Jeszcze jedno całościowe spojrzenie na problem:
<!--quoteo--><div class='quotetop'></div><div class='quotemain'><!--quotec-->
Korzystanie z cudzego kapitału - problem zatrzymanej dywidendy jako nieodpłatnego świadczenia.

Kodeks spółek handlowych przewiduje, że wspólnik spółki akcyjnej lub spółki z o.o. ma prawo do udziału w zysku spółki kapitałowej wynikającego z rocznego sprawozdania finansowego. Ponieważ wspólnicy mają prawo do dysponowania zyskiem spółki kapitałowej często zdarza się, że zysk nie zostaje wypłacony wspólnikom w postaci dywidendy. W takim przypadku powstaje pytanie czy niewypłacony zysk, tzw. zatrzymana dywidenda, może zostać uznana za przychód spółki kapitałowej z tytułu nieodpłatnego świadczenia.

1. Prawo do dysponowania zyskiem spółki kapitałowej w regulacji Kodeksu spółek handlowych
Wspólnicy spółek kapitałowych mają dowolność w zakresie przeznaczenia zysku. Zysk wypracowany przez spółkę kapitałową może więc zostać zatrzymany w spółce kapitałowej i przeznaczony np. na podwyższenie kapitału zakładowego lub pokrycie straty. Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 15 września 2000 r. - Kodeks spółek handlowych (Dz. U. Nr 94, poz. 1037 z późn. zm.) - k.s.h., organem spółki kapitałowej władnym do podjęcia decyzji w sprawie zadysponowania zyskiem jest odpowiednio zgromadzenie wspólników w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością oraz walne zgromadzenie akcjonariuszy w spółce akcyjnej. Przepisy k.s.h. przewidują, że wskazane powyżej organy spółek kapitałowych powinny zostać zwołane w ciągu 6 miesięcy od dnia zakończenia roku obrotowego spółki kapitałowej, a wypłata dywidendy powinna nastąpić w terminie 2 miesięcy od dnia podjęcia uchwały o podziale zysku, przy czym termin ten może być przesunięty uchwałą zgromadzenia wspólników lub walnego zgromadzenia akcjonariuszy. W razie podjęcia uchwały o wypłacie zysku w formie dywidendy, dywidenda staje się wymagalna z dniem określonym w uchwale jako dzień dywidendy.

2. Nieodpłatne świadczenia jako kategoria przychodu na gruncie przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz orzecznictwa sądów administracyjnych
Przepisy ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2000 r. Nr 64, poz. 654 z późn. zm.) - u.p.d.o.p., nie zawierają definicji pojęcia nieodpłatne świadczenie. Należy więc w tym zakresie odwołać się do orzecznictwa Naczelnego Sądu Administracyjnego – NSA. W wyroku z dnia 29 października 1999 r., I SA/Gd 1290/98, NSA wskazał, że za nieodpłatne świadczenie należy rozumieć wszystkie zdarzenia prawne i zdarzenia gospodarcze, których skutkiem jest nieodpłatne (tj. niezwiązane z kosztami lub inną formą ekwiwalentu) przysporzenie majątkowe mające konkretny wymiar finansowy. Zdaniem NSA nieodpłatne świadczenie polega na uzyskaniu przychodu przez podatnika bez ekwiwalentnego świadczenia wzajemnego – wyrok z dnia 4 lutego 2003 r., III RN 49/02.

Przepisy ustawy o podatku dochodowym przewidują również, jak należy określać wartość nieodpłatnych świadczeń. Zgodnie z postanowieniami art. 12 ust. 6 u.p.d.o.p. wartość nieodpłatnych świadczeń ustala się:

1) jeżeli przedmiotem są usługi wchodzące w zakres działalności gospodarczej dokonującego świadczenia - według cen stosowanych wobec innych odbiorców;

2) jeżeli przedmiotem są usługi zakupione - według cen zakupu;

3) jeżeli przedmiotem świadczeń jest udostępnienie lokalu - w wysokości równowartości czynszu, jaki przysługiwałby w razie zawarcia umowy najmu tego lokalu;

4) w pozostałych przypadkach - na podstawie cen rynkowych stosowanych przy świadczeniu usług lub udostępnianiu rzeczy lub praw tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem w szczególności ich stanu i stopnia zużycia oraz czasu i miejsca udostępnienia.

