Art. 64 § 9 pkt, 3 w żaden sposób nie nie odnosi się do nieskutecznych zajęć. Zajęcie w inny sposób niż określony w pkt 2 to zajęcie dokonywane w inny sposób niż poprzez doręczenie dłużnikowi zajętej wierzytelności zawiadomienia o zajęciu. Z takimi sytuacjami mamy do czynienia np. w art. 84 par. 1, art. 96g par. 1, art. 96l pkt 1 czyli np. poprzez wpisanie do protokołu zajęcia, odbiór dokumentu czy zawiadomienie dłużnika zobowiązanego. Już o tym pisałem.

Z takimi sytuacjami mamy do czynienia Np. w art. 84 par. 1, art. 96g par. 1, art. 96l pkt, 1 czyli Np. poprzez wpisanie do protokołu zajęcia, odbiór dokumentu czy zawiadomienie dłużnika zobowiązanego.

W pkt.3 uregulowane są sytuacje, gdy nie występuje podmiot zwany "dłużnikiem zajętej wierzytelności", a więc skutki prawne zajęcia, w tym również obowiązaek uiszczenia opłaty za czynność powstaje z chwilą doręczenia zobowiązanemu zawiadomienia o zajęciu.

Tak sobie myślę, że idąc tym tropem można na przykład zająć samochód sąsiada zobowiązanego, potem tenże samochód wyłączyć z art 38, ale koszty za zajęcie wziąć, a jakże, bo przecież "obowiązek uiszczenia opłaty powstaje z chwilą podpisania protokołu zajęcia przez poborcę skarbowego".

Wyrok zwykłego składu NSA, sygnatura: I FSK 555/06
Autor: Naczelny Sąd Administracyjny    
Publikator: niepublikowany    
Słowa kluczowe: koszty egzekucji, opłata manipulacyjna, postępowanie egzekucyjne, środek egzekucyjny  
Data: 2006-10-03
Teza:
Skoro spisanie protokołu o stanie majątkowym zobowiązanego traktowane jest przez prawodawcę za czynność egzekucyjną, a jej przeprowadzenie w sposób niewątpliwy związany jest ze stosowaniem środków egzekucyjnych to tym samym pozostaje z nimi w ścisłym związku nawet, gdy do bezpośredniego zastosowania środków egzekucyjnych nie doszło. W rezultacie tego, gdy jej podjęciu towarzyszyła realizacja dyspozycji art. 64 § 9 pkt 11 u.p.e.a. strona obciążona kosztami postępowania egzekucyjnego zobowiązana jest do uiszczenia także opłaty manipulacyjnej za spisanie protokołu


Wyrokiem z dnia 01.12.2005 r., sygn. I SA/Gd 407/05, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku uchylił zaskarżone przez Dyrektora Izby Celnej w ,,, postanowienie Dyrektora Izby Skarbowej w Gdańsku w przedmiocie obciążenia kosztami egzekucyjnymi.

W uzasadnieniu do tego wyroku w pierwszej kolejności przedstawiono przebieg postępowania przed organami podatkowymi. W tych ramach wskazano, postanowieniem z dnia 02.02.2005 r. Dyrektor Izby Celnej w Gdyni umorzył, w oparciu o art. 59 § 1 pkt 9 ustawy z 17.06.1966 r., o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (tekst jednolity: Dz. U. z 2002 r. Nr 110, poz. 968; z późn. zm., zwana dalej "u.p.e.a.") postępowanie egzekucyjne wszczęte wobec Tomasza Z... na wniosek wierzyciela - Dyrektora Izby Celnej w ... Jednocześnie organ egzekucyjny na podstawie art. 64 § 1 pkt 14 i § 6 i art. 64c § 4 cytowanej ustawy obciążył wierzyciela kosztami postępowania egzekucyjnego w kwocie 31.365,40 zł - składającymi się z: opłaty manipulacyjnej (31.362,40 zł) oraz opłaty za dokonaną czynność egzekucyjną w postaci spisania na miejscu u zobowiązanego protokołu o stanie majątkowym (3 zł).

