Tak trochę z innej beczki...
<!--quoteo--><div class='quotetop'></div><div class='quotemain'><!--quotec-->
Konsekwencje podatkowe braku dobrowolnego ubezpieczenia AC
Wykorzystywanie samochodów w prowadzonej działalności gospodarczej wiąże się z ryzykiem wypadków komunikacyjnych, strat wynikających z kradzieży, likwidacji na skutek utraty przydatności gospodarczej w wyniku zdarzeń losowych. Wszystkie z tych zdarzeń prowadzą do powstania finansowych strat w majątku firmy. Nie zawsze jednak straty te będą mogły znaleźć odzwierciedlenie w kosztach uzyskania przychodu. W związku z faktem, że niejednokrotnie straty związane z użytkowaniem samochodu w firmie są bardzo kosztowne, warto by przedsiębiorcy zabezpieczyli swoje interesy podatkowe zarówno na gruncie ustawy o podatku dochodowym, jak i ustawy o podatku VAT. W przypadku ryzyka użytkowania samochodu w działalności gospodarczej takim zabezpieczeniem jest wykupienie dobrowolnego ubezpieczenia samochodu.
Czym są dobrowolne ubezpieczenia?
Ubezpieczenie autocasco (AC) jest najpopularniejszym dobrowolnym ubezpieczeniem. Jego przedmiotem są pojazdy wraz z określonym wyposażeniem. Ubezpieczenie to chroni jednak posiadacza pojazdu tylko przed stratami materialnymi, a nie wynikającymi z użycia (eksploatacji) pojazdu. Ogólne warunki ubezpieczenia AC mogą być zróżnicowane u poszczególnych ubezpieczycieli, dlatego zanim przedsiębiorca podejmie decyzję, w której firmie chce dobrowolnie ubezpieczyć samochód, winien zapoznać się z warunkami ubezpieczenia. Oferta dotycząca ubezpieczenia AC stanowi integralny załącznik do polisy ubezpieczeniowej i zwie się zazwyczaj „Ogólnymi warunkami ubezpieczenia autocasco”.
Ubezpieczenie autocasco swoim zakresem podstawowym obejmuje m.in.:
uszkodzenie pojazdu w związku z ruchem i postojem w wyniku nieprzewidzianego działania siły mechanicznej w chwili zetknięcia pojazdu z innym pojazdem, z osobami, ze zwierzętami lub innymi przedmiotami,
uszkodzenie pojazdu na skutek działania osób trzecich, w tym również włamania,
kradzież pojazdu, kradzież wyposażenia oraz części,
uszkodzenie lub zupełną utratę samochodu na skutek zdarzeń losowych, np. powodzi, pożaru, huraganu.
Zawarcie umowy AC następuje na pisemny wniosek ubezpieczonego.
Ubezpieczenie następstw nieszczęśliwych wypadków (NNW) kierowcy i pasażerów pojazdu mechanicznego jest dobrowolnym ubezpieczeniem gwarantującym ochronę ubezpieczeniową kierowcy i pasażerom pojazdu mechanicznego w zakresie następstw nieszczęśliwych wypadków pozostających w związku z ruchem pojazdu mechanicznego. Zakres ubezpieczenia NNW jest określany „Ogólnymi warunkami ubezpieczenia NNW kierowcy i pasażerów pojazdu mechanicznego”. Przedmiotem ubezpieczenia NNW są trwałe następstwa nieszczęśliwych wypadków powstałych:
w związku z ruchem pojazdu,
podczas wsiadania do pojazdu i wysiadania z niego,
podczas przebywania w pojeździe w czasie jego zatrzymania oraz postoju na trasie jazdy,
podczas naprawy pojazdu na trasie jazdy,
bezpośrednio przy załadowaniu i rozładowaniu pojazdu.
Ubezpieczenie to najczęściej jest oferowane przy okazji zawierania umów ubezpieczenia OC bądź AC.
Ubezpieczenie assistance jest dobrowolnym ubezpieczeniem, zazwyczaj zawieranym łącznie bądź z ubezpieczeniem AC, bądź z ubezpieczeniem OC. Ubezpieczenie to swoim zakresem przedmiotowym obejmuje pomoc techniczną, medyczną i informacyjną udzielaną kierowcy i pasażerom ubezpieczonego pojazdu w związku z awarią, kradzieżą, unieruchomieniem pojazdu, urazem ciała, nagłym zachorowaniem oraz zgonem kierowcy. Ubezpieczenie gwarantuje pokrycie kosztów tejże pomocy. Przystąpienie do tego ubezpieczenia w szczególności gwarantuje:
w przypadku awarii - pomoc techniczną polegającą na naprawie na miejscu bądź holowaniu,
pomoc kierowcy i jego pasażerom polegającą na zakwaterowaniu bądź przewozie osób,
w przypadku unieruchomienia pojazdu z powodu braku paliwa - organizację i pokrycie kosztów dostarczenia paliwa do miejsca zatrzymania pojazdu,
transport sanitarny poszkodowanych do najbliższego szpitala.
