalania i pobierania

Zwracam się do Pana Ministra z interpelacją dotyczącą umożliwienia organom wszystkich gmin będących miastami na prawach powiatu występowania jako organ egzekucyjny na podstawie art. 19 § 2 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. z 2005 r. Nr 229, poz. 1954, z późn. zm.).

Problem dotyczy kwestii nieuiszczonych podatków i opłat lokalnych. Nieuregulowane zaległości podatkowe znacznie wpływają na funkcjonowanie gmin i pogarszają płynność finansową, na co mają wpływ długotrwałe i nieskuteczne postępowania egzekucyjne. Zgodnie z art. 19 § 2 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. z 2005 r. Nr 229, poz. 1954, z późn. zm.) tylko niektóre gminy mają możliwość występowania w charakterze organu egzekucyjnego. Gminy, do których ma zastosowanie powyższy przepis, posiadają status miasta i zostały wymienione w załączniku do ustawy z dnia 24 listopada 1995 r. o zmianie zakresu działania niektórych miast oraz miejskich strefach usług publicznych (t.j. Dz. U. z 1997 r. Nr 36, poz. 224, z późn. zm.).

Na podstawie art. 2 ust. 4 ustawy do właściwości organów gmin przeszły jako zadania własne zadania i odpowiadające im kompetencje należące dotychczas do urzędów skarbowych, określone w art. 19 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, w zakresie należności z tytułu podatków i opłat, dla których organ gminy jest właściwy do ich ustalania i pobierania.

Ustawa z dnia 24 listopada 1995 r. o zmianie zakresu działania niektórych miast oraz o miejskich strefach publicznych straciła moc dnia 31 grudnia 1998 r. na podstawie art. 109 pkt 3 ustawy z dnia 13 października 1998 r. Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną (Dz. U. 1998 r. Nr 133, poz. 872), jednak wymienione miasta zachowały swoje uprawnienia na podstawie art. 87 tej ustawy.

W celu usprawnienia postępowania egzekucyjnego w administracji w odniesieniu do gmin, które nie zostały wymienione w załączniku do ustawy z dnia 24 listopada 1995 r., będących miastami na prawach powiatu stosowna byłaby taka zmiana przepisów, która umożliwiłaby organom tych gmin występowanie jako organ egzekucyjny.

W związku z narastającymi zaległościami z tytułu nieuiszczonych podatków i opłat lokalnych, mając na uwadze usprawnienie funkcjonowania gmin, zwracam się do Pana Ministra z następującymi pytaniami:

1. Jakie jest stanowisko Pana Ministra i kierowanego przez Pana resortu w sprawie opisanego powyżej problemu?

2. Czy kierowany przez Pana Ministra resort przewiduje taką zmianę przepisów prawnych, która umożliwi organom wszystkich gmin będących miastami na prawach powiatu występowanie w roli organu egzekucyjnego w odniesieniu do należności, co do których organ gminy jest właściwy do ich ustalania i pobierania?

Z poważaniem

Poseł Andrzej Ćwierz

Jarosław, dnia 9 listopada 2010 r.

Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Finansów - z upoważnienia ministra - na interpelację nr 19514 w sprawie umożliwienia organom wszystkich gmin będących miastami na prawach powiatu występowania jako organ egzekucyjny w odniesieniu do należności, co do których organ gminy jest właściwy do ich ustalania i pobierania

Szanowny Panie Marszałku! W związku z przekazaną przy piśmie z dnia 2 grudnia 2010 r., nr SPS-023-19514/10, interpelacją posła Andrzeja Ćwierza z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie umożliwienia organom wszystkich gmin o statusie miasta występowania w charakterze organu egzekucyjnego w odniesieniu do należności pieniężnych, dla których ustalania lub określania i pobierania jest właściwy ten organ, uprzejmie informuję, iż pismem z dnia 9 listopada 2010 r., nr AP13/0602/1197/SJR/2010/BMI9-14452, została udzielona odpowiedź na analogiczną interpelację posłów Marka Rząsy i Piotra Tomańskiego z dnia 11 października 2010 r. przekazaną przy piśmie z dnia 21 października 2010 r., nr SP2-023-19104/10.

Charakteryzując problem, należy na wstępie wskazać, iż bezsporne jest, iż minister finansów posiada kompetencje w zakresie inicjatywy legislacyjnej i zmiany przepisów ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (t.j. Dz. U. z 2005 r. Nr 229, poz. 1954, z późn. zm.). Art. 19 i 20 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji określają, które podmioty (organy administracyjne) są administracyjnymi organami egzekucyjnymi.

Powołany w interpelacji przepis art. 19 § 2 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji stanowi, iż właściwy organ gminy o statusie miasta, wymienionej w odrębnych przepisach oraz gminy wchodzącej w skład powiatu warszawskiego jest organem egzekucyjnym uprawnionym do stosowania wszystkich środków egzekucyjnych, z wyjątkiem egzekucji z nieruchomości, w egzekucji administracyjnej należności pieniężnych, dla których ustalania lub określania i pobierania jest właściwy ten organ. Z konstrukcji tego przepisu wynika jednak, iż ograniczenie kompetencji gminy o statusie miasta do działania w charakterze organu egzekucyjnego wprowadzają ?odrębne przepisy?. Odrębne przepisy, o których mowa, to przepisy ustawy z dnia 24 listopada 1995 r. o zmianie zakresu działania niektórych miast oraz o miejskich strefach usług publicznych (t.j. Dz. U. z 1997 r. Nr 36, poz. 224, z późn. zm.), która zgodnie z art. 109 ustawy z dnia 13 października 1998 r. Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną (Dz. U. z 1998 r. Nr 133, poz. 872) utraciła moc z dniem 31 grudnia 1998 r. Jednak wskazane w niej miasta zachowały swoje uprawnienia na mocy przepisu art. 87 tejże ustawy.