W zażaleniu na powyższe postanowienie Dyrektor Izby Celnej w ... wniósł o jego uchylenie w części dotyczącej obciążenia kosztami postępowania egzekucyjnego. W uzasadnieniu zażalenia wskazano, iż obciążenie opłatą manipulacyjną było bezzasadne, bowiem organ egzekucyjny nie zastosował żadnych środków egzekucyjnych jedynie doręczył zobowiązanemu odpisy tytułów wykonawczych i spisał protokół o jego stanie majątkowym. Pogląd ten wsparto wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego ? Ośrodka Zamiejscowego w Lublinie z dnia 03.06.1998 r., sygn. akt. I SA/Lu 670/97.

Organ odwoławczy - Dyrektor Izby Skarbowej w Gdańsku - utrzymał zaskarżone postanowienie w mocy. Z uwagi na treść art. art. 64 § 6, § 9 pkt 11 i § 10 u.p.e.a. stwierdzono, że ustawodawca nie powiązał naliczenia opłaty manipulacyjnej z koniecznością skutecznego zastosowania środka egzekucyjnego, o którym mowa w art. 1a pkt 12 u.p.e.a. Podkreślono natomiast, że obowiązek jej naliczenia zgodnie z treścią art. 64 § 9 pkt 11 i § 10 u.p.e.a. ustalono na moment doręczenia odpisu tytułu wykonawczego oraz podpisania protokołu o stanie majątkowym zobowiązanego.

Dyrektor Izby Celnej w ... w skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku wniósł o uchylenie w całości postanowienia Dyrektora Izby Skarbowej w Gdańsku oraz poprzedzającego go postanowienia Dyrektora Izby Celnej w Gdyni w części żądania zapłaty opłaty manipulacyjnej, zarzucając naruszenie art. 64 § 6 u.p.e.a. oraz art. 7 i art. 80 ustawy z dnia 14.06.1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jednolity: Dz. U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071 z późn. zm., zwana dalej "kpa").

W odpowiedzi na skargę wniesiono o jej oddalenie, argumentując jak w zaskarżonym postanowieniu.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku stwierdził, że organ odwoławczy naruszył prawo, a naruszenie to miało tę wagę, że skutkowało uchyleniem badanego postanowienia.

W pierwszej kolejności wskazano, że z mocy art. 64 § 6 u.p.e.a. organ egzekucyjny pobiera opłatę manipulacyjną z tytułu zwrotu wydatków za wszystkie czynności manipulacyjne związane ze stosowaniem środków egzekucyjnych. W art. 1a pkt 12 u.p.e.a. wskazano zaś, że przez środki egzekucyjne rozumieć należy - w postępowaniu egzekucyjnym dotyczącym należności pieniężnych - egzekucję z pieniędzy, z wynagrodzenia za pracę, ze świadczeń z zaopatrzenia emerytalnego oraz ubezpieczenia społecznego, z rachunków bankowych, z innych wierzytelności pieniężnych, z praw z papierów wartościowych zapisanych na rachunku papierów wartościowych oraz z wierzytelności z rachunku pieniężnego, z papierów wartościowych nie zapisanych na rachunku papierów wartościowych, z weksla, z autorskich praw majątkowych i praw pokrewnych oraz z praw własności przemysłowej, z udziału w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, z pozostałych praw majątkowych, z ruchomości, z nieruchomości.

W związku z powyższym Sąd doszedł do przekonania, iż w rozpoznawanej sprawie organ egzekucyjny nie zastosował żadnego ze środków egzekucyjnych o jakich mowa w art. 1a pkt 12a u.p.e.a., bowiem po doręczeniu obu tytułów wykonawczych i sporządzeniu protokołu o stanie majątku zobowiązanego - zgodnie z żądaniem strony skarżącej jako wierzyciela - organ egzekucyjny wydał postanowienie o umorzeniu przedmiotowego postępowania egzekucyjnego. Z kolei stwierdzono również, że Skoro organ egzekucyjny nie zastosował żadnego ze środków egzekucyjnych, to należy przyjąć, że nie dokonał żadnych czynności związanych ze stosowaniem tych środków. Tym samym organ egzekucyjny nie miał podstawy prawnej i faktycznej do objęcia kosztami egzekucyjnymi tych wydatków, których faktycznych nie poniósł, nie dokonując ww. czynności.

Odnosząc się do przywołanego wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 03.06.1998 r., sygn. I SA/Lu 670/97 wywiedziono, że mimo zmiany stanu prawnego w kwestii kosztów postępowania egzekucyjnego teza zawarta w tym wyroku, że w sytuacji gdy organ egzekucyjny nie stosował żadnych środków egzekucyjnych, to tym samym nie dokonał żadnych czynności związanych ze stosowaniem tych środków, a więc nie mógł domagać się zwrotu wydatków, których nie poniósł, nie dokonując tych czynności, nie straciła na aktualności.