Znaczenie dobrowolnego ubezpieczenia samochodu z punktu widzenia podatku dochodowego
Najistotniejsze znaczenie ma art. 23 ust. 1 pkt 48 Ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej ustawy o PIT), który stanowi, że nie uważa się za koszty uzyskania przychodów strat powstałych w wyniku utraty lub likwidacji samochodów oraz kosztów ich remontów powypadkowych, jeżeli samochody nie były objęte ubezpieczeniem dobrowolnym. Analogiczną normę zawarto w przepisach Ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (dalej ustawy o CIT) w art. 16 ust. 1 pkt. 50.
Jak widać, przytoczony przepis nie wskazuje, jakie dobrowolne ubezpieczenie powinien posiadać podatnik.
Interpretacja urzędu
Z przepisów wynika, że objęcie samochodu jakimkolwiek ubezpieczeniem dobrowolnym pozwala na zaliczenie kosztów remontu powypadkowego samochodu do kosztów uzyskania przychodu. Tak więc ubezpieczeniami dobrowolnymi w zakresie dotyczącym pojazdów są wszelkie ubezpieczenia dotyczące pojazdów, które nie są ubezpieczeniami OC. Będą to m.in. ubezpieczenia autocasco, ubezpieczenie NW, od kradzieży itp. Spółka nie wykupiła ubezpieczenia dobrowolnego na uszkodzony pojazd. Zgodnie z ww. przepisami nie ma więc możliwości zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów kosztów remontów powypadkowych samochodu.
Postanowienie wydane przez Trzeci Urząd Skarbowy w Lublinie z dnia 7 września 2006 r., sygn. P-3/423-15/06.
Nadmienić należy jednak, że przedstawiona powyżej interpretacja jest jedną nielicznych. Co do zasady organy podatkowe stoją na jednolitym stanowisku, że w odniesieniu do ww. przepisów prawa podatnik powinien okazać się ubezpieczeniem AC pojazdu.
Posiadanie przez przedsiębiorcę jedynie obowiązkowego ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej (OC) nie daje możliwości zakwalifikowania do kosztów podatkowych kosztów remontów zaistniałych w wyniku wypadków komunikacyjnych, strat w wyniku kradzieży czy likwidacji. Warto nadmienić, że obowiązek zawarcia umowy ubezpieczenia OC wynika z art. 23 ust. 1 Ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych. Zgodnie ze wskazanym przepisem prawa posiadacz pojazdu mechanicznego jest obowiązany zawrzeć umowę obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem posiadanego przez niego pojazdu.
Zauważyć należy, że ogólnie przyjęte jest, iż tylko ubezpieczenie AC gwarantuje rozliczenie kosztów, bowiem tylko to ubezpieczenie obejmuje swoim zakresem ubezpieczenie pojazdu i jego wyposażenia. Tymczasem ubezpieczenie NNW jest ubezpieczeniem osobowym i obejmuje następstwa nieszczęśliwych wypadków kierowcy i pasażerów pojazdu, zaś assistance obejmuje udzielenie pomocy w przypadku uszkodzenia pojazdu. Stanowisko, że niezbędne jest posiadanie ubezpieczenia AC celem rozliczenia strat i kosztów, o których mowa wyżej, podziela np. Urząd Skarbowy Wrocław-Śródmieście w postanowieniu z dnia 15 listopada 2005 r., sygn. PD I 415/18/28a/05.
Remonty powypadkowe
Wskazana na wstępie norma prawna jest bardzo restrykcyjna i nie mają znaczenia fakty, że do kolizji drogowej doszło nie z winy podatnika czy jego pracownika, a z winy osoby trzeciej, oraz że podatnik otrzymał odszkodowanie za szkodę, które stanowi przychód podatkowy.
Innymi słowy kosztem podatkowym będą koszty z tytułu remontów powypadkowych samochodów, straty powstałe w wyniku kradzieży bądź likwidacji tylko w sytuacji, gdy przedmiotowy samochód był objęty dobrowolnym ubezpieczeniem AC. Drugi warunek to ten, że samochód winien być używany w celu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej, tak by została spełniona przesłanka wynikająca z art. 22 ust. 1 ustawy o PIT oraz art. 15 ust. 1 ustawy o CIT, iż koszt remontu został poniesiony w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów.
Niemniej przytoczony powyżej przepis prawa należy interpretować z ostrożnością. Przykładem jest chociażby stan faktyczny rozpatrywany przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach, w którym to podatnik naprawił z własnych środków samochód osobowy, który uległ uszkodzeniu w następstwie nieszczęśliwego zaparkowania. Szkoda nie została zgłoszona do ubezpieczyciela, ponieważ pociągałoby to za sobą utratę dotychczasowych stawek ubezpieczeniowych oraz konieczność tzw. doubezpieczenia, w perspektywie bardzo kosztownego. Sąd uznał, że w przestawionym stanie faktycznym wydatków z tytułu remontu powypadkowego nie można zakwalifikować do kosztów uzyskania przychodów.
