Co musi zrobić pracodawca w razie wypadku przy pracy
<!--quoteo--><div class='quotetop'></div><div class='quotemain'><!--quotec-->Tryb postępowania pracodawcy w razie wypadku przy pracy jest ściśle określony przez przepisy. Pracodawca, który nie reaguje na powstałe zdarzenie albo uchybia swoim obowiązkom, musi liczyć się z odpowiedzialnością wykroczeniową i karną.
Pracodawca w razie wypadku przy pracy powinien podjąć niezbędne działania eliminujące lub ograniczające zagrożenie, zapewnić udzielenie pierwszej pomocy osobom poszkodowanym, ustalić okoliczności oraz przyczyny wypadku, a także zastosować odpowiednie środki zapobiegające wystąpieniu podobnych wypadków.
Zabezpieczenie miejsca
Pracodawca poinformowany o wypadku przy pracy musi zabezpieczyć miejsce zdarzenia. Powinno ono nastąpić w taki sposób, by uniemożliwić:
-  dopuszczenie do miejsca wypadku osób niepowołanych,
- uruchamianie bez koniecznej potrzeby maszyn i innych urządzeń technicznych, które w związku z wypadkiem zostały wstrzymane,
- dokonywanie zmiany położenia maszyn i innych urządzeń technicznych, jak również zmiany położenia innych przedmiotów, które spowodowały wypadek bądź pozwalają odtworzyć jego okoliczności.
Po zaistnieniu wypadku ponowne uruchomienie maszyn i innych urządzeń technicznych bądź dokonanie zmian na miejscu zdarzenia wymaga każdorazowej zgody pracodawcy. Przed podjęciem decyzji pracodawca powinien dokonać oględzin miejsca wypadku, a w razie konieczności sporządzić jego szkic lub fotografię. Trzeba podkreślić, że decyzji w przedmiocie uruchomienia maszyn bądź dokonania zmian na miejscu wypadku pracodawca nie podejmuje samodzielnie. Jego akceptacja musi być bowiem poprzedzona uzgodnieniem ze społecznym inspektorem pracy, a w razie zaistnienia wypadku śmiertelnego, ciężkiego lub zbiorowego - z właściwym inspektorem pracy oraz prokuratorem. Jeżeli wypadek miał miejsce w zakładzie górniczym, potrzebne jest dodatkowo uzgodnienie z organem państwowego nadzoru górniczego.
Trzeba podkreślić, że dokonywanie zmian na miejscu wypadku bez uzyskania zgody powyższych organów jest dopuszczalne, jeżeli zachodzi konieczność ratowania osób lub mienia albo zapobieżenia grożącemu niebezpieczeństwu.
Badanie przyczyn
Po zabezpieczeniu miejsca zdarzenia pracodawca powinien ustalić okoliczności oraz przyczyny zaistniałego wypadku. Zadanie to należy do powoływanego przez pracodawcę zespołu powypadkowego. Warto zaznaczyć, że koszty związane z ustalaniem okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy ponosi pracodawca.
Zespół powypadkowy powinien m.in. dokonać oględzin miejsca wypadku, stanu technicznego maszyn oraz urządzeń technicznych i ochronnych, a nadto zbadać warunki wykonywania pracy i inne okoliczności, które mogły mieć wpływ na powstanie wypadku, przesłuchać poszkodowanego (jeżeli pozwala na to stan jego zdrowia) oraz świadków wypadku - tych ostatnich po uprzedzeniu o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań.
Do zadań zespołu powypadkowego należy również zapoznanie się z opinią lekarza sprawującego opiekę zdrowotną nad pracownikami, dokonanie prawnej kwalifikacji wypadku, a także zebranie innych dowodów dotyczących zaistniałego wypadku.
Czas na protokół
Efektem pracy zespołu powypadkowego powinno być sporządzenie w ciągu 14 dni od dnia uzyskania zawiadomienia o wypadku stosownego protokołu. W sytuacji, gdy członkowie zespołu nie mogą dojść do porozumienia odnośnie do brzmienia protokołu, o jego treści decyduje sam pracodawca. Do jego obowiązków należy także ostateczne zatwierdzenie treści protokołu, co powinno nastąpić w terminie pięciu dni od dnia jego sporządzenia. Przed zatwierdzeniem protokołu zespół powypadkowy ma obowiązek zapoznać z jego treścią poszkodowanego bądź członków rodziny zmarłego wskutek wypadku pracownika (krąg tych osób określa art. 13 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych). W sytuacji, gdy wskazane osoby zgłoszą do treści protokołu jakiekolwiek zastrzeżenia bądź sam protokół nie odpowiada wymogom formalnym, pracodawca ma obowiązek zwrócić zespołowi powypadkowemu sporządzony protokół celem jego uzupełnienia bądź wyjaśnienia.
Pracodawca ma obowiązek doręczyć zatwierdzony protokół powypadkowy poszkodowanemu bądź członkom rodziny zmarłego wskutek wypadku pracownika. W sytuacji, gdy protokół dotyczy wypadku śmiertelnego, ciężkiego lub zbiorowego, pracodawca powinien go również doręczyć właściwemu inspektorowi pracy.
KOGO ZAWIADOMIĆ O WYPADKU
Pracodawca, u którego doszło do wypadku przy pracy, nie może zachować tej informacji wyłącznie dla siebie. W myśl art. 234 k.p. musi on niezwłocznie zawiadomić właściwego inspektora pracy oraz prokuratora o śmiertelnym, ciężkim lub zbiorowym wypadku przy pracy, a także o każdym innym wypadku, który wywołał wymienione skutki, mającym związek z pracą, jeżeli może on być uznany za wypadek przy pracy.
REJESTR WYPADKÓW
Konsekwencją wypadku przy pracy jest obowiązek prowadzenia przez pracodawcę stosownej dokumentacji. Na podstawie wszystkich protokołów powypadkowych pracodawca powinien prowadzić tzw. rejestr wypadków. Okres przechowywania przez pracodawcę protokółów powypadkowych wraz z pozostałą dokumentacją wynosi 10 lat.
Bierność nie popłaca
Przeprowadzenie stosownego postępowania powypadkowego należy do obowiązków pracodawcy i nie jest wcale uzależnione od jego dobrej woli. Pracodawca, który nie reaguje na wystąpienie wypadku przy pracy, musi być świadomy grożących mu konsekwencji. Po pierwsze, pracodawca, który nie zawiadamia właściwego inspektora pracy, prokuratora bądź innego właściwego organu o śmiertelnym, ciężkim lub zbiorowym wypadku przy pracy oraz o każdym innym wypadku, który wywołał wymienione skutki, mającym związek z pracą, jeżeli może być on uznany za wypadek przy pracy bądź przedstawia niezgodne z prawdą informacje, dowody lub dokumenty dotyczące takich wypadków, dopuszcza się wykroczenia przeciwko prawom pracownika, które zagrożone jest karą grzywny. Co więcej, pracodawca, który wbrew obowiązkowi nie zawiadamia w terminie właściwego organu o wypadku przy pracy albo nie sporządza lub nie przedstawia wymaganej dokumentacji, popełnia przestępstwo zagrożone grzywną do 180 stawek dziennych albo karą ograniczenia wolności.
PODSTAWA PRAWNA
■  Art. 234, 23711 par. 1, art. 283 par. 2 pkt 6 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).
■  Par. 2-10, 12-15, 16 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 28 lipca 1998 r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy oraz sposobu ich dokumentowania, a także zakresu informacji zamieszczanych w rejestrze wypadków przy pracy (Dz.U. nr 115, poz. 744 z późn. zm.).
■  Art. 13 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz.U. nr 199, poz. 1673 z późn. zm.).
■  Art. 221 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz.U. nr 88, poz. 553 z późn. zm.).
DOMINIKA CICHOCKA<!--QuoteEnd--></div><!--QuoteEEnd-->
Gazeta Prawna 14.06.2007 r.

Termin przedawnienia roszczeń pracownika z tytułu wypadku przy pracy
<!--quoteo--><div class='quotetop'></div><div class='quotemain'><!--quotec-->Pracownikowi, który uległ wypadkowi przy pracy, przysługuje jednorazowe odszkodowanie, a jeżeli w wyniku takiego wypadku pracownik doznał uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia, może dochodzić od pracodawcy dodatkowego odszkodowania, renty uzupełniającej lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. Dochodzenie tych roszczeń jest ograniczone w czasie, jako że ulegają one przedawnieniu.
Podstawą roszczeń pracownika w razie wypadku przy pracy (obok tych wynikających z ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych) są przepisy kodeksu cywilnego, tj. art. 444 par. 1 i 2 oraz art. 445 par. 1 k.c. Mimo że roszczenia pracownika przeciwko pracodawcy są związane ze stosunkiem pracy, to ze względu na ich cywilnoprawny charakter do określenia terminów przedawnienia tych roszczeń ma zastosowanie art. 442 par. 1 k.c.
Przepis ten stanowi, że roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym ulega przedawnieniu z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Jednakże w każdym przypadku roszczenie przedawnia się z upływem dziesięciu lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wyrządzające szkodę. Warto wskazać, że na mocy wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 1 września 2006 r. (SK 14/05, OTK-A 2006/8/97) drugie zdanie przepisu dotyczące dziesięcioletniego terminu przedawnienia traci moc obowiązującą 31 grudnia 2007 r.
Jak zatem obliczać początek biegu terminu przedawnienia dla wymienionych roszczeń? Co do zasady, w razie wypadku przy pracy chwila, w której pracownik dowiaduje się o osobie zobowiązanej do naprawienia szkody, jeżeli jest to pracodawca, pokrywa się z chwilą samego zdarzenia.
Trudności pojawiają się przy ustalaniu chwili, w której pracownik dowiaduje się o szkodzie. Nie zawsze będzie to moment wypadku. W ewidentnych przypadkach, gdy uszkodzenie ciała będzie od razu widoczne, momenty te będą się pokrywać. Ale w przypadku rozstroju zdrowia już nie. Wypadek jest wówczas tylko zdarzeniem sprawczym, natomiast rozstrój zdrowia, może się ujawnić albo zostać stwierdzony później. Szkoda zatem powstaje później niż samo zdarzenie.
Dla ustalenia początku biegu terminu przedawnienia istotne jest również, że szkodą będzie sam uszczerbek na zdrowiu, czyli szkoda na osobie, a nie uszczerbek w majątku pracownika spowodowany wypadkiem (np. koszty leczenia, utrata zarobku). Zagadnienie to szczegółowo omówił Sąd Najwyższy w wyroku z 16 sierpnia 2005 r. (I UK 19/05, OSNP 2006 /13-14/219), zgodnie z którym w przypadku uszczerbku na zdrowiu dowiedzenie się o szkodzie oznacza uzyskanie wiedzy o tym uszczerbku z kompetentnych źródeł. Wiedza poszkodowanego o szkodzie, w rozumieniu art. 442 par. 1 k.c., musi być bowiem na tyle dokładna, by wytaczając powództwo, był w stanie dokładnie określić swoje żądanie. Źródłem takim będzie np. orzeczenie odpowiedniego organu stwierdzające procent uszczerbku na zdrowiu, a datą dowiedzenia się o szkodzie - data wydania takiego orzeczenia. W wyroku tym SN podkreślił również, że termin przedawnienia zaczyna biec od tej chwili, mimo że nie wystąpił jeszcze skutek w postaci uszczerbku majątkowego.
ALINA GIŻEJOWSKA - radca prawny w Kancelarii Prawnej Arkadiusz Sobczyk & Wspólnicy w Krakowie<!--QuoteEnd--></div><!--QuoteEEnd-->
Gazeta Prawna 21.06.2007 r.

Obowiązek poddawania się pracowników badaniom lekarskim w orzecznictwie
<!--quoteo--><div class='quotetop'></div><div class='quotemain'><!--quotec-->Pracownicy zwlekają z przeprowadzeniem badań okresowych. Jakie skutki w zakresie odpowiedzialności za wypadek przy pracy ma dla pracodawcy dopuszczenie do pracy pracownika bez aktualnych badań lekarskich? Prosimy o przybliżenie orzecznictwa związanego z tą problematyką. Czy jest możliwe zastosowanie kary porządkowej wobec pracownika za niepoddanie się badaniu?

Pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku pracy (art. 229 § 4 K.p.). Naruszenie tego podstawowego obowiązku przez pracodawcę zgodnie z utrwalonym orzecznictwem sądowym uznaje się za przyczynę zewnętrzną zdarzenia jako elementu składającego się na pojęcie wypadku przy pracy.
 Ważne: Wobec pracownika uchylającego się od przeprowadzenia badań pracodawca może nie tylko zastosować karę porządkową, ale nawet rozwiązać z nim stosunek pracy w trybie natychmiastowym z winy pracownika.