Powyższy wyrok zaskarżony został skargą kasacyjną Dyrektora Izby Skarbowej w Gdańsku, w której wniesiono o jego uchylenie w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania, zarzucając:

1.naruszenie przepisów prawa materialnego przez błędną wykładnię art. 64 § 6, § 9 pkt 1, art. 64 § 10 w związku z art.64 c § 4 u.p.e.a. polegającą na przyjęciu, że obowiązek uiszczenia opłaty manipulacyjnej nie powstaje z chwilą doręczenia zobowiązanemu tytułu wykonawczego oraz, że czynność egzekucyjna doręczenia tytułu wykonawczego i spisania protokołu o stanie majątkowym zobowiązanego nie jest czynnością egzekucyjną związaną ze stosowaniem środków egzekucyjnych, a w konsekwencji naruszenie art. 145 § 1 pkt 1a ustawy z 30.08.2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. nr 153, poz. 1270 ze zm., zwana dalej "popsa"),
2.2. naruszenie przepisów postępowania w stopniu mającym istotny wpływ na wynik sprawy, tj. art. 134 § 1 popsa, art. 145 § 1 pkt 1 lit.c popsa w związku z art.64 § 9 pkt 11 i art. 64 §10 u.p.e.a. polegające na dokonaniu przez Sąd błędnej oceny działania organu egzekucyjnego w postępowaniu egzekucyjnym poprzez uznanie, że dokonane czynności egzekucyjne nie uprawniały w rozpatrywanej sprawie do pobrania od wierzyciela opłaty manipulacyjnej.
Zdaniem Dyrektora Izby Skarbowej w Gdańsku ustawodawca nie uzależnił naliczania opłaty manipulacyjnej od skutecznego zastosowania środka egzekucyjnego wskazanego w art. 1a pkt 12 u.p.e.a. Podkreślono jednak, że ustawodawca ustalił natomiast w sposób bezsporny obowiązek jej uiszczenia, który powstaje w momencie doręczenia odpisu tytułu wykonawczego oraz podpisania protokołu o stanie majątkowym. Dla autora skargi kasacyjnej nie ulega wątpliwości, że czynności polegające na doręczeniu zobowiązanemu odpisu tytułu wykonawczego oraz spisaniu protokołu o stanie majątkowym zobowiązanego należą do katalogu czynności egzekucyjnych w rozumieniu art. 1a pkt 2 u.p.e.a. W związku z tym Sąd błędnie ocenił, że organ egzekucyjny dokonując tych czynności, nie miał podstaw do naliczenia opłaty manipulacyjnej. Taka interpretacja jest sprzeczna z treścią art. 64 §9 pkt 11 i § 10 u.p.e.a.

Odnośnie zaś wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 03.06.1998 r., sygn. I SA/Lu 670/97 wywiedziono, że teza w nim wyrażona nie może znaleźć zastosowania w niniejszej sprawie, gdyż obecnie nie ma wymogu wydania postanowienia o zastosowaniu środka egzekucyjnego. Taki warunek istniał jednak w czasie obowiązywania rozporządzeniem Ministra Finansów z dnia 04.07.1990 r. w sprawie opłat za czynności egzekucyjne oraz sposobu przeprowadzania publicznej licytacji i trybu postępowania przy przechowywaniu i egzekucyjnej sprzedaży niektórych rodzajów ruchomości (Dz. U. Nr 47, poz.281 z późn. zm.). Akt ten jednak obecnie już nie obowiązuje.

W odpowiedzi na skargę kasacyjną wniesiono o jej oddalenie.

Na rozprawie przed Naczelnym Sądem Administracyjnym w dniu 03.10. 2006 r. strony mimo prawidłowego zawiadomienia nie stawiły się.

Naczelny Sąd Administracyjny po rozpoznaniu niniejszej sprawy stwierdził, co następuje:

Skargę kasacyjną uznać należy za uzasadnioną.

Mając na względzie taką jej ocenę przypomnieć na wstępie trzeba, iż spór w niniejszej sprawie wzbudza zagadnienie, czy należy się opłata manipulacyjna w sytuacji, gdy na wniosek wierzyciela (Dyrektora Izby Celnej) uprawniony organ wszczął postępowanie egzekucyjne do majątku zobowiązanego, w którym doręczył temuż odpis tytułu (w sprawie tytułów) wykonawczego i spisał protokół o jego stanie majątkowym po czym, na kolejny wniosek wierzyciela, postępowanie to umorzył.