Wyrok WSA
Przy interpretacji (…) przepisu należy posłużyć się regułami wykładni celowościowej, ponieważ nie do przyjęcia byłaby sytuacja, w której - w kontekście obowiązku podatkowego - nastąpiłoby zróżnicowanie sytuacji podatnika nieposiadającego ubezpieczenia dobrowolnego od sytuacji podatnika, który takie ubezpieczenie posiada, ale nie zamierza niego korzystać. Występującą w tym wypadku tożsamość skutków faktycznych należy odnieść do tej samej regulacji prawnej. Uzasadniony jest zatem wniosek, iż dokonanie przez podatnika ubezpieczenia samochodu AC (ubezpieczenie dobrowolne), ale rezygnacja z dochodzenia roszczenia po wystąpieniu szkody, stwarza sytuację na równi ze stanem, o którym mowa w art. 16 ust. 1 pkt. 50. Przeciwny pogląd pozostawałby w sprzeczności z ratio legis tego przepisu.
Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z dnia 22 marca 2004 r. sygn. I SA/Ka 541/03
Ważnym elementem rzutującym na koszty uzyskania przychodu, tak w przypadku remontów powypadkowych, jak i strat powstałych wyniku kradzieży czy likwidacji, jest poznanie warunków umowy ubezpieczenia. Podatnik winien zwrócić uwagę np. jakiego zakresu terytorialnego dotyczy dobrowolne ubezpieczenie, czy ubezpieczenie obejmuje tylko szkody powstałe na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, czy też na terytorium innych państw Europy i państw nienależących do Wspólnoty. Niektóre firmy ubezpieczeniowe standardowo nie obejmują ubezpieczeniem kradzieży samochodu na terytorium np. Moskwy czy Białorusi. W takiej sytuacji podatnik nie będzie miał prawa do zakwalifikowania straty z tytułu kradzieży pojazdu na terytorium takiego państwa, którego nie obejmowało ubezpieczenie.
Takie stanowisko jest poparte wyrokami sądowymi. W jednym ze stanów faktycznych samochód został uszkodzony na terenie Niemiec, gdzie nie był objęty ubezpieczeniem dobrowolnym. Przedmiotowy pojazd był objęty dobrowolnym ubezpieczenie na terenie Polski.
Wyrok NSA
Skoro ubezpieczenie dobrowolne nie obejmowało kraju, na terenie którego szkoda powstała, to nie ma żadnych podstaw faktycznych ani prawnych uzasadniających twierdzenie, że samochód był objęty dobrowolnym ubezpieczeniem. (…) W momencie powstania szkody samochód nie był objęty ubezpieczeniem dobrowolnym, bowiem ubezpieczenie dokonane w Polsce nie obejmowało zdarzeń powodujących szkodę, powstałych poza granicami Polski.
Wyrok NSA z dnia 24 czerwca 1999 r., sygn. SA/Bk 146/98
Straty powstałe w wyniku utraty samochodu
Ryzyko wystąpienia strat, w tym strat będących wynikiem kradzieży samochodu, przypisane jest do wszelkiego rodzaju działalności. Ryzyko to jest nierozerwalnie związane z działalnością i nie można go nigdy ostatecznie wyeliminować.
Podobnie jak w przypadku wydatków na remonty powypadkowe samochodów, tak i w przypadku strat w wyniku kradzieży nieodzownym elementem pozwalającym na zaliczenie straty do kosztów jest posiadanie dobrowolnego ubezpieczenia samochodu.
Poza tym należy pamiętać o prawidłowym udokumentowaniu straty, tj. o zgłoszeniu kradzieży policji, posiadaniu protokołu kradzieży, protokołu umorzenia dochodzenia. Celem pozyskania prawa do rozliczenia straty skradziony samochód musiał być wykorzystywany w prowadzonej działalności gospodarczej. Ustalając wysokość straty w wyniku utraty samochodu, którą podatnik może zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów, należy wziąć pod uwagę treść art. 23 ust. 1 pkt. 5 ustawy o PIT oraz odpowiednio art. 16 ust. 1 pkt. 5 ustawy o CIT. Zgodnie z tymi przepisami do kosztów uzyskania przychodów może być zaliczona tylko ta część straty, która wcześniej nie była pokryta sumą odpisów amortyzacyjnych. Kosztem uzyskania przychodów nie będzie zatem strata w środkach trwałych w części pokrytej sumą odpisów amortyzacyjnych.
Innymi słowy stratę podatkową z tytułu utraty samochodu stanowi wartość netto (tj. wartość początkowa samochodu po zaktualizowaniu, pomniejszona o dokonane odpisy amortyzacyjne) utraconego samochodu tak osobowego, jak i ciężarowego.
Możliwość zakwalifikowania straty do kosztów uzyskania przychodu poza ww. warunkami nie jest uzależniona od żadnych innych czynników, np. od faktu, że zakład ubezpieczeń odmawia wypłaty odszkodowania. Podatniczka zwróciła się z pytaniem, czy może zaliczyć w koszty uzyskania przychodu niezamortyzowaną część skradzionego samochodu będącego środkiem trwałym, który posiada dobrowolne ubezpieczenie, przy jednoczesnym uzyskaniu odmowy wypłacenia ubezpieczenia przez firmę ubezpieczeniową, powodowaną tym, że w skradzionym samochodzie pozostała karta pojazdu.