W wyroku z dnia 17 listopada 2000 r. (sygn. akt II UKN 49/00, OSNP 2002/11/275) Sąd Najwyższy stwierdził, że dopuszczenie do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonych stanowiskach może stanowić przyczynę zewnętrzną wypadku przy pracy w rozumieniu ustawy wypadkowej. Także w wyroku z dnia 7 lutego 2006 r. (sygn. akt I UK 192/05, M.P.Pr. 2006/5/269) Sąd Najwyższy wyjaśnił, że: "W związku z ustanowionym w art. 229 § 4 K.p. zakazem dopuszczenia pracownika do pracy bez aktualnego orzeczenia lekarskiego za zewnętrzną przyczynę wypadku można przyjąć dopuszczenie do pracy bez przeprowadzenia badań kontrolnych lub na podstawie orzeczenia lekarskiego wydanego po upływie terminu obowiązującego do przeprowadzenia tych badań albo w przypadku oczywistej błędności tego orzeczenia. O oczywistej błędności zaświadczenia lekarskiego można twierdzić tylko wówczas, gdy łatwo dostrzec jego wady lub braki, bez wnikania w zawartą w nim, zastrzeżoną dla lekarzy ocenę merytoryczną. W razie skierowania do pracy pracownika, u którego w kontrolnych badaniach lekarskich nie ujęto przeciwwskazania do jej wykonywania, a błędu tej oceny nie można było ustalić bez wiadomości medycznych, stwierdzenie wypadku przy pracy wymaga ustalenia istnienia przyczyny zewnętrznej."

W wyroku z dnia 23 listopada 1999 r. (sygn. akt II UKN 208/99, OSNP 2001/5/172) za zewnętrzną przyczynę wypadku Sąd Najwyższy uznał dopuszczenie pracownika do wykonywania pracy na podstawie aktualnego, okresowego orzeczenia lekarskiego, zawierającego obiektywnie błędną ocenę jego zdolności do pracy. W uzasadnieniu tego wyroku podkreślono, że dopuszczenie pracownika do pracy przeciwwskazanej ze względu na stan zdrowia może stanowić zewnętrzną przyczynę wypadku przy pracy także wtedy, gdy pracodawcy nie można postawić zarzutu zawinionego działania, a więc nieuwzględnienia przedłożonego zaświadczenia lekarskiego.

Natomiast z wyroku z dnia 10 maja 2000 r. (sygn. akt I PKN 642/99, OSNP 2001/20/619) wynika jednoznacznie, iż zawinione (z winy umyślnej lub rażącego niedbalstwa) niewykonanie przez pracownika zgodnego z prawem polecenia poddania się kontrolnym badaniom lekarskim, jako naruszające obowiązek wykonania polecenia dotyczącego pracy (art. 100 i art. 211 pkt 5 K.p.), może stanowić podstawę niezwłocznego rozwiązania umowy o pracę z pracownikiem na podstawie art. 52 § 1 pkt 1 K.p. (bez wypowiedzenia z winy pracownika).

Z przytoczonego orzecznictwa wynika, iż dopuszczenie pracownika do pracy bez aktualnych badań profilaktycznych może być uznane za zewnętrzną przyczynę wypadku przy pracy.<!--QuoteEnd--></div><!--QuoteEEnd-->
Ubezpieczenia i Prawo Pracy Nr 15 z dnia 1.08.2007 r.

Czy pracownik może odmówić przeprowadzenia wstępnych badań lekarskich
<!--quoteo--><div class='quotetop'></div><div class='quotemain'><!--quotec-->Zatrudniliśmy nowego pracownika i zgodnie z przepisami prawa pracy skierowaliśmy go na wstępne badania lekarskie. Pierwszego dnia pracy pracownik przyszedł do firmy bez wymaganego orzeczenia lekarskiego. Stwierdził, że jego poglądy życiowe stoją w sprzeczności z wykonaniem niektórych z nich. Czy pracownik postąpił prawidłowo?

Nie. Pracownik ma obowiązek wykonania wstępnych badań lekarskich. W tej sytuacji odmowa może oznaczać nawet dyscyplinarne zwolnienie z pracy.
Zgodnie obowiązującymi przepisami prawa pracy pracodawcy nie wolno zatrudniać osoby, która nie ma ważnych badań lekarskich potwierdzających zdolność do wykonywania pracy.
Każdy pracownik musi przeprowadzać badania profilaktyczne, które obejmują badania wstępne, okresowe i kontrolne. Pracodawca natomiast ma, zgodnie z art. 94 pkt 4 k.p., obowiązek zapewnić mu bezpieczne i higieniczne warunki pracy. Obowiązek ten obejmuje nie tylko przestrzeganie ogólnie uznawanych norm w tym zakresie, lecz również indywidualnych przeciwwskazań związanych ze stanem zdrowia lub osobniczymi skłonnościami pracownika (wyrok SN z 12 grudnia 1974 r., II PR 264/74, PiZS 1976/3/67).
Badaniom wstępnym podlegają nowi pracownicy oraz młodociani przenoszeni na inne stanowiska pracy i inni pracownicy przenoszeni na stanowiska pracy, na których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia lub warunki szczególnie uciążliwe. Badaniom wstępnym nie podlegają jedynie osoby przyjmowane ponownie do pracy u danego pracodawcy na to samo stanowisko lub na stanowisko o takich samych warunkach pracy, na podstawie kolejnej umowy o pracę zawartej bezpośrednio po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniej z tym pracodawcą.
Artykuł 229 par. 4 k.p. nie pozwala na to, by pracodawca dopuścił do pracy osobę bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku. Obowiązek pracodawcy w tym zakresie ma charakter bezwzględny. Oznacza to, że poglądy pracownika, np. przekonania religijne, nie będą stanowiły podstawy do zwolnienia od wykonania badań lekarskich.
Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z 10 maja 2000 r.(I PKN 642/99, OSNP 2001/20/619) niewykonanie przez pracownika zgodnego z prawem polecenia poddania się badaniom lekarskim może stanowić podstawę niezwłocznego rozwiązania umowy o pracę na podstawie art. 52 par. 1 pkt 1 k.p. Przestrzeganie przez pracownika przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy jest bowiem jednym z podstawowych obowiązków pracowniczych wymienionych w art. 100 k.p.
PODSTAWA PRAWNA
■  Art. 94 pkt 4 k.p. i 100 par. 1 pkt 3 ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).<!--QuoteEnd--></div><!--QuoteEEnd-->
Gazeta Prawna 20.12.2007 r.

Świadczenia z tytułu wypadków przy pracy
<!--quoteo--><div class='quotetop'></div><div class='quotemain'><!--quotec-->Osoba podlegająca ubezpieczeniu wypadkowemu w razie wypadku przy pracy lub stwierdzonej choroby zawodowej ma prawo m.in. do zasiłku chorobowego, świadczenia rehabilitacyjnego, jak również jednorazowego odszkodowania. Ubezpieczony nie otrzyma tzw. świadczeń wypadkowych, jeżeli był pod wpływem alkoholu lub środków odurzających i w znacznym stopniu przyczynił się do wypadku przy pracy.
Krąg osób uprawnionych do świadczeń z ubezpieczenia wypadkowego jest szeroki. Osobami objętymi ubezpieczeniem wypadkowym są:
■  osoby podlegające ubezpieczeniu chorobowemu obowiązkowo, tj.:
- pracownicy, z wyłączeniem prokuratorów i sędziów,
- członkowie rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych,
- osoby odbywające służbę zastępczą,
■  osoby podlegające ubezpieczeniu chorobowemu dobrowolnie, które do tego ubezpieczenia przystąpiły, tj.:
- wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia oraz osoby z nimi współpracujące, jeżeli praca jest przez te osoby wykonywana w siedzibie lub w miejscu prowadzenia działalności zleceniodawcy,
- prowadzące pozarolniczą działalność oraz osoby z nimi współpracujące,
- wykonujące odpłatnie pracę, na podstawie skierowania do pracy, w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania,
- duchowni,
■  osoby, które mogą podlegać ubezpieczeniu chorobowemu dobrowolnie, ale do tego ubezpieczenia nie przystąpiły, tj.:
- wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, oraz osoby z nimi współpracujące, jeżeli praca jest przez te osoby wykonywana w siedzibie lub w miejscu prowadzenia działalności zleceniodawcy,
- prowadzące pozarolniczą działalność oraz osoby z nimi współpracujące,
- wykonujące odpłatnie pracę, na podstawie skierowania do pracy, w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania,
- duchowni,
■  osoby, które nie podlegają ubezpieczeniu chorobowemu ani obowiązkowo, ani dobrowolnie, tj.:
- posłowie i senatorowie pobierający uposażenie,
- pobierający stypendia sportowe,
- słuchacze Krajowej Szkoły Administracji Publicznej, pobierający stypendia,
- pobierający stypendium w okresie odbywania szkolenia, stażu lub przygotowania zawodowego w miejscu pracy, na które zostały skierowane przez powiatowy urząd pracy lub inny podmiot kierujący,
- funkcjonariusze służby celnej.
Ustalenie okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy, jakiemu uległ ubezpieczony będący pracownikiem, następuje w trybie określonym przepisami:
■  kodeksu pracy,
■  rozporządzenia Rady Ministrów z 28 lipca 1998 r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy oraz sposobu ich dokumentowania, a także zakresu informacji zamieszczanych w rejestrze wypadków przy pracy (Dz.U. nr 115, poz. 744),
■  rozporządzenia ministra gospodarki i pracy z 16 września 2004 r. w sprawie wzoru protokołu ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy (Dz.U. nr 227, poz. 2298).
W przypadku ubezpieczonych niebędących pracownikami tryb uznawania zdarzenia za wypadek przy pracy, kwalifikacja prawna zdarzenia, wzór karty wypadku i termin jej sporządzenia zostały uregulowane w rozporządzeniu ministra pracy i polityki społecznej z 19 grudnia 2002 r. (Dz.U. nr 236, poz. 1992).
Płatnicy świadczeń
Prawo do zasiłku chorobowego i wyrównawczego oraz świadczenia rehabilitacyjnego z ubezpieczenia wypadkowego ustalają i wypłacają płatnicy składek, jeżeli są zobowiązani do ustalania prawa do zasiłków z ubezpieczenia chorobowego i ich wypłaty, tj. zgłaszający do tego ubezpieczenia powyżej 20 ubezpieczonych. W pozostałych przypadkach świadczenia wypłaca ZUS.
Prawo do jednorazowego odszkodowania, renty z tytułu niezdolności do pracy (w tym renty szkoleniowej), renty rodzinnej, dodatku pielęgnacyjnego i dodatku do renty rodzinnej dla sieroty zupełnej, ustala i wypłaca ZUS. Świadczenia z zakresu stomatologii i szczepień ochronnych, na które ubezpieczony został skierowany przez lekarza orzecznika ZUS na wniosek lekarza prowadzącego, nierefundowane na podstawie odrębnych przepisów realizowane są przez placówki medyczne wybrane przez ZUS.
Rodzaje świadczeń
Z ubezpieczenia wypadkowego przysługują następujące świadczenia w razie choroby:
■  zasiłek chorobowy - dla ubezpieczonego, którego niezdolność do pracy została spowodowana wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową,
■  świadczenie rehabilitacyjne - dla ubezpieczonego, który po wyczerpaniu okresu wypłaty zasiłku chorobowego jest nadal niezdolny do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja rokują odzyskanie zdolności do pracy,
■  zasiłek wyrównawczy - dla ubezpieczonego będącego pracownikiem, którego wynagrodzenie uległo obniżeniu wskutek stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu.
Zasiłek chorobowy i świadczenie rehabilitacyjne przysługują wszystkim osobom objętym ubezpieczeniem wypadkowym, a zasiłek wyrównawczy wyłącznie ubezpieczonym będącym pracownikami. Prawo do zasiłku chorobowego z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej przysługuje niezależnie od okresu podlegania ubezpieczeniu wypadkowemu, tj. od pierwszego dnia tego ubezpieczenia.
Za czas niezdolności do pracy wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej pracownik nie zachowuje prawa do wynagrodzenia, o którym mowa w art. 92 k.p. Oznacza to, że od pierwszego dnia niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową pracownikowi przysługuje zasiłek chorobowy z ubezpieczenia wypadkowego, jeżeli nie zachowuje prawa do wynagrodzenia za cały okres niezdolności do pracy na podstawie odrębnych przepisów. Zasiłek chorobowy z ubezpieczenia wypadkowego przysługuje zatem pracownikowi nawet wówczas, gdy w danym roku kalendarzowym nie został wykorzystany okres wypłaty wynagrodzenia wynikający z art. 92 k.p.
Okresu niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową, za który pracownik otrzymał zasiłek chorobowy z ubezpieczenia wypadkowego, nie wlicza się do okresu 33 dni, o których mowa w art. 92 k.p.

PRZYKŁAD - ZASIŁEK Z UBEZPIECZENIA WYPADKOWEGO
Pracownik uległ wypadkowi przy pracy 20 lutego 2008 r. i otrzymał zwolnienie lekarskie do 11 kwietnia 2008 r. Zanim jednak uległ wypadkowi przy pracy, chorował już w 2008 r. w okresie od 14 do 18 stycznia i z tego tytułu wypłacono mu wynagrodzenie za pięć dni na podstawie art. 92 k.p. Mimo że pracownik pobierał wynagrodzenie przez okres krótszy niż 33 dni, otrzyma zasiłek chorobowy z ubezpieczenia wypadkowego od 20 lutego 2008 r., tj. od pierwszego dnia niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy. Okresu orzeczonej niezdolności do pracy z powodu wypadku przy pracy od 20 lutego do 11 kwietnia 2008 r. nie wlicza się do okresu 33 dni, o których mowa w art. 92 k.p. przysługujących pracownikowi w 2008 r.