Rozstrzygając je Sąd I instancji uznał, że w opisanym stanie rzeczy brak jest podstaw do naliczenia opłaty manipulacyjnej. Stanowisko takie wsparto poglądem Naczelnego Sądu Administracyjnego zawartym w wyroku z dnia 03.06.1998 r., sygn. I SA/Lu 670/97, który głosi, że "zgodnie z § 1 ust. 2 rozporządzenia z dnia 4 lipca 1990 r. w sprawie opłat za czynności egzekucyjne... (Dz. U. Nr 47, poz. 281), opłatę manipulacyjną w wysokości 1% od kwoty egzekwowanych należności pobiera się z tytułu zwrotu wydatków za wszystkie czynności manipulacyjne związane ze stosowaniem środków egzekucyjnych. Jeżeli organ nie stosował żadnych środków egzekucyjnych, to tym samym nie dokonywał żadnych czynności związanych ze stosowaniem tych środków, a więc nie mógł domagać się zwrotu wydatków, których nie poniósł, nie dokonując tych czynności (System informacji Prawniczej Wyd. Praw. LEX w Sopocie - Lex nr 35975).

W tym kontekście jako słuszne jawią się zgłoszone przedmiotową skargą kasacyjną zarzuty wadliwej interpretacji wskazanych w niej przepisów ustawy z 17.06.1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. z 2002 r., nr 110, poz. 968 ze zm.), dalej określanej "u.p.e.a." bowiem stanowisko Sądu I instancji wydaje się nie przystawać do uwzględnianego w niniejszej sprawie stanu prawnego, na co trafnie zwraca uwagę wnoszący skargę kasacyjną.

Aby wyjaśnić to przekonanie w punkcie wyjścia wskazać należy, że przepis art. 64 §1 pkt 14 u.p.e.a. expresiss verbis określa spisanie protokołu o stanie majątkowym zobowiązanego jako czynność egzekucyjną. Równocześnie § 6 zd. 1 tego artykułu przewiduje, że "organ egzekucyjny pobiera opłatę manipulacyjną z tytułu zwrotu wydatków za wszystkie czynności manipulacyjne związane ze stosowaniem środków egzekucyjnych". Zgodnie zaś z jego § 9 pkt 11 tego chwilą, w której powstaje obowiązek zapłaty opłaty manipulacyjnej w przypadku spisania protokołu o stanie majątkowym zobowiązanego jest "chwila podpisania protokołu przez poborcę skarbowego lub innego upoważnionego pracownika oraz przez zobowiązanego lub świadka przywołanego do tej czynności".

W świetle treści przywołanych wyżej regulacji można zatem stwierdzić, że:

zaliczają one (tj. przedstawione wyżej regulacje) spisanie protokołu o stanie majątkowym zobowiązanego do czynności egzekucyjnych;
kreują obowiązek uiszczenia opłaty manipulacyjnej w przypadku dokonania czynności związanych ze stosowaniem środków egzekucyjnych;
określają moment, w którym powstaje obowiązek uiszczenia opłaty manipulacyjnej.
Wnioski te jawią się jako oczywiste. Na ich tle powstaje jednak zagadnienie, czy "czynność egzekucyjna" można być utożsamiana z "czynnością związaną ze stosowaniem środka egzekucyjnego". Tylko bowiem takie działanie pociąga za sobą obowiązek uiszczenia opłaty manipulacyjnej (art. 64 § 6 u.p.e.a.). Odnosząc się do niego trudno nie zauważyć, iż zakres semantyczny przedmiotowych pojęć ("czynność egzekucyjna" i "czynność związana ze stosowaniem środków egzekucyjnych") niewątpliwie różnią się. Niemniej logika podpowiada, że pierwsze z nich, jako węższe, zamyka się w drugim.

Wniosek ten potwierdza w szczególności rozpatrywana tu czynność polegająca na spisaniu protokołu o stanie majątkowym zobowiązanego. Wszak w przypadku, gdy zobowiązany nie wskazuje majątku zobowiązanego ani też w przypadku egzekucji należności pieniężnych nie określa jakie konkretne środki egzekucyjne należy podjąć do jego majątku, warunkiem ich właściwego doboru jest ustalenie przez organ egzekucyjny jakim majątkiem dysponuje zobowiązany. Temu zaś celowi służy czynność polegająca na spisaniu protokołu o jego stanie majątkowym.