Interpretacja urzędu
Należy nadmienić, iż żaden przepis prawa podatkowego nie uzależnia prawa do zaliczenia straty z tytułu kradzieży samochodu w koszty uzyskania przychodów od faktu otrzymania odszkodowania z tego tytułu. A zatem utrata prawa do wypłaty odszkodowania z tytułu ubezpieczenia samochodu nie pozbawia podatniczki prawa do uznania poniesionej straty za koszt uzyskania przychodu.
Postanowienie z dnia 31 marca 2006 r. wydane przez Urząd Skarbowy w Chorzowie, sygn. US PDF-I-415/108/2006/25245
Przepisy w obecnej treści, stanowiące, że stratę kwalifikuje się do kosztów niezależnie od otrzymania odszkodowania, obowiązują od 1 stycznia 2001 roku. Do końca 2001 roku przepis zawierał dodatkowe ograniczenie, iż nie uważa się za koszty uzyskania przychodów strat w środkach trwałych i obrotowych w części pokrytej odpisami amortyzacyjnymi oraz otrzymanym odszkodowaniem z tytułu ubezpieczenia. Zmiany prowadzące do obecnie obowiązujących regulacji zostały odpowiednio wprowadzone do ustawy o PIT ustawą z dnia 9 listopada 2000 r. (Dz. U. Nr 104, poz. 1104), a do ustawy o CIT ustawą z dnia 9 czerwca 2000 r. (Dz. U. Nr 60, poz. 700). A zatem, wnioskując na podstawie ww. interpretacji, niezależnie od tego, czy podatnik otrzymał odszkodowanie od firmy ubezpieczeniowej, czy też nie, to fakt ten nie ma w żadnym stopniu znaczenia dla faktu zakwalifikowania straty do kosztów podatkowych.
Straty powstałe w wyniku likwidacji samochodów
Do kosztów uzyskania przychodów zalicza się również straty powstałe w wyniku likwidacji samochodów, o ile są one objęte ubezpieczeniem dobrowolnym. Likwidacja taka może mieć np. miejsce, kiedy samochód zostanie uszkodzony w stopniu wykluczającym opłacalność i celowość jego naprawy, czyli gdy traci swoją przydatność gospodarczą. Ustalając stratę z tytułu likwidacji samochodu, należy mieć na uwadze przepisy art. 23 ust. 1 pkt. 6 ustawy o PIT oraz art. 16 ust. 1 pkt. 6 ustawy o CIT. Wskazane przepisy stanowią, że nie uważa się za koszty uzyskania przychodów strat powstałych w wyniku likwidacji nie w pełni umorzonych środków trwałych, jeżeli środki te utraciły przydatność gospodarczą na skutek zmiany rodzaju działalności. Innymi słowy stratę powstałą w wyniku likwidacji samochodu, rozumianą jako nieumorzoną wartość samochodu, można zaliczyć do kosztów podatkowych w sytuacji, gdy:
likwidacja samochodu jest następstwem przyczyn innych niż zmiana rodzaju działalności,
przedmiotowy samochód jest objęty dobrowolnym ubezpieczeniem.
Interpretacja urzędu
Ustawodawca uzależnił zatem możliwość uznania strat z tytułu likwidacji samochodu za koszt uzyskania przychodu od objęcia go dobrowolnym ubezpieczeniem autocasco (AC). Powinno ono obowiązywać w momencie wypadku.
Postanowienie wydane przez Urząd Skarbowy Wrocław-Fabryczna z dnia 19 grudnia 2005 r., sygn. PD I 415/1/103-99/05
Innymi słowy w świetle przepisów ustaw o podatkach dochodowych nieumorzona wartość samochodu będącego środkiem trwałym firmy i nieobjętego dobrowolnym ubezpieczeniem nie może stanowić kosztu uzyskania przychodu.
Warto jeszcze zwrócić uwagę na fakt, że w przepisie jest mowa o likwidacji, tym samym należy czytać to sformułowanie jako „faktyczny brak samochodu”. Podkreślone to zostało w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 16 stycznia 1998 r., sygn. akt I SA/Gd 624/96, gdzie sąd zwrócił uwagę, iż zaliczenie nieumorzonej części środka trwałego do kosztów uzyskania przychodów nie może nastąpić w roku, w którym środek został postawiony w stan likwidacji, lecz w roku, w którym środek ten zlikwidowano.
W tym momencie warto przytoczyć jeszcze fragment jednego z wyroków NSA, oddającego istotę tego, kiedy na gruncie ustawy o podatku dochodowym powstaje koszt bez zaistnienia faktycznego wydatku, tak jak ma to miejsce w przypadku likwidacji samochodu. Koszt podatkowy bowiem nie zawsze wiąże się z wydatkiem faktycznym. Kosztem są np. straty w środkach trwałych, które nie wiążą się z poniesieniem wydatku.