ŚWIADCZENIA Z TYTUŁU WYPADKU PRZY PRACY LUB CHOROBY ZAWODOWEJ
Z ubezpieczenia wypadkowego wypłacane są:
-  zasiłek chorobowy,
- świadczenie rehabilitacyjne,
- zasiłek wyrównawczy,
-  jednorazowe odszkodowanie,
- renta z tytułu niezdolności do pracy, w tym renta szkoleniowa,
- renta rodzinna,
- dodatek pielęgnacyjny,
- dodatek do renty rodzinnej - dla sieroty zupełnej,
- pokrycie kosztów leczenia z zakresu stomatologii i szczepień ochronnych oraz zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne w zakresie określonym ustawą.
Jeżeli za dany okres niezdolności do pracy pracodawca wypłacił wynagrodzenie za czas choroby określone w art. 92 k.p., a następnie zdarzenie to zostanie uznane za wypadek przy pracy albo zostanie ustalone, że niezdolność do pracy jest spowodowana chorobą zawodową, wówczas za ten okres:
■  przysługuje zasiłek chorobowy z ubezpieczenia wypadkowego na zasadach określonych w ustawie wypadkowej,
■  wypłacone wynagrodzenie powinno być potraktowane jako zasiłek chorobowy z ubezpieczenia wypadkowego,
■  pracodawca ma obowiązek złożenia dokumentów rozliczeniowych korygujących,
■  pracodawca jest zobowiązany do ewentualnej dopłaty zasiłku, który z ubezpieczenia wypadkowego przysługuje w wysokości 100 proc. podstawy wymiaru.
Jeżeli wynagrodzenie za czas choroby, o którym mowa w art. 92 k.p., zostało wypłacone przez pracodawcę, który nie jest uprawniony do wypłaty świadczeń z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, po uznaniu przez oddział ZUS zdarzenia za wypadek przy pracy albo po stwierdzeniu, że niezdolność do pracy jest spowodowana chorobą zawodową, wypłacone wynagrodzenie za czas choroby powinno być uznane za zasiłek chorobowy z ubezpieczenia wypadkowego i rozliczone w ciężar składek na ubezpieczenia społeczne. Wówczas oddział ZUS oblicza pełną kwotę należnego zasiłku chorobowego. W razie, gdy:
■  kwota wypłacona pracownikowi przez pracodawcę jest niższa niż należna, ZUS wypłaca różnicę między kwotą należną a wypłaconą (w takim przypadku wynagrodzenie wypłacone przez pracodawcę traktuje się jak zasiłek chorobowy z ubezpieczenia wypadkowego i podlega rozliczeniu w ciężar składek na ubezpieczenia społeczne),
■  kwota wypłacona pracownikowi przez pracodawcę jest równa kwocie należnej, wówczas wypłacone wynagrodzenie jest traktowane jak zasiłek chorobowy z ubezpieczenia wypadkowego i może być rozliczone w ciężar składek na ubezpieczenia społeczne,
■  kwota wypłacona pracownikowi przez pracodawcę przewyższa należną kwotę zasiłku, wtedy wypłacone wynagrodzenie jest traktowane jak zasiłek chorobowy z ubezpieczenia wypadkowego jedynie do wysokości należnego zasiłku chorobowego z ubezpieczenia wypadkowego i może być rozliczone ze składek na ubezpieczenia społeczne tylko do tej wysokości.
W wymienionych wyżej przypadkach pracodawca ma obowiązek złożyć dokumenty rozliczeniowe korygujące.
Jeżeli niezdolność do pracy wynika z późniejszych następstw zaistniałych w stanie zdrowia w związku ze stwierdzonym wcześniej wypadkiem przy pracy albo chorobą zawodową, prawo do zasiłku chorobowego przysługuje od pierwszego dnia ubezpieczenia wypadkowego. Związek tej niezdolności do pracy z wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową powinien zostać stwierdzony przez lekarza zaświadczeniem lekarskim.
Zasiłek chorobowy z ubezpieczenia wypadkowego przysługuje, jeżeli ubezpieczony stał się niezdolny do pracy na skutek wypadku przy pracy albo choroby zawodowej, w czasie trwania ubezpieczenia wypadkowego. Także wtedy, gdy wypadek przy pracy miał miejsce w czasie trwania ubezpieczenia wypadkowego z innego tytułu, np. jeżeli ubezpieczony w dniu wypadku przy pracy miał równolegle co najmniej dwa tytuły do ubezpieczeń, a podlegał ubezpieczeniu wypadkowemu tylko z jednego tytułu.
Jeżeli przyczyną niezdolności do pracy jest wypadek przy pracy lub choroba zawodowa, a zasiłek chorobowy lub świadczenie rehabilitacyjne przysługuje z więcej niż jednego tytułu, to świadczenia na zasadach określonych ustawą wypadkową przysługują z każdego z tych tytułów. Oznacza to, że z każdego tytułu przysługują świadczenia finansowane z ubezpieczenia wypadkowego, czyli:
■  zasiłek chorobowy, nawet jeśli ubezpieczony będący pracownikiem nie wykorzystał okresu 33 dni wypłaty wynagrodzenia określonego w art. 92 k.p.,
■  zasiłek chorobowy bez wymaganego okresu wyczekiwania,
■  zasiłek chorobowy lub świadczenie rehabilitacyjne w wysokości 100 proc. podstawy wymiaru.
Zasiłek chorobowy przysługuje za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia wypadkowego osobie, która stała się niezdolna do pracy w wyniku wypadku przy pracy albo choroby zawodowej w czasie trwania tytułu ubezpieczenia i niezdolność ta trwa nieprzerwanie po jego ustaniu. Zasiłek przysługuje również po ustaniu tytułu ubezpieczenia, jeżeli spełnione są warunki określone w art. 7 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tzn. ustawa zasiłkowa) i niezdolność do pracy wynika z późniejszych następstw zaistniałych w stanie zdrowia w związku ze stwierdzonym wcześniej wypadkiem przy pracy albo chorobą zawodową.

PRZYKŁAD: UBEZPIECZENIE Z JEDNEGO TYTUŁU
Pracownik był zatrudniony do 31 stycznia 2008 r. W okresie zatrudnienia na podstawie umowy o pracę jednocześnie prowadził działalność pozarolniczą, z tytułu której do 31 stycznia 2008 r. nie podlegał ubezpieczeniom społecznym. Do ubezpieczeń społecznych, w tym ubezpieczenia wypadkowego z tytułu prowadzenia działalności pozarolniczej, zgłosił się od 1 lutego 2008 r., po ustaniu zatrudnienia. Ubezpieczony stał się niezdolny do pracy 21 stycznia 2008 r. w wyniku wypadku przy pracy i był niezdolny do pracy do 21 marca 2008 r. Za okres od 21 do 31 stycznia 2008 r. otrzymał zasiłek chorobowy z ubezpieczenia wypadkowego z tytułu zatrudnienia, natomiast za okres od 1 lutego do 21 marca 2008 r. przysługuje mu zasiłek chorobowy z tytułu podlegania ubezpieczeniu wypadkowemu jako osoba prowadząca działalność pozarolniczą, ponieważ wypadek przy pracy miał miejsce w czasie ubezpieczenia wypadkowego, któremu ubezpieczony podlegał jako pracownik.