Nie można zatem, zwłaszcza w okolicznościach sprawy, zasadnie twierdzić, iż analizowana tu czynność nie stanowi czynności, o której mowa w art. 64 § 6 u.p.e.a. Przemawia bowiem za tym zwłaszcza to, iż jej przeprowadzenie stanowi warunek zarówno wstępny jak i konieczny doboru, a co za tym idzie zastosowania środków egzekucyjnych. Skoro więc bez jej przeprowadzenia niemożliwe staje się zastosowanie konkretnych środków egzekucyjnych to tym samym czynność ta musi pozostawać z nimi w związku, o którym stanowi przywołany wyżej przepis.

Reasumując stwierdzić należy, że (skoro spisanie protokołu o stanie majątkowym zobowiązanego traktowane jest przez prawodawcę za czynność egzekucyjną (art. 64 § 1 pkt 14 u.p.e.a.), a jej przeprowadzenie w sposób niewątpliwy związane jest ze stosowaniem środków egzekucyjnych (jako warunek konieczny ich doboru) to tym samym pozostaje z nimi w ścisłym związku nawet, gdy do bezpośredniego zastosowania środków egzekucyjnych nie doszło. W rezultacie tego, gdy jej podjęciu towarzyszyła realizacja dyspozycji art. 64 § 9 pkt 11 u.p.e.a. strona obciążona kosztami postępowania egzekucyjnego zobowiązana jest do uiszczenia także i tej należności (tj. opłaty manipulacyjnej za spisanie protokołu o stanie majątkowym zobowiązanego).

W konsekwencji tego wnioski przeciwne do jakich Sąd I instancji doszedł w powyższym zakresie uznać trzeba za nietrafne, co w pełni usprawiedliwia zaprezentowaną na wstępie ocenę skuteczności przedmiotowej skargi kasacyjnej.

Kierując się zatem powyższymi względami tut. Sąd, działając na podstawie art. 185 § 1 w zw. z art. 203 pkt 2 ustawy z 30.08.2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. nr 153, poz. 1270 ze zm.), orzekł jak w wyroku.

Orzecznictwo: Koszty egzekucji po jej umorzeniu obciążają wierzyciela

Teza: Nie potrącenie przez organ egzekucyjny kosztów egzekucyjnych z należności wyegzekwowanej w toku postępowania egzekucyjnego, a przekazanej w całości wierzycielowi, nie zwalnia organu egzekucyjnego z obowiązku obciążenia tymi kosztami wierzyciela, po umorzeniu postępowania egzekucyjnego. Koszty te, po zakończeniu postępowania egzekucyjnego, nie mogą być ściągnięte od zobowiązanego. Skoro tak, to stosownie do art. 64c par. 4 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. z 2005 r. nr 229, poz. 1954 ze zm.) należy nimi obciążyć wierzyciela.

Sentencja

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Krzysztof Winiarski (spr.), Sędziowie WSA Teresa Randak,, Marzanna Sałuda, Protokolant Magdalena Strzałkowska, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 23 lutego 2010 r. sprawy ze skargi Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. na postanowienie Dyrektora Izby Skarbowej w K. z dnia [...] nr [...] w przedmiocie egzekucji świadczeń pieniężnych oddala skargę

Uzasadnienie

Naczelnik Urzędu Skarbowego w B. prowadził postępowanie egzekucyjne, na podstawie tytułów wykonawczych wystawionych przez ZUS Oddział w S., obejmujących zaległości składkowe D. W. za lata 2000-2002. Z uwagi na bezskuteczność podejmowanych czynności egzekucyjnych organ egzekucyjny, postanowieniem z dnia [...] r. nr [...] umorzył postępowanie egzekucyjne. Jednocześnie postanowieniem z tego samego dnia nr [...] obciążył wierzyciela naliczonymi w postępowaniu egzekucyjnym kosztami egzekucyjnymi w kwocie [...] zł.

Na postanowienie w sprawie obciążenia kosztami egzekucyjnymi, ZUS Oddział w S. wniósł zażalenie, podnosząc że organ egzekucyjny miał możliwość potrącenia kosztów egzekucyjnych z kwoty [...] zł., przekazanej wierzycielowi w [...] 2004 r., a więc po naliczeniu kosztów egzekucyjnych, których teraz bezpodstawnie żąda od wierzyciela.

