Na gruncie przepisów ustawy z 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (u.p.e.a.) swoistego rodzaju „środkiem zaskarżenia” są zarzuty. Stosownie do art. 27 § 1 pkt 9 u.p.e.a. zarzuty w sprawie prowadzenia egzekucji mogą zostać zgłoszone w terminie 7 dni od dnia doręczenia zobowiązanemu tytułu wykonawczego. Należy jednak podkreślić, iż instytucja zarzutów jest w pewnym stopniu sformalizowana. Prawodawca w u.p.e.a. ustanowił enumeratywny katalog podstaw zgłoszenia zarzutów w sprawie prowadzenia egzekucji (art. 33 u.p.e.a.). Wyłącznie okoliczności wyliczone w tym katalogu mogą zatem stanowić podstawę zarzutu.

W ramach powyższego katalogu ustawodawca postanowił, iż jedną z podstaw zarzutu w sprawie prowadzenia egzekucji jest wykonanie lub umorzenie w całości albo w części obowiązku, przedawnienie, wygaśnięcie albo nieistnienie obowiązku (art. 33 pkt 1 u.p.e.a.). Wydaje się wprawdzie, iż ww. przepis nie budzi wątpliwości. Jednakże jego bliższa analiza – w szczególności w oparciu o orzecznictwo sądów administracyjnych – wykazuje, iż jego stosowanie bywa problematyczne. Najczęstszą przyczyną rodzących się sporów jest problem dostrzeżenia granicy pomiędzy postępowaniem egzekucyjnym a merytorycznym rozpoznaniem sprawy. Orzecznictwo sądów administracyjnych jednoznacznie podkreśla, iż organ egzekucyjny rozpatrując zgłoszone zarzuty nie może rozpoznawać merytorycznie sprawy, która stanowi źródło egzekwowanego obowiązku, stałby się on bowiem jakby III instancją (por. m.in. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie z 27 stycznia 2012 r., sygn. akt I SA/Lu 721/11).

Wykonanie lub umorzenie obowiązku
Pierwszymi przesłankami, stanowiącymi podstawę zarzutu w świetle art. 33 pkt 1 u.p.e.a. są wykonanie lub umorzenie w całości albo w części obowiązku. Nie sprawia trudności wyjaśnienie powyższej podstawy zarzutów na przykładzie postępowania egzekucyjnego dot. zaległości podatkowych (w prostej, modelowej sytuacji). W tym przypadku bowiem najczęściej zaistnienie niniejszych przesłanek sprowadza się do zapłaty zaległości podatkowej lub też jej umorzenia przez organ podatkowy na podstawie art. 67a lub 67d Ordynacji podatkowej. W praktyce zrodziły się jednak pewne wątpliwości. Przede wszystkim przedmiotem rozważań było określenie momentu, w którym winno nastąpić wykonanie obowiązku. W orzecznictwie sądów administracyjnych przyjęty został w tym zakresie raczej jednolity pogląd, w myśl którego „(...) data wszczęcia postępowania egzekucyjnego nie ma znaczenia dla oceny zasadności zarzutu wykonania w całości lub w części obowiązku objętego tytułem wykonawczym. Znaczenie to będzie miał natomiast moment wszczęcia egzekucji i podjęcia przez organ czynności zmierzających do wyegzekwowania zaległości.” (wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu z 29 marca 2011 r., sygn. akt I SA/Wr 105/11). Na gruncie rozpoznawanych spraw pojawiły się również wątpliwości czy wyrażenie „w całości albo w części obowiązku” odnosi się zarówno do wykonania obowiązku, jak i jego umorzenia. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach w wyroku z 7 września 2010 r. sygn. akt IV SA/Gl 4/10 jednoznacznie potwierdził, iż wyrażenie to odnosi się do obydwóch sytuacji. Prawidłowość tej wykładni została zaaprobowana przez Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 1 marca 2011 r. I OSK 2077/10, który zwrócił jednocześnie uwagę, iż wykładnia ta znajduje zastosowanie wówczas gdy obowiązek może być w części wykonany lub umorzony. Natomiast jeżeli egzekwowany obowiązek ma charakter niepodzielny to jego wykonanie w części, nie może stanowić podstawy skutecznego zarzutu.

Przedawnienie i wygaśnięcie obowiązku
Kolejnymi przesłankami mogącymi stanowić podstawę zarzutów, na gruncie art. 33 pkt 1 u.p.e.a. są przedawnienie obowiązku oraz wygaśnięcie obowiązku. Należy zauważyć, iż niniejsze przesłanki nie wydają się rodzić szczególnych kontrowersji ani w orzecznictwie sądów administracyjnych, ani w doktrynie prawa podatkowego. Wyjaśniając – w sposób marginalny – przedmiotowe przesłanki jako podstawy zarzutu w sprawie prowadzenia egzekucji, zaznaczyć trzeba, iż przedawnienie oraz wykonanie obowiązku należy oceniać na podstawie odpowiednich przepisów prawa materialnego. Przykładowo w odniesieniu do zobowiązań podatkowych ich przedawnienie zasadniczo następuje na podstawie art. 70 § 1 O.p., w myśl którego zobowiązanie podatkowe przedawnia się z upływem 5 lat licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku. Ponadto należy również dodać, iż przesłanka przedawnienia obowiązku w praktyce znajduje zastosowanie jedynie do zobowiązań o charakterze pieniężnym albowiem z reguły obowiązki o charakterze niepieniężnym nie ulegają przedawnieniu.