Wysokość świadczeń
Świadczenia w razie choroby z ubezpieczenia wypadkowego (zasiłek chorobowy i świadczenie rehabilitacyjne) przysługują w wysokości 100 proc. podstawy wymiaru, jeżeli przyczyną niezdolności do pracy jest wypadek przy pracy albo choroba zawodowa oraz jeśli niezdolność do pracy wynika z późniejszych następstw zaistniałych w stanie zdrowia w związku z wcześniej stwierdzonym wypadkiem przy pracy albo chorobą zawodową.
Jeżeli występują okoliczności uprawniające do zasiłku chorobowego z ubezpieczenia wypadkowego w wysokości 100 proc. podstawy wymiaru, a zasiłek przysługuje z więcej niż jednego tytułu, wówczas zasiłek chorobowy przysługuje w tej wysokości z każdego z tych tytułów (np. z tytułu równoczesnego zatrudnienia u dwóch pracodawców). Do zasiłku chorobowego z ubezpieczenia wypadkowego mają zastosowanie zasady obniżenia wysokości zasiłku o 25 proc. z powodu dostarczenia zaświadczenia lekarskiego po upływie siedmiu dni od daty jego otrzymania.
Podstawa wymiaru
Podstawę wymiaru świadczeń z tytułu choroby przysługujących pracownikowi z ubezpieczenia wypadkowego stanowi kwota będąca podstawą wymiaru składek na ubezpieczenie wypadkowe. W tym przypadku stosuje się odpowiednio zasady określone w rozdziale ósmym ustawy zasiłkowej. Podstawy wymiaru zasiłku z ubezpieczenia wypadkowego przysługującego u tego samego pracodawcy nie oblicza się na nowo, jeżeli w pobieraniu zasiłków - bez względu na ich rodzaj - nie było przerwy lub przerwa trwała krócej niż trzy miesiące kalendarzowe. Zasada ta ma odpowiednie zastosowanie także w przypadku, gdy przed przerwą w niezdolności do pracy pracownik pobierał zasiłek z ubezpieczenia chorobowego (lub wynagrodzenie, o którym mowa w art. 92 k.p.), a po przerwie zasiłek z ubezpieczenia wypadkowego. Znajdzie ona również zastosowanie w sytuacji nieprzerwanych okresów pobierania zasiłku z ubezpieczenia chorobowego (lub wynagrodzenia, o którym mowa w art. 92 k.p.) oraz zasiłku z ubezpieczenia wypadkowego.
Podstawę wymiaru świadczeń z tytułu choroby przysługujących ubezpieczonym, którzy nie są pracownikami, stanowi kwota będąca podstawą wymiaru składek na ubezpieczenie wypadkowe. Przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego:
■  członkom rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych,
■  osobom odbywającym służbę zastępczą,
■  osobom wykonującym pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, oraz osobom z nimi współpracującym,
■  osobom prowadzącym pozarolniczą działalność oraz osobom z nimi współpracującym,
■  osobom wykonującym odpłatnie pracę, na podstawie skierowania do pracy, w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania i duchownym,
stosuje się zasady określone w rozdziale 9 ustawy zasiłkowej.
W przypadku wyżej wymienionych grup ubezpieczonych przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego uwzględnia się zawsze przychód stanowiący podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie wypadkowe po odliczeniu kwoty odpowiadającej:
■  18,71 proc. podstawy wymiaru składki na to ubezpieczenie, jeżeli przychód obejmuje okres do 30 czerwca 2007 r.,
■  15,71 proc. podstawy wymiaru składki na to ubezpieczenie, jeżeli przychód obejmuje okres od 1 lipca do 31 grudnia 2007 r.,
■  13,71 proc. podstawy wymiaru składki na to ubezpieczenie, jeżeli przychód obejmuje okres po 31 grudnia 2007 r.
bez względu na to, czy ubezpieczony przystąpił do ubezpieczenia chorobowego czy też nie.
Przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego dla posłów i senatorów pobierających uposażenie, osób pobierających stypendia sportowe, słuchaczy Krajowej Szkoły Administracji Publicznej pobierających stypendia, osób pobierających stypendia w okresie odbywania szkolenia, stażu lub przygotowania zawodowego w miejscu pracy, na które zostały skierowane przez powiatowy urząd pracy lub inny podmiot kierujący oraz funkcjonariuszy służby celnej, stosuje się zasady określone w art. 46, 48 i 52 ustawy zasiłkowej. W przypadku tych ubezpieczonych, przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego, uwzględnia się przychód stanowiący podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie wypadkowe po odliczeniu kwoty odpowiadającej:
■  16,26 proc. podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie wypadkowe, jeżeli uwzględniany w podstawie wymiaru przychód obejmuje okres do 30 czerwca 2007 r.,
■  13,26 proc. podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie wypadkowe, jeżeli uwzględniany w podstawie wymiaru przychód obejmuje okres od 1 lipca do 31 grudnia 2007 r.,
■  11,26 proc. podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie wypadkowe, jeżeli uwzględniany w podstawie wymiaru przychód obejmuje okres po 31 grudnia 2007 r.
W sytuacji gdy przychód wyżej wymienionych ubezpieczonych, stanowiący podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie wypadkowe zostanie uzyskany w okresie od 1 lipca do 31 grudnia 2007 r., przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku przychód ten należy pomniejszyć o kwotę odpowiadającą 13,26 proc. podstawy wymiaru składek, nawet gdy przychód ten dotyczy okresu sprzed 1 lipca 2007 r. Zasadę tę należy stosować także do przychodu uzyskanego po 31 grudnia 2007 r., pomniejszając podstawę wymiaru składek o kwotę odpowiadająca 11,26 proc. tej podstawy wymiaru.
Jeżeli niezdolność do pracy powstanie w pierwszym miesiącu kalendarzowym ubezpieczenia wypadkowego w okresie do 30 czerwca 2007 r., podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowi, po odliczeniu kwoty odpowiadającej 16,26 proc. dla ubezpieczonych.:
■  będących słuchaczami Krajowej Szkoły Administracji Publicznej - kwota otrzymanego za ten miesiąc stypendium,
■  będących stypendystami sportowymi - kwota otrzymanego za ten miesiąc stypendium sportowego,
■  pobierających stypendia w okresie odbywania szkolenia, stażu lub przygotowania zawodowego w miejscu pracy, na które zostali skierowani przez powiatowy urząd pracy - kwota otrzymanego za ten miesiąc stypendium,
■  będących funkcjonariuszami służby celnej - kwota uposażenia za ten miesiąc, jaką funkcjonariusz otrzymałby, gdyby pracował pełny miesiąc.
Jeżeli niezdolność do pracy wyżej wymienionych ubezpieczonych powstanie w pierwszym miesiącu kalendarzowym ubezpieczenia wypadkowego w okresie:
■  od 1 lipca do 31 grudnia 2007 r. - podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowi odpowiednio kwota stypendium lub uposażenia, po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,26 proc.,
■  po 31 grudnia 2007 r. - podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowi odpowiednio kwota stypendium lub uposażenia, po odliczeniu kwoty odpowiadającej 11,26 proc.
Podstawa wymiaru zasiłku chorobowego z ubezpieczenia wypadkowego jest ustalana z uwzględnieniem podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie wypadkowe za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających powstanie niezdolności do pracy, jak również z faktycznego okresu ubezpieczenia, za pełne kalendarzowe miesiące ubezpieczenia, jeżeli niezdolność do pracy powstała przed upływem 12 miesięcy kalendarzowych.
W przypadku ubezpieczonego, który podlega ubezpieczeniu wypadkowemu oraz dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu, podstawy wymiaru zasiłku przed przerwą i po przerwie mogą się różnić, w związku z tym że:
■  podstawa wymiaru składek na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe podlega ograniczeniu do 250 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale, natomiast podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie wypadkowe takiemu ograniczeniu nie podlega,
■  okresy podlegania dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu i ubezpieczeniu wypadkowemu mogą być różne.
Jednorazowe odszkodowanie
Po zakończeniu leczenia i rehabilitacji dokonuje się oceny stopnia uszczerbku na zdrowiu oraz jego związku z wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową. Jeżeli wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej ubezpieczony doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu, przysługuje mu jednorazowe odszkodowanie. Za stały uszczerbek na zdrowiu uważa się takie naruszenie sprawności organizmu, które powoduje upośledzenie czynności organizmu i nie rokuje poprawy. Natomiast za długotrwały uszczerbek na zdrowiu uważa się takie naruszenie sprawności organizmu, które powoduje upośledzenie jego czynności na okres przekraczający sześć miesięcy. W tym przypadku jednak istnieje szansa na poprawę stanu zdrowia.
W sytuacji, gdy wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej nastąpił zgon ubezpieczonego albo rencisty, który był uprawniony do renty z ubezpieczenia wypadkowego, jednorazowe odszkodowanie przysługuje członkom jego rodziny. Należą do nich:
■  małżonek/małżonka, z wyjątkiem małżonka, z którym ubezpieczony pozostawał w orzeczonej separacji,
■  dzieci własne, dzieci drugiego małżonka, dzieci przysposobione oraz przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletniości wnuki, rodzeństwo i inne dzieci, w tym także w ramach rodziny zastępczej, spełniające w dniu śmierci ubezpieczonego lub rencisty warunki do uzyskania renty rodzinnej,
■  rodzice, osoby przysposabiające, macocha oraz ojczym, jeżeli w dniu śmierci ubezpieczonego lub rencisty prowadzili z nim wspólne gospodarstwo domowe albo gdy ubezpieczony lub rencista bezpośrednio przed śmiercią przyczyniał się do ich utrzymania albo jeżeli ustalone zostało wyrokiem lub ugodą sądową prawo do alimentów z jego strony.
Wysokość kwot jednorazowych odszkodowań ogłasza minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego w Dzienniku Urzędowym RP Monitor Polski. Począwszy od 1 kwietnia 2007 r. jednorazowe odszkodowanie przysługuje w wysokości 20 proc. przeciętnego wynagrodzenia za każdy procent stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu.
W okresie od 1 kwietnia 2007 r. do 31 marca 2008 r. kwoty jednorazowych odszkodowań z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej wynoszą:
■  495 zł za każdy procent stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu,
■  495 zł za każdy procent stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu, z tytułu zwiększenia tego uszczerbku co najmniej o 10 punktów procentowych,
■  8670 zł z tytułu orzeczenia całkowitej niezdolności do pracy oraz niezdolności do samodzielnej egzystencji ubezpieczonego,
■  8670 zł z tytułu orzeczenia całkowitej niezdolności do pracy oraz niezdolności do samodzielnej egzystencji wskutek pogorszenia się stanu zdrowia rencisty,
■  44 590 zł, gdy do jednorazowego odszkodowania uprawniony jest małżonek lub dziecko zmarłego ubezpieczonego lub rencisty,
■  22 295 zł, gdy do jednorazowego odszkodowania uprawniony jest członek rodziny zmarłego ubezpieczonego lub rencisty inny niż małżonek lub dziecko,
■  44 590 zł, gdy do jednorazowego odszkodowania uprawnieni są równocześnie małżonek i jedno lub więcej dzieci zmarłego ubezpieczonego lub rencisty oraz 8670 zł z tytułu zwiększenia tego odszkodowania przysługującego na każde z tych dzieci,
■  44 590 zł, gdy do jednorazowego odszkodowania uprawnionych jest równocześnie dwoje lub więcej dzieci zmarłego ubezpieczonego lub rencisty oraz 8670 zł z tytułu zwiększenia tego odszkodowania przysługującego małżonkowi lub dzieciom,
■  8670 zł, gdy obok małżonka lub dzieci do jednorazowego odszkodowania uprawnieni są równocześnie inni członkowie rodziny zmarłego ubezpieczonego lub rencisty; każdemu z nich przysługuje ta kwota, niezależnie od odszkodowania przysługującego małżonkowi lub dzieciom,
■  22 295 zł, gdy do jednorazowego odszkodowania uprawnieni są tylko członkowie rodziny inni niż małżonek lub dzieci zmarłego ubezpieczonego lub rencisty oraz 8670 zł z tytułu zwiększenia tego odszkodowania przysługującego na drugiego i każdego następnego uprawnionego.
Renta z tytułu niezdolności do pracy
Ubezpieczonemu, który stał się częściowo lub całkowicie niezdolny do pracy wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej, przysługuje renta, której wysokość ustala się na zasadach określonych w ustawie o emeryturach i rentach z FUS. Renta z tytułu niezdolności do pracy wynosi:
■  24 proc. kwoty bazowej,
■  po 1,3 proc. podstawy wymiaru za każdy rok okresów składkowych - z uwzględnieniem pełnych miesięcy,
■  po 0,7 proc. podstawy wymiaru za każdy rok okresów nieskładkowych - z uwzględnieniem pełnych miesięcy,
■  po 0,7 proc. podstawy wymiaru za każdy rok okresu brakującego do pełnych 25 lat okresów składkowych oraz nieskładkowych, przypadających od dnia zgłoszenia wniosku o rentę do dnia, w którym rencista ukończyłby 60 lat, tzw. staż hipotetyczny.
Renta z tytułu niezdolności do pracy i renta szkoleniowa spowodowane wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową nie mogą być niższe niż:
■  60 proc. podstawy wymiaru renty - dla osoby częściowo niezdolnej do pracy,
■  80 proc. podstawy wymiaru renty - dla osoby całkowicie niezdolnej do pracy,
■  100 proc. podstawy wymiaru renty - dla osoby uprawnionej do renty szkoleniowej,
■  120 proc. kwoty najniższej odpowiedniej renty z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej ogólnym stanem zdrowia.
Podstawa wymiaru renty z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem lub chorobą zawodową może być ustalona od wysokości wskaźnika podstawy wymiaru wyższego niż 250 proc. W przypadku jednak dokonania wyliczeń z wykorzystaniem wyższego niż 250 proc. wskaźnika wysokości podstawy wymiaru renty nie obowiązują określone wyżej gwarancje dotyczące tego, iż renta nie może być niższa niż określony procent podstawy jej wymiaru.
Dodatek pielęgnacyjny
Osobie, która jest uprawniona do renty z ubezpieczenia wypadkowego, przysługuje dodatek pielęgnacyjny na zasadach i w wysokości określonej w ustawie o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Dodatek ten wynosi obecnie 153,19 zł.
Renta rodzinna
Renta rodzinna przysługuje uprawnionym członkom rodziny po ubezpieczonym, który zmarł wskutek następstw wypadku przy pracy lub choroby zawodowej lub renciście uprawnionym do renty z ubezpieczenia wypadkowego. Osoby te nabywają prawo do renty rodzinnej, jeżeli spełnią warunki określone w ustawie o emeryturach i rentach z FUS.
Renta rodzinna przysługuje w wysokości:
■  85 proc. świadczenia, jakie przysługiwałoby zmarłemu, jeżeli do renty rodzinnej uprawniona jest jedna osoba,
■  90 proc. świadczenia, jakie przysługiwałoby zmarłemu, jeżeli do renty rodzinnej uprawnione są dwie osoby,
■  95 proc. świadczenia, jakie przysługiwałoby zmarłemu, jeżeli do renty rodzinnej uprawnione są trzy lub więcej osób.
Renta rodzinna wypadkowa nie może być niższa niż 120 proc. kwoty najniższej odpowiedniej renty z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej ogólnym stanem zdrowia, przewidzianej w przepisach o emeryturach i rentach z FUS.