Wskazując na naruszenie przez organ egzekucyjny art. 115 § 1 i art. 64c § 4 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, wierzyciel uznał zażalenie za uzasadnione.

Dyrektor Izby Skarbowej w K. postanowieniem z dnia [...] r. nr [...] utrzymał zaskarżone postanowienie w mocy.

W uzasadnieniu swego rozstrzygnięcia organ II instancji zauważył, że w rozpatrywanej sprawie jest poza sporem, że organ egzekucyjny w toku prowadzonego postępowania egzekucyjnego, dokonał czynności egzekucyjnych obligujących do naliczenia kosztów egzekucyjnych, o których mowa w art. 64 § 1 i § 6 ustawy egzekucyjnej. Podkreślono, że podejmowane przez organ egzekucyjny czynności egzekucyjne, poza wyegzekwowaniem niewielkiej kwoty [...] zł., okazały się bezefektywnymi, nie rokującymi choćby częściowego ich ściągnięcia środkami wymienionymi w art. 1a pkt 12 ustawy egzekucyjnej. Z tych też względów postępowanie egzekucyjne zostało umorzone odrębnym postanowieniem z dnia [...] r., którego wierzyciel nie zaskarżył. Postanowienie w sprawie umorzenia stało się ostateczne, a zatem w tym przypadku miał zastosowanie art. 64c § 4 ustawy egzekucyjnej, stanowiący że wierzyciel pokrywa koszty egzekucyjne, jeżeli nie mogą one zostać ściągnięte od zobowiązanego.

Skoro zatem postępowanie egzekucyjne zostało umorzone, z powodu braku możliwości dochodzenia należności z majątku zobowiązanego, to oznacza, że od zobowiązanego nie mogą być również dochodzone nie zapłacone koszty egzekucyjne. Zwrócono w tym miejscu uwagę na wyrok NSA z dnia 25 listopada 2005 r., FSK 2639/04 i z dnia 8 marca 2006 r., II FSK 400/05.

Organ podkreślił, że pozostałe koszty egzekucyjne, w kwocie ograniczonej przez organ egzekucyjny wyłącznie do opłaty manipulacyjnej za doręczenie zobowiązanemu tytułów wykonawczych, wymienionej w art. 64 § 6 ustawy egzekucyjnej, należne są na podstawie art. 64c § 4 tejże ustawy od wierzyciela. W związku z tym, zdaniem organu II instancji, obciążenie ZUS kosztami egzekucyjnymi było prawidłowe.

W ocenie Dyrektora Izby Skarbowej bez znaczenia dla tej prawidłowości pozostaje argument strony o niewłaściwej hierarchii zaliczania przez organ egzekucyjny kwot uzyskanych w postępowaniu egzekucyjnym, ponieważ gdyby organ egzekucyjny potrącił z kwoty przekazanej wierzycielowi w 2004 r. koszty egzekucyjne, to automatycznie otrzymałby on kwotę pomniejszoną o te koszty egzekucyjne.

Zaakcentowano, że jeśli wcześniej wierzyciel posiadał nienależne jego zdaniem środki, które winny być zatrzymane przez organ egzekucyjny na zaspokojenie kosztów egzekucyjnych, to obecne domaganie się ich od wierzyciela jest jedynie żądaniem zwrotu kwot wówczas nadpłaconych.

W skardze na powyższe postanowienie ZUS Oddział w S. zażądał uchylenia "zaskarżonej decyzji i poprzedzającej ją decyzji organu pierwszej instancji" oraz zasądzenia kosztów postępowania.

W uzasadnieniu skargi strona podniosła, że w [...] 2004 r. otrzymała kwotę [...] zł., z której organ egzekucyjny powinien rozliczyć koszty egzekucyjne, zgodnie z przepisem art. 115 ustawy egzekucyjnej, stanowiącym, że z kwoty uzyskanej z egzekucji zaspokaja się w pierwszej kolejności koszty egzekucyjne i koszty upomnienia, czego organ egzekucyjny nie uczynił. Zdaniem wierzyciela organ egzekucyjny miał możliwość zaspokojenia kosztów egzekucyjnych w całości, ponieważ nie przewyższały one wpłaty dokonanej na konto organu rentowego, a w myśl art. 64a § 4 ustawy egzekucyjnej wierzyciel, czyli ZUS Oddział w S., pokrywa koszty egzekucyjne, jeżeli nie mogą być one ściągnięte od zobowiązanego.