Wyrok NSA
Pojęcie kosztów uzyskania przychodów jest pojęciem szerszym od wydatków, obejmuje bowiem - oprócz wydatków (czyli środków materialnych przekazanych przez podatnika innym podmiotom) - także koszty niebędące wydatkami (A. Huchla: Ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych. Komentarz, Warszawa 1998, s. 70-71, a także uzasadnienie wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 29 stycznia 1999 r. I SA/Wr 934/98 - ONSA 1999 Nr 4, poz. 145). Są to np. odpisy amortyzacyjne, odpisy na fundusze, rezerwy, a także straty w środkach trwałych i obrotowych w określonych w ustawie przypadkach.
Wyrok NSA z dnia 21 czerwca 2000 r., sygn. I SA/Łd 2367/98
Znaczenie dobrowolnego ubezpieczenia samochodu z punktu widzenia podatku VAT
W przepisach Ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (dalej ustawy o VAT) zasadnicze znaczenie ma regulacja wynikająca z art. 88 ust. 1 pkt. 2. Wskazany przepis stanowi, że obniżenia kwoty lub zwrotu różnicy podatku należnego nie stosuje się do nabywanych przez podatnika towarów i usług, jeżeli wydatki na ich nabycie nie mogłyby być zaliczone do kosztów uzyskania przychodów w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym, z wyjątkiem przypadków, gdy brak możliwości zaliczenia tych wydatków do kosztów uzyskania przychodów pozostaje w bezpośrednim związku ze zwolnieniem od podatku dochodowego.
Jeżeli chodzi o możliwość odliczenia podatku VAT z faktur dokumentujących naprawy powypadkowe samochodu, to przepis ten pozostaje w ścisłym związku z art. 23 ust. 1 pkt. 48 ustawy o PIT oraz art. 16 ust. 1 pkt. 50 ustawy o CIT. W sytuacji, gdy samochód nie był objęty dobrowolnym ubezpieczeniem, koszty napraw powypadkowych nie są kosztami uzyskania przychodu - to zaś oznacza, że skoro tego typu wydatki nie są kosztami w myśl przepisów o podatkach dochodowych, to naliczony podatek VAT z nimi związany również nie może obniżyć podatku należnego.
Interpretacja urzędu
Należący do podatnika samochód nie posiada ubezpieczenia dobrowolnego AC, zatem koszty remontów powypadkowych tego pojazdu nie mogą być zaliczone do kosztów uzyskania przychodów w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych; tym samym stosownie do art. 88 ust. 1 pkt. 2 ustawy o podatku od towarów i usług podatnik nie ma prawa do odliczenia podatku naliczonego z faktur dokumentujących naprawy powypadkowe ww. pojazdu.
Postanowienie z dnia 1 sierpnia 2006 r. wydane przez Podkarpacki Urząd Skarbowy, sygn. PUS.II/443/75/06/MB
Ponadto nieodliczony podatek VAT wynikający z faktury nie może zostać zakwalifikowany, na podstawie art. 23 ust. 1 pkt. 43 lit. a ustawy o PIT oraz art. 16 ust. 1 pkt. 46a ustawy o CIT, do kosztów uzyskania przychodu w podatku dochodowym, jeżeli samochód nie był objęty ubezpieczeniem AC.
Jeżeli zaś samochód remontowany w następstwie wypadku jest objęty dobrowolnym ubezpieczeniem, wówczas od faktur dokumentujących np. zakup części czy opłaty, naprawę i serwis podatnik ma prawo odliczyć podatek VAT, zgodnie z treścią art. 86 ust. 1 ustawy o VAT, który stanowi, że prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przysługuje podatnikowi w zakresie, w jakim towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, z zastrzeżeniem art. 114, art. 119 ust. 4, art. 120 ust. 17 i 19 oraz art. 124.
Przychody podatkowe z tytułu odszkodowania
W sytuacji, gdy dochodzi do kolizji czy wypadku drogowego z winy osób trzecich, w którym uszkodzeniu ulegają samochody podatnika, wówczas poszkodowany otrzymuje odszkodowanie tytułem naprawienia szkody od sprawcy szkody bądź z polisy OC sprawcy.
Otrzymane przez podatnika odszkodowanie jest wynikiem tego, że sprawca szkody zawarł umowę ubezpieczenia majątkowego odpowiedzialności cywilnej. W myśl art. 822
§ 1 Ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (dalej k.c.) przez umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej zakład ubezpieczeń zobowiązuje się do zapłacenia określonego w umowie odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim, względem których odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczający albo osoba, na rzecz której została zawarta umowa ubezpieczenia. Świadczenie ubezpieczyciela obejmuje zapłatę sumy pieniężnej odpowiadającej wysokości poniesionej przez poszkodowanego szkody - wynika to z art. 885 k.c. Zaś jak wynika z art. 363 k.c., naprawienie szkody może nastąpić, według wyboru poszkodowanego, bądź przez przywrócenie stanu poprzedniego, bądź przez zapłacenie odpowiedniej sumy pieniężnej.