Podstawę obliczenia wysokości renty rodzinnej stanowi renta rodzinna dla osoby całkowicie niezdolnej do pracy w związku z wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową.
Dodatek do renty rodzinnej
Jeżeli do renty rodzinnej z ubezpieczenia wypadkowego jest uprawniona sierota zupełna, wówczas ma ona prawo do dodatku na zasadach i w wysokości określonej w ustawie o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Dodatek ten wynosi obecnie 287,93 zł.
Brak prawa do świadczeń z ubezpieczenia wypadkowego
Ubezpieczony nie ma prawa do świadczeń z ubezpieczenia wypadkowego, jeżeli:
■  wyłączną przyczyną wypadku było udowodnione naruszenie przez niego przepisów dotyczących ochrony życia i zdrowia, spowodowane przez niego umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa,
■  będąc w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środków odurzających lub substancji psychotropowych przyczynił się w znacznym stopniu do spowodowania wypadku.
Gdy zachodzi uzasadnione przypuszczenie, że w chwili wypadku przy pracy ubezpieczony był nietrzeźwy lub był pod wpływem środków odurzających lub psychotropowych, płatnik składek kieruje go na badanie w celu ustalenia zawartości alkoholu lub tych środków w organizmie. Ubezpieczony ma obowiązek poddać się temu badaniu, a jeżeli odmówi lub przez swoje zachowanie uniemożliwi jego przeprowadzenie, wówczas świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego nie przysługują. Przyznanie prawa do świadczeń może nastąpić, jeśli ubezpieczony udowodni, że miały miejsce przyczyny uniemożliwiające poddanie się temu badaniu.
Jeżeli zachodzą okoliczności, z powodu których ubezpieczony nie ma prawa do świadczeń z tytułu niezdolności do pracy z powodu choroby z ubezpieczenia wypadkowego, osobom objętym ubezpieczeniem chorobowym przysługuje prawo do świadczeń z ubezpieczenia chorobowego na zasadach określonych ustawą zasiłkową.
Świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego nie przysługują za okresy niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową, za które ubezpieczony zachowuje prawo do wynagrodzenia, uposażenia, stypendium lub innego świadczenia przysługującego za czas niezdolności do pracy na podstawie odrębnych przepisów. Okresy te wliczane są jednak do okresu zasiłkowego, o którym mowa w art. 8 ustawy zasiłkowej oraz do okresu wypłaty świadczenia rehabilitacyjnego, o którym mowa w art. 18 tej ustawy. Dotyczy to tych grup pracowników, którzy na mocy przepisów szczególnych zachowują prawo do wynagrodzenia za okresy niezdolności w pracy, a także:
■  osób pobierających stypendium w okresie odbywania stażu, przygotowania zawodowego w miejscu pracy, na które zostały skierowane przez powiatowy urząd pracy lub inny podmiot kierujący,
■  osób pobierających stypendia sportowe,
■  słuchaczy Krajowej Szkoły Administracji Publicznej pobierających stypendia,
■  posłów i senatorów pobierających uposażenie.
Powyższe osoby zachowują prawo do otrzymywanych świadczeń także w okresie nieobecności w pracy spowodowanej chorobą. W przypadku tych ubezpieczonych zasiłek chorobowy lub świadczenie rehabilitacyjne z ubezpieczenia wypadkowego może przysługiwać jedynie za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia wypadkowego. Prawo do zasiłku chorobowego lub świadczenia rehabilitacyjnego po ustaniu tytułu ubezpieczenia wypadkowego przysługuje na zasadach przewidzianych dla świadczeń przysługujących po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego.
Zadłużenie z tytułu składek
Świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego należne osobom prowadzącym pozarolniczą działalność i osobom z nimi współpracującym oraz duchownym, będącym płatnikami składek na własne ubezpieczenie oraz członkom ich rodzin, nie przysługują w razie występowania w dniu wypadku przy pracy lub w dniu złożenia wniosku o przyznanie świadczeń z tytułu choroby zawodowej, zadłużenia z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne na kwotę przekraczającą 6,60 zł. Świadczenia nie przysługują do czasu spłaty całości zadłużenia. Jeżeli spłata całości zadłużenia nastąpi w ciągu sześciu miesięcy od dnia wypadku albo odpowiednio od dnia złożenia wniosku o przyznanie świadczeń z tytułu choroby zawodowej, wówczas ubezpieczonemu przysługuje świadczenie za cały okres orzeczonej niezdolności do pracy z tego tytułu. Natomiast jeżeli spłata całości zadłużenia nastąpi po upływie sześciu miesięcy od dnia wypadku lub od dnia złożenia wniosku o przyznanie świadczeń z tytułu choroby zawodowej, wtedy ubezpieczony nabywa prawo do świadczeń od dnia spłaty całości zadłużenia (prawo do świadczeń za okres przed tą datą ulega przedawnieniu). Okres orzeczonej niezdolności do pracy, za który prawo do świadczeń uległo przedawnieniu z powodu występowania zadłużenia z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, podlega wliczeniu do okresu zasiłkowego oraz okresu, przez który przysługuje świadczenie rehabilitacyjne.
W przypadku niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy stan zadłużenia ustala się zawsze na dzień wypadku. Dotyczy to w takim samym stopniu sytuacji, gdy niezdolność do pracy rozpoczęła się w dniu wypadku, jak i wówczas, gdy stwierdzono późniejsze następstwa w stanie zdrowia wynikające z wypadku przy pracy, który miał miejsce wcześniej.
W przypadku niezdolności do pracy spowodowanej chorobą zawodową stan zadłużenia ustala się na dzień złożenia wniosku o przyznanie świadczeń z tytułu choroby zawodowej. Dniem tym jest data wpływu zaświadczenia lekarskiego na druku ZUS ZLA, które obejmuje okres niezdolności do pracy spowodowanej chorobą zawodową. W przypadku nieprzerwanej niezdolności do pracy datą złożenia wniosku o świadczenie jest data wpływu pierwszego zaświadczenia lekarskiego na druku ZUS ZLA. ZUS odmawia przyznania świadczeń z ubezpieczenia wypadkowego w razie:
■  nieprzedstawienia protokołu powypadkowego albo karty wypadkowej,
■  nieuznania w protokole powypadkowym lub w karcie wypadku zdarzenia za wypadek przy pracy,
■  gdy protokół powypadkowy lub karta wypadku zawierają stwierdzenia bezpodstawne.
Zasady wypłaty świadczeń z ubezpieczenia wypadkowego
Kiedy wypłata
Ustalenia stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu i jego związku z wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową dokonuje lekarz orzecznik ZUS lub komisja lekarska. Przyznanie lub odmowa jednorazowego odszkodowania oraz ustalenie jego wysokości następuje w drodze decyzji ZUS. Decyzję wydaje się w ciągu 14 dni od dnia otrzymania orzeczenia i wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do jej wydania. Jeżeli w wyniku decyzji przyznano jednorazowe odszkodowanie, jego wypłata następuje w terminie 30 dni od daty wydania tej decyzji.
Renta z tytułu niezdolności do pracy, renta szkoleniowa, renta rodzinna i dodatek do renty rodzinnej dla sieroty zupełnej przysługują niezależnie od długości okresu ubezpieczenia wypadkowego oraz bez względu na datę powstania niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową. Przy ustalaniu prawa do tych świadczeń stosuje się odpowiednio przepisy ustawy o emeryturach i rentach z FUS.
Zasiłek chorobowy, zasiłek wyrównawczy i świadczenie rehabilitacyjne z ubezpieczenia wypadkowego płatnik składek wypłaca w terminach przyjętych dla wypłaty wynagrodzeń lub dochodów. Natomiast ZUS wypłaca na bieżąco, po stwierdzeniu uprawnień, nie później jednak niż w ciągu 30 dni od daty złożenia dokumentów niezbędnych do stwierdzenia uprawnień do zasiłków.
Zasiłek chorobowy lub świadczenie rehabilitacyjne z ubezpieczenia wypadkowego przysługujące ubezpieczonemu, u którego stwierdzono zaległość w opłacaniu składek na ubezpieczenia społeczne na kwotę przekraczającą 6,60 zł, powinny być wypłacone w ciągu 30 dni od dnia wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do ustalenia prawa do tych świadczeń, nie później jednak niż w ciągu 60 dni od daty spłaty całości zadłużenia.
Zasiłek chorobowy z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej chorobą zawodową wypłaca się po przedłożeniu przez ubezpieczonego decyzji państwowego inspektora sanitarnego stwierdzającej chorobę zawodową oraz udokumentowaniu zaświadczeniem lekarskim związku niezdolności do pracy z tą chorobą.
Zbieg ubezpieczeń
Jeżeli ubezpieczony podlega dwóm rodzajom ubezpieczenia jednocześnie - wypadkowemu i chorobowemu - a niezdolność do pracy jest spowodowana wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową i ubezpieczony spełnia warunki do uzyskania świadczeń z tytułu podlegania tym ubezpieczeniom, wówczas przysługują mu świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego. Jeśli jednak świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego nie przysługują, wówczas osobom objętym ubezpieczeniem chorobowym świadczenia przyznawane są na zasadach określonych w ustawie zasiłkowej. Oznacza to, że ubezpieczonemu przysługuje zasiłek chorobowy i świadczenie rehabilitacyjne z ubezpieczenia chorobowego, m.in. z uwzględnieniem art. 92 k.p. oraz art. 4, art. 11, art. 16 i art. 19 ustawy zasiłkowej, czyli zasad dotyczących:
■  wypłaty wynagrodzenia za okres choroby, jeżeli ubezpieczony będący pracownikiem nie wykorzystał jeszcze okresu 33 dni,
■  nabywania prawa do zasiłku chorobowego po upływie okresu wyczekiwania,
■  pozbawienia zasiłku chorobowego za okres pierwszych pięciu dni niezdolności do pracy, jeżeli niezdolność ta została spowodowana nadużyciem alkoholu,
■  wypłaty zasiłku w wysokości 80 proc. lub 70 proc. podstawy wymiaru zasiłku, jeśli nie będą miały miejsca okoliczności dające prawo do zasiłku w wysokości 100 proc. podstawy wymiaru,
■  wypłaty świadczenia rehabilitacyjnego w wysokości 90 proc. lub 75 proc. podstawy wymiaru, chyba że niezdolność do pracy przypada na okres ciąży i świadczenie przysługuje w wysokości 100 proc. podstawy wymiaru.
W razie zbiegu u jednej osoby prawa do kilku rent z ubezpieczenia wypadkowego wypłaca się rentę wyższą lub wybraną przez tę osobę. Zasada ta dotyczy także zbiegu do renty z ubezpieczenia wypadkowego oraz rent przysługujących na podstawie odrębnych przepisów.
Osobie uprawnionej do renty z tytułu niezdolności do pracy z ubezpieczenia wypadkowego oraz do emerytury na podstawie odrębnych przepisów wypłaca się w zależności od jej wyboru przysługującą rentę powiększoną o połowę emerytury lub emeryturę powiększoną o połowę renty. Zasada ta nie ma zastosowania, jeżeli osoba uprawniona osiąga przychód powodujący zawieszenie lub zmniejszenie świadczeń określony w ustawie o emeryturach i rentach z FUS.
Zawieszenie i zmniejszenie świadczeń
Należy pamiętać, że do osób uprawnionych do świadczeń wypadkowych ma również zastosowanie zasada zawieszania i zmniejszania świadczeń w przypadku osiągania przychodu na zasadach określonych dla ogółu świadczeniobiorców wynikających z ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Przychodem powodującym zawieszenie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem lub chorobą zawodową oraz renty rodzinnej wypadkowej albo zmniejszenie wysokości świadczeń jest przychód osiągany z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, w tym również wykonywanej za granicą. Za działalność podlegającą obowiązkowi ubezpieczenia społecznego uważa się zatrudnienie, służbę lub inną pracę zarobkową albo prowadzenie pozarolniczej działalności. Przychodem powodującym zawieszenie prawa do świadczeń lub zmniejszenie ich wysokości jest również zasiłek chorobowy, macierzyński i opiekuńczy oraz wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy, świadczenie rehabilitacyjne, zasiłek wyrównawczy i dodatek wyrównawczy. Za przychód osób prowadzących pozarolniczą działalność uważa się kwotę stanowiącą podstawę wymiaru składki na ubezpieczenia społeczne, a w przypadku nieopłacania składek na ubezpieczenia społeczne - kwotę zadeklarowaną, jednak nie niższą niż 60 proc. przeciętnego wynagrodzenia w poprzednim kwartale.
Prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem lub chorobą zawodową oraz renty rodzinnej wypadkowej podlega zawieszeniu w przypadku osiągania przychodu przekraczającego 130 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ostatnio ogłoszonego przez prezesa GUS. Natomiast w przypadku osiągania przychodu wyższego niż 70 proc., ale nieprzekraczającego 130 proc. tego wynagrodzenia, prawo do renty podlega zmniejszeniu. Zmniejszenie to jest równe kwocie, o jaką osiągany przychód przekracza 70 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, z tym że nie może być wyższe od kwoty maksymalnego zmniejszenia tych świadczeń, która od 1 marca 2006 r. wynosi:
■  413,37 zł - w przypadku emerytury i renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy,
■  310,05 zł - w przypadku renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy,
■  351,38 zł - w przypadku renty rodzinnej, do której uprawniona jest jedna osoba.
Zmniejszenie renty rodzinnej wypadkowej, do której uprawnionych jest kilka osób i jedna z tych osób (lub kilka) osiąga przychód w wysokości między 70 proc. a 130 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, następuje poprzez zmniejszenie części renty przysługującej osobie osiągającej przychód o kwotę przekroczenia, nie więcej niż o część maksymalnego zmniejszenia ustaloną proporcjonalnie do liczby osób uprawnionych. Jeżeli osiągany przychód nie przekracza 70 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, wówczas świadczenie przysługuje w pełnej wysokości. Osobie, która jest uprawniona do renty szkoleniowej i osiąga przychód - bez względu na jego wysokość - prawo do renty szkoleniowej nie przysługuje.
Przy zbiegu prawa do świadczeń osoba uprawniona do emerytury i renty z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej może pobierać emeryturę powiększoną o połowę renty lub rentę powiększoną o połowę emerytury pod warunkiem, że nie osiąga przychodu.
Osoba osiągająca przychód, bez względu na jego wysokość, może pobierać tylko jedno, wskazane przez siebie świadczenie, tj. rentę z tytułu niezdolności do pracy albo emeryturę. To wybrane świadczenie będzie podlegało rygorom zawieszalności na zasadach ogólnych.
Niemożność pobierania świadczeń obowiązuje tak długo, jak długo osoba uprawniona osiąga przychody. W przypadku zaprzestania osiągania przychodów i poinformowania o tym fakcie organu rentowego wypłata świadczeń w zbiegu zostanie wznowiona.
PODSTAWA PRAWNA
■  Art. 12 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2007 r. nr 11, poz. 74 z późn. zm.).
■  Art. 6-26 ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz.U. nr 199, poz. 1673 z późn. zm.).
■  Art. 7, art. 36 - 52, art. 62 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2005 r. nr 31, poz. 267 z późn. zm.).
■  Ustawa z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2004 r. nr 39, poz. 353 z późn. zm.).
ANETA MAJ<!--QuoteEnd--></div><!--QuoteEEnd-->
Gazeta Prawna 24.01.2008 r.