Odpowiadając zatem na pytanie postawione w interpelacji, należy wskazać, iż nadanie kompetencji organu egzekucyjnego gminie poprzez wskazanie jej w załączniku wspomnianej ustawy implikowałoby konieczność uruchomienia procesu legislacyjnego. Podkreślić natomiast należy, iż inicjatywa legislacyjna w zakresie powołanej ustawy nie leży w kompetencji ministra finansów, lecz w kompetencji ministra spraw wewnętrznych i administracji. Dlatego też wnioski o podjęcie inicjatywy legislacyjnej w omawianym zakresie były przekazywane do ministra spraw wewnętrznych i administracji.

Niezależnie jednak od powyższego, w celu poszukiwania argumentów do inicjowania ewentualnych zmian przepisów w omawianym zakresie, Ministerstwo Finansów dokonało wstępnej analizy efektywności egzekucji należności z tytułu nieuiszczonych podatków i opłat lokalnych.

W wyniku analizy stwierdzono, że:

Efektywność egzekucji prowadzonej przez naczelników urzędów skarbowych w zakresie tytułów wykonawczych wystawionych przez urzędy gmin na należności stanowiące dochód jednostek samorządu terytorialnego w latach 2007-2008 przedstawia się następująco: 2007 r. - 45,19%, 2008 r. - 47,64%, 2009 r. - 46,32%.

Natomiast efektywność egzekucji prowadzonej przez organy gminy jest bardzo zróżnicowana i wynosi od 4,81% do 98,59%, przy czym w 2007 r. tylko w czterech gminach efektywność egzekucji przekroczyła wartość 50%, w 2008 r. w pięciu gminach, a w 2009 r. w sześciu.

A zatem średnia efektywność egzekucji prowadzonej przez organy samorządu terytorialnego przedstawia się następująco: 2007 r. - 28,68%, 2008 r. - 30,54%, 2009 r. - 29,43%.

W związku z tym wynik wstępnego porównania efektywności egzekucji wskazuje, że urzędy skarbowe w poszczególnych latach osiągnęły wyższy jej poziom.

Jednocześnie z wielokrotnie przeprowadzanych przez Ministerstwo Finansów analiz postępowań egzekucyjnych wynika, iż na zwiększenie efektywności egzekucji przedmiotowych należności znaczący wpływ ma czynny udział w postępowaniu egzekucyjnym samych wierzycieli, m.in. urzędów gmin, którzy są pełnoprawnymi uczestnikami postępowania egzekucyjnego. Wierzyciele posiadają szereg uprawnień, których wykorzystywanie przyczynia się do zwiększenia efektywności dochodzenia należności. Przepis art. 71 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji daje wierzycielowi możliwość wystąpienia do sądu o nakazanie zobowiązanemu wyjawienia majątku, zgodnie z przepisami Kodeksu postępowania cywilnego, jeżeli egzekucja administracyjna stała się bezskuteczna. Wierzyciel, mimo że nie dokonuje bezpośrednio czynności egzekucyjnych w toku prowadzonego przez organ egzekucyjny postępowania egzekucyjnego, pozostaje jego dysponentem. Zgodnie z przepisem § 8 rozporządzenia ministra finansów z dnia 22 listopada 2001 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. z 2001 r. Nr 137, poz. 1541) może monitorować przebieg prowadzonego postępowania, w tym również wskazywać składniki majątku, z których organ egzekucyjny może skutecznie przeprowadzić egzekucję. Efektywna współpraca wierzyciela i organu egzekucyjnego bez wątpienia przekłada się na skuteczność prowadzonych postępowań egzekucyjnych.

Niezależnie od powyższego minister finansów jako organ sprawujący nadzór nad organami egzekucyjnymi, biorąc pod uwagę specyfikę i sformalizowanie procedur postępowania egzekucyjnego, wskazuje, że analizując możliwości podjęcia działań legislacyjnych w tym zakresie, należy zwrócić również uwagę, iż w przypadku zwiększenia ilości organów egzekucyjnych częściej będzie dochodzić do zbiegów egzekucji co do stosowanych środków egzekucyjnych.

Zgodnie z art. 63 § 1 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji w przypadku zbiegu egzekucji administracyjnej do tej samej rzeczy albo prawa majątkowego, prowadzonej przez organy egzekucyjne, o których mowa w art. 19, łączne prowadzenie egzekucji przejmuje naczelnik urzędu skarbowego, który pierwszy zastosował środek egzekucyjny, a jeżeli naczelnik urzędu skarbowego nie dokonał takiej czynności lub nie dokonał jej jako pierwszy - łączne prowadzenie egzekucji przejmuje naczelnik urzędu skarbowego właściwy według siedziby lub miejsca zamieszkania zobowiązanego. W przypadku dojścia do zbiegu egzekucji administracyjnych i konieczności przesłania akt do organu właściwego samo postępowanie ulega wydłużeniu.

Z poważaniem

Podsekretarz stanu

Andrzej Parafianowicz