W związku z powyższym powstaje pytanie, czy otrzymanie odszkodowania od ubezpieczyciela sprawcy z tytułu wyrządzenia czynu niedozwolonego stanowi przychód podatkowy?
Odpowiedź na to pytanie zawarta jest w regulacji art. 14 ust. 2 pkt. 12 ustawy o PIT, który stanowi, że przychodem z działalności gospodarczej są także otrzymane odszkodowania za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą lub z prowadzeniem działów specjalnych produkcji rolnej. Ustawa zawiera jednak katalog odszkodowań objętych zwolnieniem od opodatkowania. Zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt. 4 lit. a ustawy o PIT wolne od podatku dochodowego są kwoty otrzymane z tytułu ubezpieczeń majątkowych i osobowych, z wyjątkiem odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą lub prowadzeniem działów specjalnych produkcji rolnej, z których dochody są opodatkowane zgodnie z art. 27 ust. 1 lub art. 30c.
Jeżeli więc samochód jest składnikiem majątku związanym z prowadzoną działalnością gospodarczą, wówczas otrzymane przez podatnika odszkodowanie stanowi przychód podatkowy. Warto przy tym dodać, że kwota odszkodowania, a tym samym przychodu, dotyczy generalnie kwoty netto należnej za naprawę samochodu, jeżeli naprawa jest dokumentowana fakturą VAT. Towarzystwa ubezpieczeniowe odmawiają wypłacenia odszkodowania w kwocie brutto, uznając, że podatek VAT zawarty w fakturze za remont powypadkowy pojazdu podlega odliczeniu od podatku należnego na ogólnych zasadach.
Warto dodać, że w praktyce wypłata ubezpieczenia przebiega w ten sposób, że kwota netto za naprawę jest pokrywana przez firmę ubezpieczeniową z polisy sprawcy i bezpośrednio przelewana na konto warsztatu naprawczego. Warsztat zaś wystawia fakturę za naprawę, wskazując jako nabywcę usługi poszkodowanego podatnika. Tym samym podatnik faktycznie nie otrzymuje pieniędzy. Od ogólnie przyjętej linii orzecznictwa oraz praktyki stosowanej przez podatników, iż przychód po stronie podatnika powstaje w dacie wpływu na rachunek bankowy warsztatu kwoty wypłacanej przez firmę ubezpieczeniową, odbiega interpretacja Drugiego Mazowieckiego Urzędu Skarbowego. Urząd uznał, że w sytuacji, gdy zakład ubezpieczeń wypłaca odszkodowanie na konto warsztatu, nie dochodzi do faktycznego otrzymania odszkodowania, a tym samym nie powstaje przychód do opodatkowania.
Interpretacja urzędu
W przedstawionej we wniosku sytuacji wypłata odszkodowania nastąpiła z polisy sprawcy wypadku bezpośrednio do uprawnionego zakładu wykonującego naprawę samochodu. Podatnik nie otrzymał pieniędzy z tytułu wypłaconego odszkodowania, otrzymał tylko zawiadomienie ubezpieczyciela sprawcy wypadku o wysokości przyznanego odszkodowania. Wobec tego, że spółka nie otrzymała pieniędzy, nie wystąpił u niej przychód podlegający opodatkowaniu na podstawie art. 12 ust. 1 pkt. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. W świetle powyższego, w opinii naczelnika Drugiego Mazowieckiego Urzędu Skarbowego w Warszawie, w opisanym stanie faktycznym przyznane z polisy OC sprawcy wypadku odszkodowanie z tytułu szkody poniesionej przez podatnika w wyniku kolizji drogowej nie stanowi przychodu podatnika, który nie był sprawcą tej kolizji.
Postanowienie z dnia 27 września 2006 r. wydane przez Drugi Mazowiecki Urząd Skarbowy, sygn. 1472/ROP1/423-242/294/06/MK
Podnosząc kwestię faktycznego zaistnienia wydatku, warto zwrócić uwagę, że naczelnik Trzeciego Urzędu Skarbowego w Lublinie w cytowanym wyżej postanowieniu stwierdził, że skoro koszty napraw powypadkowych zostały dokonane z OC sprawcy, w związku z czym firma nie poniosła kosztów związanych z naprawą auta, to koszty te nie stanowią kosztów uzyskania przychodów. Naczelnik tym samym uznał, że do zaksięgowania kosztu niezbędne jest poniesienie faktycznego wydatku. Jest to uzasadnione stanowisko, jeżeli za punkt wyjścia przyjmiemy art. 22 ust. 1 ustawy o PIT oraz art. 15 ust. 1 ustawy o CIT, które stanowią, iż kosztami uzyskania są koszty poniesione, czyli realnie dokonane. W takiej sytuacji kwoty wynikające z faktury za naprawę samochodu, ale faktycznie nieuiszczone na rzecz warsztatu nie powinny znaleźć odzwierciedlenia w kosztach podatkowych.