Powołując się na wyrok NSA z dnia 7 kwietnia 2006 r. (II FSK 487/05) skarżący podkreślił, że w postępowaniu egzekucyjnym w administracji obowiązuje zasada pokrywania kosztów postępowania przez zobowiązanego, natomiast obciążenie kosztami wierzyciela stanowi wyjątek i powinno być dokonywane wtedy, gdy nie będzie żadnych wątpliwości co do okoliczności umożliwiających rozstrzygnięcie.

Zdaniem skarżącego w rozpatrywanej sprawie obciążenie kosztami egzekucyjnymi budzi poważne wątpliwości i sprowadza się do odpowiedzialności za błędy w stosowaniu prawa przez organ egzekucyjny.

W odpowiedzi na skargę Dyrektor Izby Skarbowej w K. wniósł o jej oddalenie, podtrzymując stanowisko zawarte w uzasadnieniu objętego skargą postanowienia.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Skarga okazała się nieuzasadniona.

Istota sporu w niniejszej sprawie wiąże się z udzieleniem odpowiedzi na pytanie, czy organ egzekucyjny był uprawniony do obciążenia kosztami egzekucyjnymi ([...] zł.) wierzyciela dochodzonej w trybie egzekucyjnym należności, po umorzeniu postępowania egzekucyjnego z uwagi na jego bezskuteczność, jeżeli nie zaspokoił tych kosztów z kwoty uzyskanej w toku postępowania egzekucyjnego ([...] zł.), a którą przekazał wierzycielowi przed umorzeniem tego postępowania.

W ocenie strony skarżącej (wierzyciela) organ egzekucyjny, przekazując wierzycielowi niewielką część dochodzonych w trybie egzekucyjnym należności, którą udało mu się wyegzekwować, powinien był z tej kwoty potrącić sobie koszty egzekucyjne wynoszące [...] zł. Tym samym po umorzeniu postępowania egzekucyjnego z uwagi na bezskuteczność egzekucji, organ egzekucyjny nie może dochodzić kosztów egzekucyjnych od wierzyciela. Strona skarżąca powołuje się przy tym na art. 115 § 1 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. z 2005 r. nr 229, poz. 1954 ze zm.), zgodnie z którym z kwoty uzyskanej z egzekucji zaspokaja się w następującej kolejności:

1) koszty egzekucyjne i koszty upomnienia;

2) należności zabezpieczone hipotecznie wynikające z wierzytelności banku hipotecznego wpisanych do rejestru zabezpieczenia listów zastawnych prowadzonego zgodnie z przepisami o listach zastawnych i bankach hipotecznych;

3) należności zabezpieczone hipotecznie lub zastawem rejestrowym albo zabezpieczone przez wpisanie do innego rejestru;

4) należności, do których stosuje się przepisy działu III Ordynacji podatkowej, oraz należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne, o ile nie zostały zaspokojone w trzeciej kolejności;

5) należności zabezpieczone prawem zastawu lub które korzystały z ustawowego pierwszeństwa, niewymienionego w pkt 2-4;

6) inne należności i odsetki, z zastrzeżeniem § 3.

Przeciwnego zdania jest Dyrektor Izby Skarbowej w K. wskazując, że zastosowanie w rozpatrywanym przypadku ma art. 64c § 4 ustawy egzekucyjnej, stosownie do którego wierzyciel pokrywa koszty egzekucyjne, jeżeli nie mogą zostać one ściągnięte od zobowiązanego. Podkreślono przy tym, że wierzyciel, w związku z umorzeniem postępowania egzekucyjnego z uwagi na jego bezskuteczność, otrzymał de facto kwotę wyższą od należnej, ponieważ nastąpiło jej zawyżenie o należne koszty egzekucyjne. Późniejsze obciążenie nimi wierzyciela ma zdaniem organu II instancji pełne uzasadnienie prawne.

Sąd nie podzielił stanowiska strony skarżącej.