Nieistnienie obowiązku
Najwięcej wątpliwości, zarówno wśród zobowiązanych, jak również organów egzekucyjnych i sądów administracyjnych, wydaje się natomiast budzić ostatnia z przesłanek, która może stanowić podstawę zarzutu na gruncie art. 33 pkt 1 u.p.e.a., tj. nieistnienie obowiązku. W kontekście tej przesłanki najczęściej trudno jest nam dostrzec granice pomiędzy postępowaniem egzekucyjnym a postępowaniem merytorycznym. Niejednokrotnie bowiem w subiektywnym odczuciu zobowiązanego, z różnych przyczyn, egzekwowany obowiązek nie istnieje, jednakże rozstrzygnięcie okoliczności jego istnienia powinno być rozpatrywane w ramach postępowania merytorycznego. Jak zauważa się w doktrynie prawa podatkowego (powołującej przy tym linię orzeczniczą sądów administracyjnych) rozstrzygnięcie, o tym w którym postępowaniu winna być rozpatrywana argumentacja zobowiązanego, jest uzależnione m.in. od charakteru egzekwowanego obowiązku, tj. czy powstaje on z mocy prawa czy konieczne jest deklaratywne stwierdzenie jego istnienia (por. C. Kulesza, Ustawa o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Komentarz., opubl. LEX 2010). Konieczne jest zatem każdorazowe rozważenie indywidualnych okoliczności sprawy.

W tym miejscu można jedynie wskazać na ciekawsze sprawy, które pojawiły się w orzecznictwie sądów administracyjnych. Przede wszystkim należy wskazać na wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 14 lipca 2010 r., w którym została wyrażona niejako ogólna reguła interpretacji wyrażenia „nieistnienia obowiązku”: „z art. 33 pkt 1 u.p.e.a., pozwalającym oprzeć zarzut w sprawie prowadzenia postępowania egzekucyjnego między innymi na nieistnieniu obowiązku, prowadzi do wniosku, że chodzi tu wyłącznie o sytuację, kiedy nieistnienie obowiązku objętego tytułem wykonawczym jest następstwem okoliczności, które nastąpiły po wydaniu tego tytułu. W przeciwnym razie organ egzekucyjny nie mógłby rozpoznać zarzutu bez naruszenia tegoż art. 29 § 1 u.p.e.a.” (sygn. akt II GSK 692/09, podobnie w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku z 11 października 2011 r., sygn. akt I SA/Gd 773/11).

Przechodząc natomiast do bardziej skonkretyzowanych tez można wskazać na wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie z 27 stycznia 2012 r., w którym skonstatowano, iż nie stanowi podstawy zarzutu w postępowaniu egzekucyjnym błędne doręczenie decyzji wymiarowej (sygn. akt I SA/Lu 721/11). Natomiast zdaniem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku przedmiotem zarzutu może być jednak brak skutecznego doręczenia mandatu karnego. Okoliczność skuteczności doręczenia mandatu karnego organ egzekucyjny powinien ocenić w ramach szeroko rozumianego postępowania egzekucyjnego (por. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku z 19 kwietnia 2012 r., sygn. akt III SA/Gd 181/12). Warto wskazać także na – jak się wydaje – interesującą dla zobowiązanych sprawę rozpoznawaną przez Wojewódzki Sad Administracyjny w Białymstoku, który w wyroku z 11 sierpnia zauważył, że zarzut nieistnienia obowiązku, nie może odnosić się do odsetek za zwłokę, a jedynie - do samego obowiązku podlegającego egzekucji, bowiem odsetki za zwłokę nie mieszczą się w pojęciu "obowiązku" z art. 33 pkt 1 u.p.e.a. (sygn. akt I SA/Bk 266/10).

Karolina Brzozowska
ECDDP sp. z o.o.

odmawiamy uwzględnienia zarzutu z powodu uchybienia terminu do jego wniesienia

A możesz podać przepis?  :blush:

A jak liczycie termin dla zarzutu zbyt uciążliwego środka? Z tego co wiem to temat jest różnie rozpatrywany. Osobiście uważam, że jest to jedyny zarzut, który może być składany wielokrotnie, tj. do każdego środka i to w terminie 7 dni od dnia zawiadomienia o zastososowaniu tego środka. Weźmy taki przykład: Doręczam zobowiązanemu odpis tw wraz z zawiadomieniem o zajęciu rachunku. Zobowiązany mówi sobie: trudno i zarzutu nie wnosi (i np. zakłada rachunek w innym banku). Po miesiącu zajmujemu mu wierzytelność u jedynego kontrahenta mimo, że z rachunku też spływają należności. Zobowiązany stwierdza, że ten kolejny środek jest już zbyt uciążliwy ... Uważam, że w tym przypadku ma prawo zgłosić zarzut i powiedzieć  :stop:  :zly1: Oczywiście możemy odpowiedzieć  :dokuczacz: ale wydaje mi się że w formie postanowienia "zarzutowego".

Ja może podrzucę: art. 33 pkt ... (tu odpowiedni) w związku z art. 27 par. 1 pkt 9 uopea

zarzut po terminie art.61a KPA - dotyczy tez zarzutu zbyt uciążliwego środka ostatnio takie informacjie przekazane przez IS po jakimś spotkaniu w MF