W chwili obecnej można spodziewać się, że zostanie przyjęte stanowisko, iż przychód stanowi jedynie nadwyżka otrzymanego odszkodowania nad poniesionymi kosztami napraw uszkodzonego samochodu. Krajowa Informacja Podatkowa po wydaniu wyjaśnień przez Ministerstwo Finansów w tym zakresie, niezależnie od przedstawionego stanu faktycznego stoi jednolicie na stanowisku, że przychodem jest właśnie nadwyżka otrzymanego odszkodowania nad poniesionymi kosztami napraw. Wyjaśnienie, o którym mowa wyżej, zostało wydane 27 kwietnia 2007 roku w piśmie o sygnaturze MB8/232/2007.
Wyjaśnienia Ministerstwa Finansów
Zdaniem Ministerstwa Finansów, w świetle art. 12 ust. 4 pkt. 6a updop, nie zalicza się do przychodów otrzymanego odszkodowania w kwocie odpowiadającej kosztom remontu powypadkowego samochodu, które nie zostały zaliczone do kosztów podatkowych. Przychodem będzie natomiast nadwyżka otrzymanego odszkodowania nad poniesionymi kosztami remontu powypadkowego uszkodzonego samochodu. Jeżeli poszkodowany ponosi wydatki, które są mu następnie zwracane w formie wypłaconego odszkodowania, to mamy do czynienia ze zwrotem poniesionych wydatków nie tylko pod względem ekonomicznym, ale również prawnym. (…) Jeżeli zatem odszkodowanie obejmuje koszty naprawy samochodu, to pod względem podatkowym jego część może być uznana za zwrot poniesionych wydatków (kategoria kosztów obejmuje pojęcie wydatków), które nie zostały zaliczone do kosztów podatkowych i dlatego ich zwrot nie stanowi przychodu podatkowego.
Zauważyć jednak należy, że ministerstwo wyjaśnia, iż całość odszkodowania nie stanowi podstawy do opodatkowania jedynie w sytuacji, gdy wydatki na remont powypadkowy nie znalazły odzwierciedlenia w kosztach uzyskania przychodu. Taka sytuacja może mieć np. miejsce, gdy samochód nie jest objęty dobrowolnym ubezpieczeniem, wówczas koszty remontu nie stanowią kosztów podatkowych. Zauważyć należy, że mowa tu jest o wydatkach, czyli kosztach faktycznie poniesionych i realnie dokonanych. Innymi słowy, literalnie czytając, należy stwierdzić, że jeżeli podatnik (poszkodowany) faktycznie pokryje koszty naprawy, których nie mógł zakwalifikować do kosztów podatkowych ze względu na brak ubezpieczenia AC, a w dalszej kolejności otrzyma odszkodowanie, czyli faktycznie będzie miał miejsce zwrot wydatków, wówczas należy uznać, że przychodem do opodatkowania będzie jedynie nadwyżka odszkodowania nad poniesionymi wydatkami. Przepisy o analogicznej treści wynikają też z ustawy o PIT, odpowiednia regulacja zawarta jest w art. 13 ust. 3 pkt. 3a, który stanowi, że do przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej nie zalicza się zwróconych innych wydatków niezaliczonych do kosztów uzyskania przychodów.
Opodatkowaniu podlega odszkodowanie nie tylko na gruncie ustawy o PIT i CIT, ale także w myśl przepisów Ustawy z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne. Zgodnie z art. 12 ust. 1 pkt. 3 lit i ryczałt od przychodów ewidencjonowanych wynosi 8,5 proc. w odniesieniu do przychodów, o których mowa w art.14 ust. 2 pkt. 11 i 12 ustawy o podatku dochodowym. We wskazanych artykułach mowa jest właśnie o otrzymanych odszkodowaniach za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą lub z prowadzeniem działów specjalnych produkcji rolnej.
Kiedy koszty dobrowolnego ubezpieczenia księgujemy bezpośrednio w koszty, a kiedy na zestawienie?
Koszty objęcia samochodu dobrowolnym ubezpieczeniem mogą podlegać księgowaniu bezpośrednio do kosztów uzyskania przychodów bądź też do miesięcznego zestawienia poniesionych wydatków z tytułu używania prywatnego samochodu do celów działalności gospodarczej.
Bezpośrednio księgowaniu do kosztów będą podlegały wydatki na ubezpieczenie samochodu, gdy samochód ten jest środkiem trwałym w firmie. Podobnie będzie w sytuacji, gdy koszty ubezpieczenia dotyczą samochodu użytkowanego na podstawie leasingu zgodnie z art. 23 ust. 1 pkt. 3b ustawy o PIT oraz art. 16 ust. 1 pkt. 3b ustawy o CIT. We wszystkich pozostałych sytuacjach koszty ubezpieczenia dobrowolnego podlegają księgowaniu do zestawienia kosztów w ramach limitu. Regulacje w tym zakresie wynikają z art. art. 22 ust. 1 ustawy o PIT oraz art. 16 ust. 1 pkt. 51 ustawy CIT. Zgodnie z treścią przywołanych przepisów nie uważa się za koszty uzyskania przychodów poniesionych wydatków zaliczonych do kosztów uzyskania przychodów z tytułu używania niewprowadzonego do ewidencji środków trwałych:
samochodu osobowego, w tym także stanowiącego własność osoby prowadzącej działalność gospodarczą, dla potrzeb działalności gospodarczej podatnika - w odniesieniu do podatników PIT,
samochodów osobowych niestanowiących składników majątku podatnika - w odniesieniu do podatników CIT -
w części przekraczającej kwotę wynikającą z pomnożenia liczby kilometrów faktycznego przebiegu pojazdu oraz stawki za 1 km przebiegu, określonej w odrębnych przepisach wydanych przez właściwego ministra; w celu ustalenia faktycznego przebiegu samochodu podatnik jest obowiązany do prowadzenia ewidencji przebiegu pojazdu.