Badania profilaktyczne
<!--quoteo--><div class='quotetop'></div><div class='quotemain'><!--quotec-->Jakim badaniom profilaktycznym podlega pracownik? Czy badania te są obowiązkowe oraz jakie ewentualnie sankcje grożą pracownikowi, który nie podda się tym badaniom?

Przestrzeganie przepisów bhp jest podstawowym obowiązkiem pracownika. Pracownik ma obowiązek poddawać się badaniom wstępnym, okresowym, kontrolnym, innym zaleconym badaniom lekarskim oraz stosować się do wskazań lekarskich. Tak stanowi art. 211 pkt 5 K.p.
Badania profilaktyczne z pewnymi zastrzeżeniami wykonują m.in. lekarze, którzy posiadają specjalizację w dziedzinie medycyny pracy, medycyny przemysłowej, medycyny morskiej i tropikalnej, medycyny kolejowej, medycyny transportu, medycyny lotniczej lub higieny pracy. Wynika to z § 7 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzenia badań lekarskich… (Dz. U. nr 69, poz. 332 z późn. zm.).
Zgodnie z art. 229 K.p., wstępnym badaniom lekarskim podlegają osoby przyjmowane do pracy oraz pracownicy młodociani przenoszeni na inne stanowiska pracy i inni pracownicy przenoszeni na stanowiska pracy, na których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciążliwe. Badaniom tym nie podlegają osoby przyjmowane ponownie do pracy u danego pracodawcy na to samo stanowisko lub na stanowisko o takich samych warunkach pracy, na podstawie kolejnej umowy o pracę zawartej bezpośrednio po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniej umowy o pracę z tym pracodawcą.
Pracownik - po upływie okresu, na który lekarz wydał orzeczenie o braku przeciwwskazań zdrowotnych do pracy na określonym stanowisku pracy - podlega okresowym badaniom lekarskim. Ponadto pracownik, w przypadku niezdolności do pracy z powodu choroby trwającej dłużej niż 30 dni, podlega kontrolnym badaniom lekarskim w celu ustalenia zdolności do wykonywania pracy na dotychczasowym stanowisku.
Dodajmy, że pracodawca zatrudniający pracowników w warunkach narażenia na działanie substancji i czynników rakotwórczych lub pyłów zwłókniających ma obowiązek zapewnić okresowe badania lekarskie tym pracownikom także:
- po zaprzestaniu pracy w kontakcie z tymi substancjami, czynnikami lub pyłami,
- po rozwiązaniu stosunku pracy, jeżeli zainteresowana osoba zgłosi wniosek o objęcie takimi badaniami.
Wszystkie wymienione badania przeprowadza się na koszt pracodawcy. Ponadto pracodawca ponosi inne koszty profilaktycznej opieki zdrowotnej niezbędnej z uwagi na warunki pracy.
Ważne: Zarówno okresowe, jak i kontrolne badania lekarskie przeprowadza się w miarę możliwości w godzinach pracy. Za czas niewykonywania pracy w związku z przeprowadzanymi badaniami pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia.
W przypadku przejazdu pracownika na badania profilaktyczne do innej miejscowości, pracownikowi przysługują należności na pokrycie kosztów przejazdu według zasad obowiązujących przy podróżach służbowych.
Pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiegostwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku (art. 229 § 4 K.p.).
Jak wynika z powyższego, pracodawca ma bezwzględny obowiązek kierowania każdego kandydata do pracy na wstępne badania lekarskie. Natomiast każdy zatrudniony pracownik musi być kierowany na okresowe i kontrolne badania lekarskie. Przy czym kontrolne badania lekarskie są przeprowadzane w przypadku niezdolności do pracy z powodu choroby trwającej dłużej niż 30 dni. Pracownik stawiający się do pracy w związku z ustaniem przyczyny nieobecności nie ma jednak obowiązku dostarczenia orzeczenia lekarskiego o zdolności do pracy z własnej inicjatywy. Jeżeli stawi się do pracy i zgłosi gotowość jej wykonywania, obowiązek skierowania go na kontrolne badania lekarskie spoczywa na pracodawcy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 czerwca 2005 r., sygn. akt II PK 319/04, OSNP 2006/3-4/49). Odmowa przez pracownika poddania się badaniom może stanowić uzasadnioną przyczynę rozwiązania umowy o pracę za wypowiedzeniem, a nawet bez wypowiedzenia z winy pracownika w trybie art. 52 § 1 pkt 1 K.p. Takie stanowisko zajął również Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 10 maja 2000 r. (sygn. akt I PKN 642/99, OSNP 2001/20/619).<!--QuoteEnd--></div><!--QuoteEEnd-->
Ubezpieczenia i Prawo Pracy Nr 2 z 10.01.2008 r.

Uznanie zdarzenia za wypadek nie zależy od winy pracodawcy
<!--quoteo--><div class='quotetop'></div><div class='quotemain'><!--quotec-->Dla uznania zdarzenia za wypadek przy pracy nie ma znaczenia wina lub bezprawne działanie pracodawcy. Ważne jest natomiast to, by zdarzenie, które spowodowało wypadek, było nagłe, wywołane przyczyną zewnętrzną i miało związek z pracą.
Nie każdy wypadek przy pracy jest wynikiem naruszenia przepisów przez pracodawcę. Często jego przyczyną jest po prostu nieszczęśliwy zbieg okoliczności. W takiej sytuacji pracodawca często nie chce zakwalifikować tego zdarzenia jako wypadku przy pracy. Najczęściej stwierdza on, że nie ponosi żadnej winy za wypadek albo że wypadek nie wynika z jego zaniedbania. Takie argumenty są jednak pozbawione słuszności. Wina lub bezprawne działanie pracodawcy nie są bowiem przesłanką uznania zdarzenia za wypadek przy pracy.
Zgodnie z definicją wypadku przy pracy, zawartą w art. 3 ust. 1-3 ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz.U. nr 199, poz. 1673 z późn. zm.), za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą w czasie jej wykonywania (także w czasie podróży służbowej lub przy wykonywaniu zadań zleconych przez zakładową organizację związkową). Przepis art. 2 pkt 13 ustawy definiuje uraz jako uszkodzenie tkanek ciała lub narządów człowieka wskutek działania czynnika zewnętrznego. Uszkodzenie takie nie musi być widoczne od razu, może być również stwierdzone w wyniku późniejszego badania lekarskiego. Ustawa nie zawiera natomiast definicji nagłego charakteru zdarzenia i przyczyny zewnętrznej. Odpowiedzi na to pytanie należy szukać w orzecznictwie Sądu Najwyższego oraz wypowiedziach doktryny.
Z przepisów nie wynika więc, aby za wypadek przy pracy można było uznać tylko takie zdarzenie, które jest skutkiem naruszenia przepisów lub bezprawnym działaniem pracodawcy. Nawet jeśli pracodawca i pracownik nie naruszyli żadnych przepisów lub zasad bezpieczeństwa, zdarzenie będzie uznane za wypadek przy pracy, jeżeli spełnione są przesłanki wskazane w art. 3 ust. 1-3 ustawy.
Wypadkiem przy pracy będzie również zdarzenie, które jest skutkiem naruszenia przepisów, zasad bezpieczeństwa lub regulaminu pracy przez samego pracownika. Wina pracownika nie wyklucza uznania zdarzenia za wypadek przy pracy. Teza taka budzi zrozumiały sprzeciw u pracodawców, jednakże nie budzi ona wątpliwości w orzecznictwie. Sąd Najwyższy w wyrok z 15 maja 2001 r. (II UKN 392/00, OSNP 2003/2/46) stwierdził, że okoliczność, iż do zdarzenia doszło na skutek nieostrożności kierowcy samochodu i popełnionych przez niego błędów w czasie jazdy, nie ma znaczenia dla oceny, że było ono wypadkiem przy pracy, jeżeli miało charakter nagły i pozostawało w związku z wykonywaną pracą.
Kwestia winy pracownika będzie miała natomiast istotne znaczenie wówczas, gdy w związku z wypadkiem będzie domagał się wypłaty świadczeń pieniężnych. Artykuł 21 ust. 1 i 2 ustawy przewiduje, że pracownik nie ma prawa do świadczeń (np. jednorazowe odszkodowanie), gdy jest wyłącznie winny wypadku, jak również, gdy w znacznym stopniu przyczynił się do wypadku, będąc nietrzeźwym lub pod wpływem środków odurzających. Wina pracownika będzie również brana pod uwagę, gdy na podstawie przepisów k.c. pracownik będzie domagał się od pracodawcy zapłaty uzupełniającego odszkodowania.

ALINA GIŻEJOWSKA radca prawny, partner w Kancelarii A. Sobczyk & Współpracownicy w Krakowie<!--QuoteEnd--></div><!--QuoteEEnd-->
Gazeta Prawna 13.03.2008 r.

Co grozi za dopuszczenie pracownika do pracy bez zaświadczenia lekarskiego
<!--quoteo--><div class='quotetop'></div><div class='quotemain'><!--quotec-->Pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku. Co grozi pracodawcy, który nie zadbał, aby pracownik poddał się badaniom lekarskim? Jakie konsekwencje grożą pracownikowi, który pomimo otrzymania skierowania na badania nie przeprowadził ich?

Pracodawca, który dopuszcza do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy, narusza przepisy o bezpieczeństwie i higienie pracy. Naruszenie to jest wykroczeniem, które zagrożone jest grzywną od 1 tys. do 30 tys. zł. Kara grzywny może być nałożona przez inspektora pracy w ramach postępowania mandatowego lub przez sąd rejonowy w postępowaniu zwyczajnym. Co do zasady kara grzywny w postępowaniu mandatowym wynosi do 500 zł, ale zgodnie z art. 96 par. 1b k.p. w. inspektor pracy może nałożyć grzywnę w wysokości do 5 tys. zł, jeśli ukarany co najmniej dwukrotnie za wykroczenie przeciwko prawom pracownika określone w kodeksie pracy popełnia takie wykroczenie w ciągu dwóch lat od dnia ostatniego ukarania. Ukaraniu podlega ten, kto jest odpowiedzialny za stan bhp. Może nim być np. osoba działająca w imieniu pracodawcy lub osoba mająca kompetencje do egzekwowania przestrzegania przepisów bhp przez pracowników.

Ponadto pracodawca, który dopuścił do pracy pracownika bez aktualnych badań lekarskich, może być narażony na odpowiedzialność odszkodowawczą, jeśli taki pracownik ulegnie wypadkowi przy pracy. W myśl orzecznictwa Sądu Najwyższego dopuszczenie do pracy bez aktualnego orzeczenia lekarskiego może być bowiem uznane za zewnętrzną przyczynę wypadku (por. wyrok SN z 7 lutego 2006 r., I UK 192/2005).

Zgodnie z art. 211 pkt 5 k.p. poddawanie się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom lekarskim należy do podstawowych obowiązków pracownika. Konsekwencją zakwalifikowania obowiązku poddania się badaniom jako podstawowego obowiązku pracownika jest to, że zawinione (z winy umyślnej lub rażącego niedbalstwa) niewykonanie przez pracownika zgodnego z prawem polecenia poddania się kontrolnym badaniom lekarskim, jako naruszające obowiązek wykonania polecenia dotyczącego pracy, może stanowić podstawę niezwłocznego rozwiązania umowy o pracę na podstawie art. 52 par. 1 pkt 1 k.p. (wyrok SN z 10 maja 2000 r., I PKN 642/1999). Za uchylanie się od badań lekarskich pracownik może być też pociągnięty do odpowiedzialności porządkowej. Zgodnie z art. 108 k.p. za nieprzestrzeganie przepisów bhp pracodawca może bowiem nałożyć na pracownika karę upomnienia, nagany lub karę pieniężną.

AGNIESZKA LECHMAN-FILIPIAK - radca prawny Kancelaria Linklaters<!--QuoteEnd--></div><!--QuoteEEnd-->
Gazeta Prawna 11.04.2008 r.

Refundacja kosztów zakupu szkieł kontaktowych
<!--quoteo--><div class='quotetop'></div><div class='quotemain'><!--quotec-->
Od wielu lat noszę okulary, jednak ostatnio lekarz zalecił mi noszenie szkieł kontaktowych. Czy zakup takich szkieł może być dofinansowany przez pracodawcę? Dodaję, że obowiązujący w moim zakładzie pracy regulamin przewiduje taką refundację, ale w odniesieniu do okularów, a nie szkieł kontaktowych.

Kwestia zwrotu kosztów zakupu przez pracownika szkieł kontaktowych nie została uregulowana wprost w przepisach prawa pracy. Dotychczas obowiązujące w tym zakresie regulacje, tj. rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 grudnia 1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe (Dz. U. nr 148, poz. 973), odnosi się do refundacji zakupu przez pracownika okularów korygujących wzrok. Na podstawie § 8 ust. 2 powyższego aktu prawnego, pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom okulary korygujące wzrok, zgodne z zaleceniem lekarza, jeżeli wyniki badań okulistycznych przeprowadzonych w ramach profilaktycznej opieki zdrowotnej wykażą potrzebę ich stosowania podczas pracy przy obsłudze monitora ekranowego. Wskazany przepis stanowi prawną podstawę do zwrotu przez pracodawcę (w wysokości określonej przez przepisy zakładowe lub odrębne) kosztu zakupu szkieł korygujących. W zdecydowanej większości przypadków refundacja dotyczy zakupu przez pracownika okularów.