W rozpatrywanym przypadku poza sporem jest okoliczność, że organ egzekucyjny dokonał względem zobowiązanego czynności egzekucyjnych, obligujących do naliczenia kosztów egzekucyjnych, stosownie do art. 64 § 1 i § 6 ustawy egzekucyjnej. Bezsporne jest również to, że postępowanie egzekucyjne zostało umorzone na podstawie odrębnego postanowienia (stało się ono ostateczne) z uwagi na bezefektywność egzekucji (art. 59 § 3 w związku z § 2 ustawy egzekucyjnej). Postanowienie o umorzeniu postępowania egzekucyjnego nie podlega zatem ocenie w niniejszym postępowaniu.

Zastosowanie więc znajduje przepis art. 64c § 4 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, zgodnie z którym wierzyciel pokrywa koszty egzekucyjne, jeżeli nie mogą być one ściągnięte od zobowiązanego, z zastrzeżeniem § 4a-4c oraz art. 64e § 4a. Zastrzeżenia wskazane w tym przepisie nie miały zastosowania w niniejszej sprawie.

Unormowania zwarte w art. 64c § 4 - § 6 ustawy egzekucyjnej wykluczają uznanie, że po zakończeniu postępowania egzekucyjnego dotyczącego należności pieniężnej organ egzekucyjny posiada w stosunku do zobowiązanego wierzytelność o zapłatę kosztów egzekucyjnych. Treść natomiast art. 64 ustawy egzekucyjnej nie pozostawia wątpliwości, że z tytułu wykonanych czynności egzekucyjnych po stronie organu egzekucyjnego powstał obowiązek pobrania opłat we wysokości określonej w tym artykule (w rozpatrywanym przypadku chodzi o opłaty manipulacyjne określone w art. 64 § 6). Skoro zatem organ egzekucyjny ma obowiązek naliczenia opłat, nie zostały one pobrane w toku postępowania egzekucyjnego, a w związku z jego umorzeniem - z wyżej podanych powodów - nie może nimi obciążyć zobowiązanego, stosownie do dyspozycji art. 64c § 4 zobowiązanym do ich pokrycia będzie wierzyciel. Postanowienie rozstrzygające o obowiązku poniesienia przez wierzyciela kosztów postępowania egzekucyjnego jest konsekwencją zakończenia egzekucji, w toku której kosztów tych nie pokrył zobowiązany. Sąd podziela stanowisko zawarte w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 25 listopada 2005 r., sygn. akt FSK 2659/04, że na podstawie art. 64c § 4 ustawy egzekucyjnej wierzyciel pokrywa koszty postępowania egzekucyjnego, jeżeli nie mogą być one ściągnięte od zobowiązanego zarówno z powodów faktycznych jak i prawnych.

Zauważyć zatem należy, że wymieniona w art. 115 § 1 ustawy egzekucyjnej kolejność zaspokajania określonych wierzytelności pozostaje bez znaczenia dla obowiązku organu egzekucyjnego obciążenia wierzyciela kosztami egzekucyjnymi w przypadku, o którym mowa w art. 64c § 4 ww. ustawy. Analiza tego ostatniego przepisu prowadzi bowiem do wniosku, że kwestia kolejności zaspokajania wierzytelności nie została w jakikolwiek sposób uwzględniona w jego treści.

W konsekwencji należy stwierdzić, że nie potrącenie przez organ egzekucyjny kosztów egzekucyjnych z należności wyegzekwowanej w toku postępowania egzekucyjnego, a przekazanej w całości wierzycielowi, nie zwalnia organu egzekucyjnego z obowiązku obciążenia tymi kosztami wierzyciela, po umorzeniu postępowania egzekucyjnego. Koszty te, po zakończeniu postępowania egzekucyjnego, nie mogą być ściągnięte od zobowiązanego. Skoro tak, to stosownie do art. 64c § 4 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. z 2005 r. nr 229, poz. 1954 ze zm.) należy nimi obciążyć wierzyciela.

Powoływany natomiast w skardze przez stronę wyrok NSA z dnia 7 kwietnia 2006 r., sygn. akt II FSK 487/05 dotyczył sytuacji, gdy obciążenie wierzyciela kosztami egzekucyjnymi miało miejsce przed zakończeniem postępowania egzekucyjnego. Dotyczył on więc innej sytuacji faktycznej.

Nie dopatrując się zatem w zaskarżonym postanowienia naruszenia prawa, Sąd na podstawie art. 151 ustawy - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, orzekł jak w sentencji.

Wyrok WSA w Gliwicach - I SA/Gl 784/09 ? z 23.02.2010 r.