Jak wynika z przytoczonych przepisów, możliwość zaliczenia w całości do kosztów uzyskania przychodów wydatków związanych z użytkowaniem samochodów osobowych, które nie stanowią składnika majątku firmy, jest ograniczona. W koszty uzyskania przychodów można wpisać wydatki (w tym ubezpieczenia dobrowolnego) jedynie do wysokości kwoty wynikającej z pomnożenia liczby kilometrów faktycznego przebiegu pojazdu oraz stawki za jeden kilometr przebiegu. Dodatkowo należy pamiętać, że aby koszty ubezpieczenia można było zaliczyć do kosztów podatkowych, musi istnieć związek przyczynowo-skutkowy pomiędzy tym wydatkiem a przychodem.
Interpretacja urzędu
Należy zauważyć, że limit (…) jest wspólny dla wszystkich wydatków związanych z używaniem samochodów osobowych niewprowadzonych do ewidencji środków trwałych. Dotyczy on również wydatków związanych z ubezpieczeniem komunikacyjnym tych pojazdów (OC, AC), które w przypadku samochodów o wartości przekraczającej 20 000 euro podlegają dodatkowemu limitowaniu. (...) Zatem wydatek poniesiony na ubezpieczenie samochodu (AC, OC) będzie podlegał zaliczeniu do kosztów uzyskania przychodu, po uprzednim wpisaniu go do miesięcznego zestawienia poniesionych wydatków, pod warunkiem że kwota wynikająca z miesięcznego zestawienia poniesionych wydatków nie przewyższy kwoty wynikającej z ewidencji przebiegu pojazdu.
Postanowienie z dnia 28 sierpnia 2006 r. wydane przez Urząd Skarbowy Kraków-Podgórze, sygn. PD/415-124/06/R1
Warto jeszcze nadmienić, że w sytuacji, gdy w działalności jest używany prywatny samochód małżonków pozostających w małżeńskiej wspólności majątkowej, ale wprowadzony do ewidencji środków trwałych i pozostawiony wyłącznie do dyspozycji podatnika prowadzącego pozarolniczą działalność gospodarczą, wówczas wydatki na dobrowolne ubezpieczenie samochodu w całości można kwalifikować do kosztów uzyskania przychodów. Potwierdza to stanowisko Urzędu Skarbowego w Wejherowie w postanowieniu wydanym 3 marca 2006 r. o sygn. PB/OPD/415-63/05/AR/3. Podobnie w całości kosztem będzie wydatek na ubezpieczenie samochodu, w sytuacji gdy częściowo bądź też nawet całkowicie samochód został nabyty z dofinansowania. Fakt otrzymania dofinansowania ma wpływ jedynie na wysokość odpisów amortyzacyjnych stanowiących koszt uzyskania przychodu, pozostaje jednak bez znaczenia dla pozostałych wydatków związanych z użytkowaniem samochodu. Innymi słowy wydatek z tytułu ubezpieczenia samochodu nabytego w drodze dofinansowania stanowi bezpośredni koszt uzyskania przychodów w prowadzonej działalności gospodarczej.
Omawiając podatkowe aspekty ubezpieczenia dobrowolnego samochodu, należy pamiętać jeszcze o jednej regulacji, a mianowicie tej wynikającej z art. 23 ust. 1 pkt. 47 ustawy o PIT oraz art. 16 ust. 1 pkt. 49 ustawy o CIT. We wskazanych przepisach prawa mowa jest, że nie uważa się za koszty uzyskania przychodu składek na ubezpieczenie samochodu osobowego w wysokości przekraczającej ich część ustaloną w takiej proporcji, w jakiej pozostaje równowartość 20 000 euro, przeliczona na złote według kursu średniego euro ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z dnia zawarcia umowy ubezpieczenia w wartości samochodu przyjętej dla celów ubezpieczenia.
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 1991, Nr 80 poz. 350, ze zm.)
Ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz. U. z 1992 r. Nr 21 poz. 86, ze zm.)
Ustawa z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (Dz. U. z 1998 r. Nr 144, poz. 930, ze zm.)
Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2004 r. Nr 54, poz. 535, ze zm.)
Ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz. U. Nr 124, poz. 1152, ze zm.)
Edyta Koślacz podatki.pl<!--QuoteEnd--></div><!--QuoteEEnd-->
tasza 
.jpg)
Nie możesz rozpoczynać nowych wątków