W ostatnim okresie daje się jednak zauważyć coraz częstsze stosowanie szkieł kontaktowych. Bywają one zalecane przez lekarzy medycyny pracy w związku z przeprowadzanymi badaniami profilaktycznymi. Szkła tego typu nie są uwzględnione w przepisach rozporządzenia. Nie wydaje się to jednak przeszkodą do zrefundowania przez pracodawcę kosztów zakupu szkieł kontaktowych. W przypadku, gdy ich używanie jest zalecone przez lekarza w następstwie przeprowadzonych badań profilaktycznych, szkła kontaktowe należy potraktować analogicznie do okularów, o których mowa w § 8 ww. rozporządzenia. Oba te typy szkieł spełniają bowiem funkcję korygującą wzrok.

W tym miejscu należy wspomnieć o Dyrektywie 90/270/EWG w sprawie minimalnych wymagań w dziedzinie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia przy pracy z urządzeniami wyposażonymi w monitory ekranowe. Zgodnie z dyrektywą, pracodawca zapewnia pracownikowi urządzenia korygujące wzrok, o ile potrzeba stosowania ich w czasie pracy przy monitorze zostanie stwierdzona w czasie badań okulistycznych. Jednocześnie przepisy tego aktu nie precyzują o jakiego rodzaju urządzenia korygujące wzrok chodzi. Należy więc przyjąć, iż przepisy dyrektywy obejmują nie tylko szkła korygujące w formie konwencjonalnej, ale również szkła kontaktowe.

Reasumując: Pracodawca powinien zrefundować koszt zakupu szkieł kontaktowych, jeżeli zostały one zalecone przez lekarza przeprowadzającego profilaktyczne badania pracowników.

Sygnalizujemy jednocześnie, iż w takim wypadku celowa byłaby zmiana obowiązujących w zakładzie przepisów zakładowych, poprzez uwzględnienie zwrotu kosztów (w wysokości określonych w tych przepisach) zakupu szkieł kontaktowych w przypadkach uzasadnionych wskazaniami lekarskimi.<!--QuoteEnd--></div><!--QuoteEEnd-->
Biuletyn Informacyjny dla Służb Ekonomiczno - Finansowych nr 20 z dnia 2008-07-10

Jakie oświetlenie trzeba zapewnić w poszczególnych pomieszczeniach i miejscach pracy?
<!--quoteo--><div class='quotetop'></div><div class='quotemain'><!--quotec-->
Pomieszczenia pracy i ich wyposażenie powinny zapewniać pracownikom bezpieczne i higieniczne warunki pracy. W szczególności w pomieszczeniach pracy należy zapewnić oświetlenie naturalne i sztuczne, odpowiednią temperaturę, wymianę powietrza oraz zabezpieczenie przed wilgocią, niekorzystnymi warunkami cieplnymi i nasłonecznieniem, drganiami oraz innymi czynnikami szkodliwymi dla zdrowia i uciążliwościami.

Przepisy przewidują, że w pomieszczeniach stałej pracy należy zapewnić oświetlenie dzienne, chyba że jest to niemożliwe lub niewskazane ze względu na technologię produkcji, a na stosowanie oświetlenia wyłącznie elektrycznego pracodawca uzyskał zgodę właściwego państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego wydaną w porozumieniu z okręgowym inspektorem pracy. Uzyskanie zgody na lokalizację pomieszczeń pracy poniżej poziomu terenu (w miejscu pozbawionym dostępu do światła dziennego) nie wymaga jednak dodatkowo zgody na stosowanie oświetlenia sztucznego w tych pomieszczeniach.

Pomieszczeniem pracy jest pomieszczenie przeznaczone na pobyt pracowników, w którym wykonywana jest praca. Nie uważa się za przeznaczone na pobyt pracowników pomieszczeń, w których:

łączny czas przebywania tych samych pracowników w ciągu jednej zmiany roboczej jest krótszy niż 2 godziny, a wykonywane czynności mają charakter dorywczy bądź praca polega na krótkotrwałym przebywaniu związanym z dozorem albo konserwacją urządzeń lub utrzymaniem czystości i porządku,  mają miejsce procesy technologiczne nie pozwalające na zapewnienie odpowiednich warunków przebywania pracowników w celu ich obsługi, bez zastosowania środków ochrony indywidualnej i zachowania specjalnego reżimu organizacji pracy,

jest prowadzona hodowla roślin lub zwierząt, niezależnie od czasu przebywania w nich pracowników zajmujących się obsługą

Przez pomieszczenie stałej pracy rozumie się zaś pomieszczenie pracy, w którym łączny czas przebywania tego samego pracownika w ciągu jednej doby przekracza 4 godziny.

Oświetlenie dzienne na poszczególnych stanowiskach pracy powinno być dostosowane do rodzaju wykonywanych prac i wymaganej dokładności oraz powinno spełniać wymagania określone w Polskiej Normie. Stanowiskiem pracy jest zaś przestrzeń pracy, wraz z wyposażeniem w środki i przedmioty pracy, w której pracownik lub zespół pracowników wykonuje pracę.
Niezależnie od oświetlenia dziennego w pomieszczeniach pracy należy zapewnić oświetlenie elektryczne o parametrach zgodnych z Polskimi Normami.

Stosunek wartości średnich natężenia oświetlenia w pomieszczeniach sąsiadujących ze sobą, przez które odbywa się komunikacja wewnętrzna, nie powinien być większy niż 5 do 1. Przy wyjściu z pomieszczeń, w których ze względów technologicznych praca jest wykonywana w ciemności (np. ciemnie optyczne), powinny być zapewnione warunki umożliwiające stopniową adaptację wzroku.

W pomieszczeniach i miejscach pracy, w których w razie awarii oświetlenia mogą wystąpić zagrożenia dla życia lub zdrowia pracowników, należy zapewnić oświetlenie awaryjne spełniające wymagania określone w odrębnych przepisach i Polskich Normach.

Jak powinny być przygotowane instalacje oświetleniowe?

Instalacje oświetleniowe w pomieszczeniach, w których znajdują się miejsca pracy (tzn. miejsca wyznaczone przez pracodawcę, do których pracownik ma dostęp w związku z wykonywaniem pracy), oraz w korytarzach powinny być dobrane i wykonane tak, aby nie narażały pracownika na wypadek powodowany rodzajem zainstalowanego oświetlenia.

Jakie okna powinny być w miejscu pracy?

Okna, świetliki i naświetla w pomieszczeniach pracy o dużej wilgotności powietrza powinny być wykonane w sposób zapobiegający skraplaniu się w nich pary wodnej. W przypadku szczególnie dużego zaparowania pomieszczenia i możliwości spadania kropel wody na stanowisko pracy należy zainstalować rynienki lub inne urządzenia odprowadzające wodę z okien, świetlików i naświetli.

Szyby w oknach i świetlikach powinny być czyste oraz przepuszczać dostateczną ilość światła. Do mycia okien i świetlików powinien być zapewniony dogodny i bezpieczny dostęp.

Okna i świetliki powinny być wyposażone w odpowiednie urządzenia eliminujące nadmierne operowanie promieni słonecznych padających na stanowiska pracy.

Okna i świetliki, przeznaczone do wietrzenia pomieszczeń, należy wyposażyć w urządzenia pozwalające na otwieranie ich w sposób łatwy i bezpieczny z poziomu podłogi oraz ustawienie części otwieranych w pożądanym położeniu.

Podstawa prawna:

Rozporządzenie Ministra Pracy i polityki Społecznej dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (t.j. Dz. U. 2003 r., Nr 169, poz. 1650, ze zm.)<!--QuoteEnd--></div><!--QuoteEEnd-->

Jakie ogrzewanie i wentylację należy zapewnić w pomieszczeniach pracy?
<!--quoteo--><div class='quotetop'></div><div class='quotemain'><!--quotec-->
Jaką temperaturę należy zapewnić w pomieszczeniach pracy?

W pomieszczeniach pracy należy zapewnić temperaturę odpowiednią do rodzaju wykonywanej pracy (metod pracy i wysiłku fizycznego niezbędnego do jej wykonania) nie niższą niż 14°C (287 K), chyba że względy technologiczne na to nie pozwalają. W pomieszczeniach pracy, w których jest wykonywana lekka praca fizyczna, i w pomieszczeniach biurowych temperatura nie może być niższa niż 18°C (291 K).

Pomieszczenia i stanowiska pracy powinny być zabezpieczone przed nie kontrolowaną emisją ciepła w drodze promieniowania, przewodzenia i konwekcji oraz przed napływem chłodnego powietrza z zewnątrz.

Jaka wentylacja powinna być w pomieszczeniach pracy?

W pomieszczeniach pracy powinna być zapewniona wymiana powietrza wynikająca z potrzeb użytkowych i funkcji tych pomieszczeń, bilansu ciepła i wilgotności oraz zanieczyszczeń stałych i gazowych.

W pomieszczeniach pracy, w których wydzielają się substancje szkodliwe dla zdrowia, powinna być zapewniona taka wymiana powietrza, aby nie były przekraczane wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń tych substancji. Wymagania dotyczące parametrów powietrza w pomieszczeniach pracy określają odrębne przepisy i Polskie Normy.

Natomiast w pomieszczeniach pracy, w których następuje wydzielanie się ciepła przez promieniowanie w ilości przekraczającej na stanowiskach pracy 2500 (kJ×godz./m2), należy stosować nawiewną wentylację miejscową. Parametry nawiewanego powietrza powinny spełniać wymagania dla mikroklimatu gorącego, określone w przepisach w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy.  

Urządzenia lub ich części, z których mogą wydzielać się szkodliwe gazy, pary lub pyły, powinny być zhermetyzowane. W razie niemożliwości zhermetyzowania, urządzenia te powinny być wyposażone w miejscowe wyciągi.

Powietrze doprowadzane do pomieszczeń pracy z zewnątrz przy zastosowaniu klimatyzacji lub wentylacji mechanicznej powinno być oczyszczone z pyłów i substancji szkodliwych dla zdrowia. Klimatyzacja lub wentylacja nie może powodować przeciągów, wyziębienia lub przegrzewania pomieszczeń pracy. Nie dotyczy to wentylacji awaryjnej. Strumień powietrza pochodzący z urządzeń wentylacji nawiewnej nie powinien być skierowany bezpośrednio na stanowisko pracy.
Maksymalna temperatura nawiewanego powietrza nie powinna przekraczać 70°C (343 K) przy nawiewie powietrza na wysokości nie mniejszej niż 3,5 m od poziomu podłogi stanowiska pracy i 45°C (318 K) - w pozostałych przypadkach. W pomieszczeniach pracy, w których występują łatwo palne lub niebezpieczne pod względem wybuchowym pyły, gazy lub pary, maksymalna temperatura nawiewanego powietrza powinna być zgodna z przepisami w sprawie ochrony przeciwpożarowej.

W razie zastosowania systemu klimatyzacji lub wentylacji mechanicznej należy zapewnić:

odpowiednią konserwację urządzeń i instalacji klimatyzacyjnych i wentylacyjnych w celu niedopuszczenia do awarii,

stosowanie środków mających na celu ograniczenie natężenia i rozprzestrzeniania się hałasu i drgań powodowanych pracą urządzeń klimatyzacyjnych i wentylacyjnych.  

Jeśli w związku z wydzielaniem się w procesie pracy substancji szkodliwych dla zdrowia awaria wentylacji może zagrażać zdrowiu pracowników, należy zastosować system kontrolny sygnalizujący stan zagrożenia.

Przy stosowaniu w pomieszczeniach pracy wentylacji mechanicznej z recyrkulacją powietrza ilość powietrza świeżego nie powinna być mniejsza niż 10% ogólnej ilości wymienianego powietrza. W powietrzu wprowadzanym do pomieszczeń pracy przy stosowaniu recyrkulacji zanieczyszczenie czynnikami szkodliwymi dla zdrowia nie powinno przekraczać poziomu, przy którym suma stosunków stężeń poszczególnych substancji do odpowiadających im wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń przekracza 0,3. Recyrkulacja powietrza nie powinna być stosowana w pomieszczeniach pracy, w których występują szkodliwe czynniki biologiczne, czynniki chemiczne stwarzające zagrożenia określone w przepisach w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy związanej z występowaniem w miejscu pracy czynników chemicznych, materiały wydzielające nieprzyjemne lub uciążliwe zapachy albo możliwe jest nagłe zwiększenie stężenia niebezpiecznych substancji chemicznych, a także w przestrzeniach zagrożonych wybuchem.