3. Zatrzymana dywidenda jako nieodpłatne świadczenie
W omawianym zakresie należy wskazać na trzy najczęściej spotykanie sytuacje:

1) nastąpiło opóźnienie w wypłacie dywidendy tj. została podjęta uchwała o wypłacie dywidendy, ale w wyznaczonym terminie nie doszło do wypłaty dywidendy;

2) wypłata dywidendy następuje, zgodnie z uchwałą, w ratach;

3) nie doszło do wypłaty dywidendy, gdyż wspólnicy spółki podjęli uchwałę o zatrzymaniu zysku w spółce i niewypłaceniu dywidendy.

Jeżeli chodzi o pierwszą sytuację to w dniu dywidendy (tj. dniu, w którym zgodnie z uchwałą dywidenda powinna być wypłacona) staje się ona wymagalna, a wspólnik ma roszczenie wobec spółki kapitałowej o wypłatę dywidendy. Dywidenda nie staje się wymagalna w dniu podjęcia uchwały o podziale zysku. Powyższe potwierdza treść wyroku NSA z dnia 29 września 2004 r., FSK 780/2004, gdzie stwierdza się, że „Podjęcie uchwały o podziale zysku spółki akcyjnej nie powoduje, że w tym dniu dywidenda staje się wymagalna. Spółka może bowiem wskazać inną datę jej otrzymania przez akcjonariuszy”. Również zdaniem organów podatkowych do dnia wypłaty dywidendy określonego w uchwale wspólników nie może być mowy o powstaniu po stronie spółki przychodu z nieodpłatnego świadczenia. Jak wskazuje urząd skarbowy w Bytomiu w piśmie z dnia 18 sierpnia 2005 r., IIPD/423-6/05, możliwe jest przyjęcie w uchwale terminu ostatecznego, w którym dywidenda powinna zostać wypłacona i jednocześnie stwierdzać, że wypłata dywidendy będzie następowała w najdogodniejszym dla spółki czasie bez konieczności przyjmowania ryzyka utraty płynności finansowej.

Prezentowany jest jednak również pogląd, że wypłata dywidendy następująca z opóźnieniem powoduje otrzymanie przez spółkę kapitałową przysporzenia majątkowego w postaci nieodpłatnego świadczenia. Takie podejście prezentują przede wszystkim organy podatkowe, np. Izba Skarbowa w Rzeszowie w piśmie z dnia 27 lipca 2005 r., IS.I/3-4230/3/05. Dodatkowe wyjaśnienia w omawianej kwestii przynosi również pismo Drugiego Urzędu Skarbowego Warszawa-Śródmieście z dnia 23 marca 2005 r., US36/2BP/423/Inter.4/2005, w którym wskazuje się, że późniejsza wypłata dywidendy wraz z odsetkami za zwłokę, nie czyni odpłatnym powyższego świadczenia, zaś wypłacone odsetki nie stanowią kosztów uzyskania przychodów. Niektóre organy podatkowe prezentują jednak w tej kwestii inne stanowisko. Tytułem przykładu - zdaniem Naczelnika Podlaskiego Urzędu Skarbowego (pismo z dnia 22 lipca 2005 r., P-I/423/42/AN/05) o nieodpłatnym świadczeniu mogłaby być mowa gdyby wspólnicy sami przekazali świadczenie na rzecz świadczeniobiorcy. W związku z powyższym, zdaniem tego organu podatkowego, niewypłacenie dywidendy w omawianym przypadku nie jest jednak uzależnione od woli wspólników, ale spowodowane jest zachowaniem samej spółki, która spóźnia się ze spełnieniem świadczenia, co jest klasyczna sytuacją „zwłoki dłużnika”, a nie nieodpłatnym świadczeniem.

Kwestia powstania nieodpłatnego świadczenia w związku z opóźnieniem w wypłacie dywidendy nie jest również jednoznacznie oceniania w orzecznictwie sądów administracyjnych. Można znaleźć wyroki, w których uznaje się, że niewypłacona w terminie dywidenda powoduje powstanie przychodu z tytułu nieodpłatnego świadczenia, np. wyrok NSA z dnia 19 sierpnia 2004 r., FSK 369/04, dwa wyroku Sądu Najwyższego odpowiednio: z dnia 13 czerwca 2002 r., III RN 106/01 oraz z dnia 6 sierpnia 1999 r., III RN 31/99. O braku powstania nieodpłatnego świadczenia w omawianym zakresie wypowiedział się np. NSA w wyroku z dnia 9 września 2004 r., FSK 780/04 oraz wojewódzki sąd administracyjny w Bydgoszczy w wyroku z dnia 16 lutego 2005 r., I SA/Bd 734/04.