Podstawa prawna:

Rozporządzenie Ministra Pracy i polityki Społecznej dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (t.j. Dz. U. 2003 r., Nr 169, poz. 1650, ze zm.)<!--QuoteEnd--></div><!--QuoteEEnd-->

Dyrektywa Rady z dnia 29 maja 1990 r. w sprawie minimalnych wymagań w dziedzinie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia przy pracy z urządzeniami wyposażonymi w monitory ekranowe (piąta dyrektywa szczegółowa w rozumieniu art. 16 ust. 1 dyrektywy 87/391/EWG)

Dz.U. L 156 z 21.6.1990, str. 14—18 (ES, DA, DE, EL, EN, FR, IT, NL, PT)
Polskie wydanie specjalne Rozdział 05 Tom 01 P. 391 - 395

<!--quoteo--><div class='quotetop'></div><div class='quotemain'><!--quotec--> Dyrektywa Rady

z dnia 29 maja 1990 r.

w sprawie minimalnych wymagań w dziedzinie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia przy pracy z urządzeniami wyposażonymi w monitory ekranowe (piąta dyrektywa szczegółowa w rozumieniu art. 16 ust. 1 dyrektywy 87/391/EWG)

(90/270/EWG)

RADA WSPÓLNOT EUROPEJSKICH,

uwzględniając Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą, w szczególności jego art. 118a,

uwzględniając wniosek Komisji [1], sporządzony po konsultacji z Komitetem Doradczym ds. Bezpieczeństwa, Higieny i Ochrony Zdrowia w Miejscu Pracy,

we współpracy z Parlamentem Europejskim [2],

uwzględniając opinię Komitetu Ekonomiczno-Społecznego [3],

a także mając na uwadze, co następuje:

artykuł 118a Traktatu stanowi, iż Rada przyjmuje w drodze dyrektyw minimalne wymagania mające na celu poprawę warunków, w szczególności środowiska pracy, w celu zapewnienia wyższego poziomu ochrony bezpieczeństwa i zdrowia pracowników;

na mocy tego artykułu dyrektywy te unikają nakładania administracyjnych, finansowych i prawnych ograniczeń, które utrudniałyby tworzenie i rozwój małych i średnich przedsiębiorstw;

komunikat Komisji w sprawie jej programu w zakresie ochrony zdrowia, bezpieczeństwa i higieny w miejscu pracy [4] przewiduje przyjęcie środków w odniesieniu do nowych technologii; Rada uwzględniła to w swojej rezolucji z dnia 21 grudnia 1987 r. w sprawie ochrony zdrowia, bezpieczeństwa i higieny pracy [5];

zgodność z minimalnymi wymaganiami przewidzianymi w celu zapewnienia lepszego poziomu bezpieczeństwa na stanowiskach pracy z monitorami ekranowymi jest istotna dla zapewnienia bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników;

niniejsza dyrektywa jest dyrektywą szczegółową w rozumieniu art. 16 ust. 1 dyrektywy Rady 89/391/EWG z dnia 12 czerwca 1989 r. w sprawie wprowadzenia środków w celu poprawy bezpieczeństwa i zdrowia pracowników w miejscu pracy [6]; w związku z tym przepisy tej dyrektywy mają pełne zastosowanie w odniesieniu do używania przez pracowników urządzeń wyposażonych w monitory ekranowe, bez uszczerbku dla zawartych w niniejszej dyrektywie przepisów bardziej rygorystycznych i/lub szczegółowych;

pracodawcy są zobowiązani informować się w zakresie najnowszych postępów technologicznych i wyników badań naukowych dotyczących projektowania stanowisk pracy, tak aby mogli zagwarantować lepszy poziom ochrony bezpieczeństwa i zdrowia pracowników;

aspekty ergonomiczne mają szczególne znaczenie w przypadku stanowisk pracy z urządzeniami wyposażonymi w monitory ekranowe;

niniejsza dyrektywa stanowi praktyczny aspekt realizacji wymiaru społecznego rynku wewnętrznego;

zgodnie z decyzją 74/325/EWG [7] Komisja konsultuje się z Komitetem Doradczym ds. Bezpieczeństwa, Higieny i Ochrony Zdrowia w Miejscu Pracy w sprawie sporządzania projektów w tym zakresie,

PRZYJMUJE NINIEJSZĄ DYREKTYWĘ:

SEKCJA I

PRZEPISY OGÓLNE

Artykuł 1

Przedmiot

1. Niniejsza dyrektywa, która jest piątą dyrektywą szczegółową w rozumieniu art. 16 ust. 1 dyrektywy 89/391/EWG, ustanawia minimalne wymagania w zakresie bezpieczeństwa i zdrowia przy pracy z urządzeniami wyposażonymi w monitory ekranowe zdefiniowanymi w art. 2.

2. Przepisy dyrektywy 89/391/EWG maję pełne zastosowanie w odniesieniu do całego obszaru określonego w ust. 1, bez uszczerbku dla bardziej rygorystycznych i/lub szczegółowych przepisów zawartych w niniejszej dyrektywie.

3. Niniejsza dyrektywa nie ma zastosowania do:

a) kabin kierowców i kabin sterowniczych maszyn i pojazdów;

b) systemów komputerowych na pokładach środków transportu;

c) systemów komputerowych przeznaczonych głównie do użytku publicznego;

d) systemów "przenośnych" nieprzeznaczonych do dłuższego używania na stanowisku pracy;

e) kalkulatorów, kas rejestrujących i innych urządzeń z małymi ekranami do zobrazowania danych lub wyników pomiarów koniecznych w bezpośrednim użyciu tych urządzeń;

f) tradycyjnych maszyn do pisania typu znanego jako "maszyna z okienkiem".

Artykuł 2

Definicje

Do celów niniejszej dyrektywy następujące wyrażenia otrzymują znaczenia:

a) "urządzenia wyposażone w monitory ekranowe": alfanumeryczne lub graficzne monitory ekranowe, niezależnie od zastosowanej metody przekazu;

b) "stanowisko pracy": zespół urządzeń wyposażonych w monitory ekranowe, który może być wyposażony w klawiaturę lub urządzenie wejściowe i/lub oprogramowanie określające interfejs operatora/maszyny, wyposażenie dodatkowe, urządzenia peryferyjne, w tym napęd dyskietek, telefon, modem, drukarka, uchwyt na dokumenty, krzesło robocze, biurko lub powierzchnia robocza i bezpośrednie otoczenie pracy;

c) "pracownik": każdy pracownik, w rozumieniu art. 3 lit. a) dyrektywy 89/391/EWG, który zwykle korzysta z urządzeń wyposażonych w monitory ekranowe przez znaczącą część swojego zwykłego czasu pracy.

SEKCJA II

OBOWIĄZKI PRACODAWCÓW

Artykuł 3

Analiza stanowisk pracy

1. Pracodawcy są zobowiązani przeprowadzać analizę stanowisk pracy w celu oceny warunków zdrowotnych i bezpieczeństwa, na które wystawiają pracowników, szczególnie w odniesieniu do możliwych zagrożeń dla wzroku, problemów fizycznych i obciążeń psychicznych.

2. Pracodawcy podejmują właściwe środki w celu usunięcia stwierdzonych zagrożeń, na podstawie oceny określonej w ust. 1, biorąc pod uwagę dodatkowe i/lub połączone skutki tak stwierdzonych zagrożeń.

Artykuł 4

Nowo uruchamiane stanowiska pracy

Pracodawcy muszą podjąć właściwe kroki, aby zapewnić, że stanowiska pracy uruchamiane po dniu 31 grudnia 1992 r. odpowiadają minimalnym wymogom określonym w Załączniku.

Artykuł 5

Istniejące stanowiska pracy

Pracodawcy muszą podjąć odpowiednie kroki, aby zapewnić, że stanowiska pracy uruchomione do dnia 31 grudnia 1992 r. dostosowane będą do minimalnych wymogów określonych w Załączniku nie później niż w ciągu czterech lat po tej dacie.

Artykuł 6

Informowanie i szkolenie pracowników

1. Bez uszczerbku dla art. 10 dyrektywy 89/391/EWG pracownicy otrzymują informacje o wszystkich aspektach bezpieczeństwa i zdrowia odnoszących się do ich stanowisk pracy, w szczególności informacje o takich środkach stosowanych wobec stanowisk pracy, które są podejmowane zgodnie z art. 3, 7 i 9.

W każdym przypadku pracownicy lub ich przedstawiciele są informowani o wszelkich środkach dotyczących bezpieczeństwa i zdrowia podjętych zgodnie z niniejszą dyrektywą.

2. Z zastrzeżeniem art. 12 dyrektywy 89/391/EWG każdy pracownik zostaje przeszkolony w zakresie korzystania ze stanowiska pracy przed przystąpieniem do tego rodzaju pracy i w każdym przypadku znacznej zmiany organizacji stanowiska pracy.

Artykuł 7

Codzienny przebieg pracy

Pracodawca musi zaplanować czynności pracownika w taki sposób, aby codzienna praca przy monitorze ekranowym odbywała się z okresowymi przerwami lub by następowały zmiany charakteru czynności zmniejszające obciążenie pracą przy monitorze ekranowym.

Artykuł 8

Konsultacje i współudział pracowników

W sprawach objętych niniejszą dyrektywą, z uwzględnieniem Załącznika, mają miejsce konsultacje i współudział pracowników lub ich przedstawicieli, zgodnie z art. 11 dyrektywy 89/391/EWG.

Artykuł 9

Ochrona oczu i wzroku pracowników

1. Pracownicy są uprawnieni do odpowiedniego badania oczu i wzroku, przeprowadzanego przez osoby o niezbędnych kwalifikacjach:

- przed przystąpieniem do pracy z monitorem ekranowym,

- następnie w regularnych odstępach czasu, i

- w przypadku wystąpienia zaburzeń wzroku, które mogą być spowodowane pracą z monitorem ekranowym.

2. Pracownicy są uprawnieni do badania okulistycznego, jeżeli w wyniku badania określonego w ust. 1 okaże się to konieczne.

3. Pracownik musi otrzymać specjalne okulary lub szkła kontaktowe korygujące wzrok, odpowiednie do rodzaju pracy, jeżeli w wyniku badania określone w ust. 1 lub badania określone w ust. 2 okaże się to konieczne i kiedy nie mogą zostać użyte zwykłe okulary lub szkła kontaktowe korygujące wzrok.

4. Środki podjęte na mocy niniejszego artykułu nie mogą w żadnym razie dodatkowo obciążać finansowo pracownika.

5. Ochrona oczu i wzroku pracowników może być zapewniona w ramach państwowego systemu opieki zdrowotnej.

SEKCJA III

PRZEPISY RÓŻNE

Artykuł 10

Dostosowania Załącznika

Ściśle techniczne dostosowania Załącznika, uwzględniające postęp techniczny, rozwój przepisów i specyfikacji międzynarodowych i wiedzy w zakresie monitorów ekranowych, są przyjmowane zgodnie z procedurą ustanowioną w art. 17 dyrektywy 89/391/EWG.

Artykuł 11

Przepisy końcowe

1. Państwa Członkowskie wprowadzą w życie do dnia 31 grudnia 1992 r. przepisy ustawowe, wykonawcze i administracyjne konieczne do wykonania niniejszej dyrektywy.

Niezwłocznie informują o tym Komisję.

2. Państwa Członkowskie przekażą Komisji teksty przepisów prawa krajowego, które przyjęły lub przyjmą w dziedzinie objętej niniejszą dyrektywą.

3. Państwa Członkowskie co cztery lata przedkładają Komisji sprawozdanie z praktycznego wykonania przepisów niniejszej dyrektywy, określając stanowiska pracodawców i pracowników.

Komisja informuje o tym Parlament Europejski, Radę, Komitet Ekonomiczno-Społeczny oraz Komitet Doradczy ds. Bezpieczeństwa, Higieny i Ochrony Zdrowia w Miejscu Pracy.

4. Komisja przedstawia sprawozdania dotyczące wykonania niniejszej dyrektywy w regularnych odstępach czasu Parlamentowi Europejskiemu, Radzie i Komitetowi Ekonomiczno-Społecznemu, z uwzględnieniem ust. 1, 2 i 3.

Artykuł 12

Niniejsza dyrektywa skierowana jest do Państw Członkowskich.


Sporządzono w Brukseli, dnia 29 maja 1990 r.

W imieniu Rady

B. Ahern

Przewodniczący<!--QuoteEnd--></div><!--QuoteEEnd-->
Podkreślenia moje własne. <a href="http://eur-lex.europa.eu/Notice.do?val=161275:cs&lang=pl&list=161277:cs,161276:cs,161275:cs,&pos=3&page=1&nbl=3&pgs=10&hwords=&checktexte=checkbox&visu=#texte" target="_blank">Powyższy tekst </a> jest oficjalnym tłumaczeniem dostępnym tak jak i pozostałe Dzienniki UE w internecie na stronach
<div align="center">Urzędu Oficjalnych Publikacji Wspólnot Europejskich
„© Wspólnoty Europejskie, <a href="http://eur-lex.europa.eu/”" target="_blank">http://eur-lex.europa.eu/”</a>.

W przypadku wykorzystania prawodawstwa należy dodać następujące sprostowanie:

„Za autentyczne uważa się wyłącznie przepisy prawne Unii Europejskiej opublikowane w papierowych wydaniach Dziennika Urzędowego Unii Europejskiej ”.</div>

Polski normodawca troszkę zmodyfikował prawo UE np. pomijając szkła kontaktowe. Niektóre firmy wprost stosują prawo UE w tym zakresie np. Uniwersytet Medyczny w Łodzi i refunduje (w ramach określonego limitu) również zakup szkieł kontaktowych.

Stanowisko pracy wykonywanej przy komputerze

Ubezpieczenia i Prawo Pracy nr 12 z dnia 2009-06-10

Jakie zdarzenie można uznać za wypadek przy pracy


Dziennik Gazeta Prawna 5.11.2009 r.