Wypłata dywidendy może również nastąpić w ratach. W takich przypadkach ratalny sposób wypłaty dywidendy zostaje również uregulowany w uchwale wspólników. W związku z powyższym łatwo ustalić, w którym terminie kolejna rata dywidendy staje się wymagalna. Jeżeli terminy wypłaty poszczególnych rat dywidendy są zachowane, to po stronie spółki nie powstaje przychód z nieodpłatnego świadczenia. Takie stanowisko zostało zaprezentowane w wielu interpretacjach organów podatkowych, np. pismo Pierwszego Wielkopolskiego Urzędu Skarbowego w Poznaniu z dnia 6 czerwca 2005 r., ZD/406-54/CIT/05; pismo Urzędu Skarbowego w Ostrowcu Świętokrzyskim z dnia 30 marca 2005 r., PDII-423/5/05; pismo Izby Skarbowej w Krakowie z dnia 16 grudnia 2004 r., PD-1/005/2-349/04/WK.

Przypadek, w którym dochodzi do zatrzymania dywidendy na podstawie uchwały wspólników wzbudza najwięcej kontrowersji. Część organów podatkowych, opierając się na orzeczeniu NSA z dnia 18 listopada 1998 r., FPS 9/02, stwierdza, że w analizowanym przypadku spółka kapitałowa powinna rozpoznać przychód z tytułu nieodpłatnego świadczenia. Należy jednak mieć na uwadze treść pisma Ministra Finansów z dnia 4 kwietnia 2002 r., PB 4/AK-031-23/03, gdzie wskazuje się, że zatrzymana dywidenda nie może stanowić nieodpłatnego świadczenia, ponieważ stosownie do art. 191 k.s.h. przed podjęciem uchwały przez zgromadzenie wspólników o przeznaczeniu zysku do podziału między wspólników, wspólnicy nie nabywają prawa do dywidendy, a w konsekwencji nie można w takim przypadku uznać, że spółka uzyskała nieodpłatne świadczenie w postaci prawa do niepopłatnego korzystania z „cudzego” kapitału.

4. Określenie wartości nieodpłatnego świadczenia w przypadku zatrzymanej dywidendy
Zdaniem organów podatkowych przychód z tytułu nieodpłatnego świadczenia należy w tym przypadku ustalić w wysokości odsetek, jakie spółka kapitałowa musiałaby zapłacić w warunkach rynkowych za pozyskanie kapitału odpowiadającego kwocie niewypłaconych dywidend, do czasu ich wypłat. Innymi słowy, wysokość owego nieodpłatnego przysporzenia majątkowego ustalana jest przez organy podatkowe w wysokości odsetek od kredytu w wysokości niezrealizowanego zobowiązania. Taki pogląd podziela np. Dyrektor Izby Skarbowej w Rzeszowie w piśmie z dnia 27 lipca 2005 r., IS.I/3-4230/3/05.

5. Podsumowanie
W ostatnim czasie w orzecznictwie sądów administracyjnych dostrzega się pogląd, że zatrzymana dywidenda powinna być uznana za nieodpłatne świadczenie. W uchwale 7 sędziów NSA z dnia 16 października 2006 r., II FSK 564/05 wskazano, że gdy spółka odracza wypłatę dywidendy wspólnikowi to zaoszczędzone pieniądze traktuje się jak nieodpłatne świadczenie. Powyższe wynika z rozumowania, że niedokonanie zapłaty utożsamia się z działaniem wierzyciela – nieodpłatnym przekazaniem spółce kapitału. Takie stanowisko podzielił także NSA w wyroku z dnia 4 kwietnia 2007 r., II FSK 491/06.
<!--QuoteEnd--></div><!--QuoteEEnd-->

Autor: Michał Zdyb
źródło: <a href="http://online2.abc.com.pl/vgkprestige/gateway.dll?f=templates&fn=default.htm" target="_blank">http://online2.abc.com.pl/vgkprestige/gate...;fn=default.htm</a>